بررسی ویژگی سبکی «تأکید» در روزنامه‌های خاطرات ناصرالدین شاه قاجار و شناخت گوشه‌ای از شخصیت او بر این اساس همراه با نقدی بر تصحیحات غیرتخصصی از آثار وی

محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی

نسیم محمدی ¹ , علی محمد موذنی ²

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
2 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1399/09/23 تاریخ پذیرش : 1399/10/23 تاریخ انتشار : 1401/04/01

کلید واژه: تأکید, روزنامه خاطرات, دستور زبان, آلبوم بیوتات سلطنتی, ناصرالدین شاه قاجار, سبک‌شناسی, تکرار,

چکیده مقاله :

در این مقاله برای نخستین بار با رویکرد زبانی، ادبی و سبکی و با روش (توصیفی– تحلیلی – آماری) مسأله تأکید و انواع آن را به‌عنوان یکی از ویژگی‌های سبکی مهم و پربسامد در روزنامه‌های خاطرات ناصرالدین شاه قاجار بررسی کرده‌ایم؛ به این منظور ابتدا در قالب نموداری مهم‌ترین روش‌های تأکید در کلام را در دو بخش صرف و نحو با استفاده از مهم‌ترین آرای محققان و نیز اجتهاد شخصی، نشان داده‌ایم و بعد مهم‌ترین شیوه‌های تأکید را در این یادداشت‌ها بررسی کرده‌ایم. با تحلیل داده‌های به‌دست‌آمده وجه تازه‌ای را از شخصیت ناصرالدین شاه نشان داده‌ایم و در‌نهایت با انتخاب مثال‌های تصادفی از اصل نسخ و مقابله با تصحیحات انجام‌شده از این آثار نشان داده‌ایم بدخوانی‌ها، بدفهمی‌ها و حذف‌های بی‌توضیحی که مصححان در این تصحیحات انجام داده‌اند سبب شده است که نتوان برای تحقیقات ادبی و زبانی به این تصحیحات اعتماد و استناد کرد.

چکیده انگلیسی:

         In this article, for the first time we have studied "Focus" and its various types as one of the most important and most frequently used stylistic features in Nasir al-Din Shah Qajar's diaries with a linguistic, literary and stylistic approach, along with a descriptive - analytical - statistical method. For this purpose, first we have shown the most important methods of "Focus" in speech in the form of a diagram, divided in two parts: Morphology and Syntax, by using the most important opinions of researchers and our personal efforts as well; Then we have examined the most important methods of "Focus" in these notes. By analyzing the obtained data, we have shown a new aspect of Nasir al-Din Shah's personality; Finnaly by selecting random examples from the original copy and confronting the corrections made from these works, we have shown that the misreadings, misunderstandings and unexplained eliminations made by the editors in these corrections, have made them unreliable and invalid for literary and linguistic research..

منابع و مأخذ:

کتاب‌ها

اعتمادالسلطنه، محمدحسن بن علی (1350) روزنامه خاطرات اعتمادالسلطنه وزیر انطباعات در اواخر دوره ناصری مربوط به سال‌های 1292 تا 1313 هجری قمری، مقدمه و فهارس ایرج افشار، تهران: امیرکبیر.

دهخدا، علی‌اکبر (1377) لغتنامه دهخدا، جلد سوم، تهران: دانشگاه تهران.

شمیسا، سیروس (1383) نگاهی تازه به بدیع، تهران: میترا.

فرشید ورد، خسرو (1375) جمله و تحول آن در زبان فارسی، تهران، امیرکبیر.

فرشید ورد، خسرو (1384) دستور مفصل امروز، تهران: سخن.

قاضیها، فاطمه (1381) سفرهای ناصرالدین شاه به قم (1266-1309 ه.ق)، تهران: سازمان اسناد ملی ایران «پژوهشکده اسناد».

ناصرالدین شاه قاجار (1371) روزنامه خاطرات ناصرالدین شاه در سفر سوم فرنگستان (کتاب دوم)، تصحیح محمد اسماعیل رضوانی و فاطمه قاضیها، تهران: مدیریت پژوهش و انتشارات سازمان اسناد ملی ایران.

ناصرالدین شاه قاجار (1389) گزارش شکارهای ناصرالدین شاه قاجار: 1279-1281 ه. ق، تصحیح فاطمه قاضیها، تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.

ناصرالدین شاه قاجار (1395) روزنامه خاطرات ناصرالدین شاه: ربیع‌الثانی ۱۲۸۲ تا ربیع‌الاول ۱۲۸۳ ق به انضمام سفرنامه مازندران، تصحیح مجید عبدامین، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

ناصرالدین شاه قاجار (1397) دست‌نوشته‌های ناصرالدین شاه قاجار از سفر و شکار در فیروزکوه (محرم الی ربیع‌الاول 1282)، تصحیح فاطمه قاضیها، تهران: میراث مکتوب.

ناصرالدین شاه قاجار (1398) روزنامه خاطرات ناصرالدین شاه قاجار از ربیع‌الاول 1287 تا شوال 1288 ق به انضمام سفرنامه کربلا و نجف، به کوشش مجید عبدامین، تهران: انتشارات دکتر محمود افشار با همکاری نشر سخن.

ناصرالدین شاه قاجار (1399) روزنامه خاطرات ناصرالدین شاه قاجار از شوال 1288 تا ذیحجه 1290 ق به انضمام سفرنامه اول فرنگ، تصحیح مجید عبدامین، تهران: انتشارات دکتر محمود افشار با همکاری نشر سخن.

ناصرالدین شاه قاجار، آلبوم 94 بیوتات سلطنتی[ روزنامه خاطرات از 1288 ق تا 1293 ق و سفرنامه ناصرالدین شاه قاجار به فرنگستان]، شماره منبع: 7230/295، شماره کتاب‌شناسی ملی: ۳۳۲۹۶۷۲، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.

ناصرالدین شاه قاجار، آلبوم 96 بیوتات سلطنتی [سفرنامه ناصرالدین شاه به فرنگستان در سال 1306 ق]، شماره منبع: 7228/295، شماره کتاب‌شناسی ملی: ۳۳۱۵۰۰۷، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.

ناصرالدین شاه قاجار، آلبوم 97 بیوتات سلطنتی [روزنامه خاطرات از 1279 ق تا 1285 ق]، شماره منبع: 7226/295، شماره کتاب‌شناسی ملی: ۳۳۰۸۰۵۷، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.

گرکانی، محمدحسین شمس‌العلماء (1377) ابدع البدایع، به اهتمام حسین جعفری، با مقدمه جلیل تجلیل، تبریز: احرار تبریز.

وحیدیان کامیار، تقی (1376) در قلمرو زبان و ادبیات فارسی، مشهد: محقق.

مقالات

رفیعی، داود. (1396). روش‌‌های تأکید کلمه در زبان فارسی. پژوهش های دستوری و بلاغی، 7(12), 147-164. doi: 10.22091/jls.2018.1379.1061

شعار، جعفر. (1342). بحثی درباره اتباع (1). یغما، (181)، 202-204.

شقاقی، ویدا. (1379). فرآیند تکرار در زبان فارسی. مجموعه مقالات چهارمین کنفرانس زبانشناسی نظری و کاربردی، به ‌کوشش سید علی میرعمادی، جلد اول، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی، (97)، 519-534.

شوقی، عباس. (1323). تلقین - تأکید – تکرار. آموزش‌و پرورش (تعلیم و تربیت)، 14(9)، 474-476.

طیب، سید محمدتقی. (1383). برخی ساختارهای دستوری گونه شعری زبان فارسی. دستور (ویژه نامه نامه فرهنگستان)، 1(1)، 65-78.

فرشید ورد، خسرو. (1354). تأکید و قصر در زبان فارسی. گوهر، (31)، 579-584.

Books

Dehkhoda, Ali Akbar (1998) Dehkhoda Dictionary, Volume 3, Tehran: University of Tehran.

Etemad-ol-Saltaneh, Mohammad Hassan Ibn Ali (1971) Memoirs of Etemad-ol-Saltaneh, Minister of Printing in the late Nasserite period from 1292 to 1313 AH, Introduction and indexes of Iraj Afshar, Tehran: Amirkabir.

Farshid Ward, Khosrow (1996) Sentence and its evolution in Persian, Tehran, Amirkabir.

Farshid Ward, Khosrow (2005) Today's Agenda, Tehran: Sokhan.

Garkani, Mohammad Hussein Shams al-Ulama (1998) Innovation of innovations, by Hossein Jafari, with introduction by Jalil Tajlil, Tabriz: Ahrar Tabriz.

Judges, Fatemeh (2002) Naser al-Din Shah's Travels to Qom (1309-1266 AH), Tehran: National Archives of Iran "Document Research Institute".

Naser al-Din Shah Qajar (2010) Report of the hunting of Naser al-Din Shah Qajar: 1279-1281 AH. AH, edited by Fatemeh Ghaziha, Tehran: National Archives and Library of the Islamic Republic of Iran.

Naser al-Din Shah Qajar (2018) Manuscripts of Naser al-Din Shah Qajar from traveling and hunting in Firuzkuh (Muharram to Rabi 'al-Awal 1282), edited by Fatemeh Ghaziha, Tehran: Written Heritage.

Naser al-Din Shah Qajar, album 96 Royal Biotat [Naser al-Din Shah's travelogue to Farangistan in 1306 AH], source number: 7228/295, national bibliographic number: 3315007, National Archives and Library of the Islamic Republic of Iran.

Naser al-Din Shah Qajar (2016) Naser al-Din Shah Memoirs Newspaper: Rabi 'al-Thani 1282 to Rabi' al-Awal 1283 AH, including Mazandaran travelogue, edited by Majid Abdamin, Tehran: Association of Cultural Works and Honors.

Naser al-Din Shah Qajar (2019) Naser al-Din Shah Qajar Memoirs Newspaper from Rabi 'al-Awal 1287 to Shawwal 1288 AH, along with the travelogue of Karbala and Najaf, by Majid Abdamin, Tehran: Dr. Mahmoud Afshar Publications in collaboration with Sokhan Publishing.

Naser al-Din Shah Qajar (2020) Naser al-Din Shah Qajar Memoirs Newspaper from Shawwal 1288 to Zihjeh 1290 AH, including the first travelogue of Farang, edited by Majid Abdamin, Tehran: Dr. Mahmoud Afshar Publications in collaboration with Sokhan Publishing.

Naser al-Din Shah Qajar, Album 94 Royal Biotat [Memoirs from 1288 AH to 1293 AH and Naser al-Din Shah Qajar Travelogue to Farangistan], Source: 7230/295, National Bibliography: 3329672, National Archives and Library of the Islamic Republic of Iran.

Naser al-Din Shah Qajar, Album 97 Royal Biotat [Memoirs from 1279 AH to 1285 AH], Source: 7226/295, National Bibliography: 3308057, National Archives and Library of the Islamic Republic of Iran.

Nasser al-Din Shah Qajar (1992) Nasser al-Din Shah's Memoirs in the Third Journey to Farangistan (Book 2), edited by Mohammad Ismail Rezvani and Fatemeh Ghaziha, Tehran: Research and Publications Management of the National Archives of Iran.

Shamisa, Sirus (2004) A New Look at Badie, Tehran: Mitra.

Vahidian Kamyar, Taghi (1997) in the realm of Persian language and literature, Mashhad: Mohaghegh.

Articles

Farshid Ward, Khosrow. (1975). Emphasis and palace in Persian language. Gohar, (31), 579-584. Rafiei, David. (2017). Methods of word emphasis in Persian. Grammatical and rhetorical research, 7 (12), 147-164. doi: 10.22091 / jls.2018.1379.1061

Shaqaqi, Vida. (2000). Repetition process in Persian. Proceedings of the Fourth Conference on Theoretical and Applied Linguistics, by Seyyed Ali Mir Emadi, Volume 1, Tehran: Allameh Tabatabai University, (97), 519-534.

Shoghi, Abbas (1944). Indoctrination - Emphasis - Repetition. Education (Education), 14 (9), 474-476. Slogan, Jafar. (1963). Discussion about citizens (1). Yaghma, (181), 202-204.

Tayyib, Seyed Mohammad Taqi (2004). Some grammatical structures of Persian poetry. Order (Academy Special Letter), 1 (1), 65-78.