حافظ در آیینۀ شعر حکیم نباتی(نگاهی به روابط بینامتنی نباتی با حافظ)
محورهای موضوعی : شعر
علی بابازاده غفاربی
1
,
سیف الدین آب برین
2
*
,
برات محمدی
3
1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران
2 - استادیار گروه زبان وادبیات فارسی ،واحد ارومیه،دانشگاه آزاد اسلامی ،ارومیه ،ایران،
3 - گروه زبان و ادبیات فارسی،واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه،ایران
کلید واژه: ادبیات تطبیقی, ادبیات فارسی, ادبیات ترکی آذری, بینامتنیت, حافظ شیرازی, ابوالقاسم نباتی,
چکیده مقاله :
بینامتنیت از تئوریهای جدید ادبی است که روابط بین متون را میکاود. این تئوری ادبی با تأکید بر اینکه هیچ متن ادبی، مستقل نیست، دنبال ردّ پای متون در یک متن خاص است؛ متن را معرّقی از نقلقولها و هر متنی را جذب و دگرگونسازی متن دیگر میداند. ادبیات ترکی آذری و نمایندگان این ادبیات، با نظر به اینکه این ادبیات متأثّر از ادب فارسی، رشد و گسترش یافته، روابط بینامتنی گستردهای با ادب فارسی و شاعران بزرگ این ادبیات داشتهاند. حکیم ابوالقاسم نباتی از جملۀ شاعران این ادبیات است که نشان ذهن و زبان حافظ را در جای جای دیوان او میتوان دید و روابط بینامتنی او با حافظ در ساحات مختلف زبانی، مضمونی و فکری و صورتهای خیال آشکار است. بر این اساس پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی به کاوش روابط بینامتنی در ساحات مذکور اختصاص یافته و ابعاد مختلف بینامتنی نباتی با حافظ را بازکاویده است. حضور واژگان و ترکیبات، مضامین و موضوعات بخصوص مضامین رندانه و ریاستیزانۀ شعر حافظ، صور خیال رایج در شعر حافظ در شعر نباتی، دالّ بر این رابطۀ بینامتنیاند و پژوهش حاضر با آشکار کردن این نمودهای رابطۀ بینامتنی، ارتباطات هنری و روابط عمیق بینامتنی نباتی با حافظ را به اثبات رسانده و جایگاه حافظ را به عنوان شاعری اثرگذار در شکلدهی و بالندگی شعر نباتی مورد تأکید قرار داده است.
Intertextuality is one of the modern literary theories. The subject of this literary theory is to explore the relationships between texts. This literary theory emphasizes that the text is not independent and self-sufficient and cause a this looks for the traces of texts in a specific text; He considers the text to be a collection of quotations and any text to absorb and transform another text. Azeri Turkic literature has grown and expanded under the influence of Persian literature, the poets of this literature have had extensive intertextual relationships with Persian literature and the great poets of this literature. Abulqasem Nabati is one of the poets of this literature, the effect of Hafez's mind and language can be seen everywhere in his divan, and his intertextual relations with Hafez are evident in different linguistic, thematic and poetic imagery. Based on this, the present study is dedicated to the exploration of intertextual relations in the mentioned contex's with descriptive-analytical method and has re-examined different dimensions of Nabati's intertextuality with Hafez. The presence of words and Lexical combinations, themes and topics, and poetic images of Hafez's poetry are indicative of this intertextual relationship. the present research has proved Nabati's wide intertextual relations with Hafez and by revealing the manifestations of the intertextual relationship, emphasized Hafez's position as an influential poet in the formation and development of Nabati's poetry.
1. احمدی، بابک. (1378 )، ساختار و تأویل متن، چاپ3 ،تهران: مرکز.
2. استعلامی، محمد.(1382)، درس حافظ، چاپ اول، تهران: انتشارات سخن
3. انوری، حسن.(1382)، فرهنگ فشردۀ سخن، تهران: سخن
4. پورنامداریان، تقی.(1384)، گمشدۀ لب دریا، چاپ 2، تهران: سخن
5. حافظ شیرازی، خواجه شمسالدین.(1362)،دیوان حافظ، تصحیح و توضیح پرویز ناتل خانلری، چاپ دوم، تهران: خوارزمی
6. __________________.(1376)، دیوان خواجه حافظ شیرازی، تصحیح ابوالقاسم انجوی شیرازی. چاپ9، تهران: بدرقه جاویدان
7. __________________.(1366)،دیوان، به کوشش خلیل خطیب رهبر. چاپ چهارم،تهران: صفیعلیشاه
8. خالقی مطلق،جلال.(1375)، «زیبایی و کمال مطلوب در زن در فرهنگ ایران»، ایرانشناسی، ش 8، 716-703.
9. خرمشاهی، بهاءالدین.(1366)،حافظنامه، چاپ اول،تهران: علمی و فرهنگی و سروش
10. ___________.(1383)،حافظ حافظۀ ماست،تهران:قطره
11. ___________.(1387)، حافظنامه، تهران: علمی و فرهنگی
12. داودی و همکاران.(1400)،«منازعات گفتمانی در غزلیات حافظ مبتنی بر نظریۀ گفتمان لاکلاف و موف»، مطالعات ادبیات تطبیقی، سال پانزدهم، شماره 59، صص 9-37.
13. دولت آبادی، عزیز.(1377)، سخنوران آذربایجان، چاپ اول، تبریز:ستوده
14. زریاب خویی، عباس.(1367)، آئینۀ جام، چاپ اول، تهران: علمی
15. زرینکوب، عبدالحسین.(1364)، از کوچه رندان، چاپ اول،تهران: امیرکبیر
16. شفیعیکدکنی، محمدرضا.(1370)، موسیقی شعر، چاپ سوم، تهران:آگاه
17. فردوسی، ابوالقاسم.(1393)،شاهنامه، تصحیح جلال خالقی مطلق، چاپ اول، تهران: سخن
18. مدرس، محمدعلی.(1392)، ریحانهالادب ، ج1، قم: کتابخانه عمومی آیت الله مرعشی نجفی
19. مرتضوی، منوچهر.(1334)، جامجم یا تحقیق در دیوان حافظ، تبریز: شفق
20. نباتی،سید ابوالقاسم.(1392)،دیوان اشعار فارسی،تصحیح حسین محمدزاده صدیق، تبریز: اختر.
21. ___________.(1372)، دیوان ترکی، تدوین و توضیح و تصحیح حسین محمدزاده صدیق، چاپ اول، تبریز: احرار.