تحلیل مقایسه‌ای مهم‌ّترین عناصر نمایشنامه در شعر بدرشاکر السیاب و نیما یوشیج
محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن
فروغ الهی
1
(استادیار گروه زبان و ادبیّات عرب، واحد زابل، دانشگاه آزاد اسلامی، زابل، ایران)
کلید واژه: نیما یوشیج, بدر شاکر السیاب, کلید واژه‌ها: شعر نمایشی, عناصر نمایشنامه,
چکیده مقاله :
چکیدهدرام یا نمایشنامه کلمه‌ای یونانی به معنای حالت، کنش و حادثه است که در آغاز فقط یادآور نمایشنامه‌های یونانی بود، اما امروز دیگر منحصر به تئاتر نیست، بلکه عناصر و ویژگی‌های آن همچون گفتگو، شخصیّت، حادثه، کشمکش و.... در هنرهای دیگری همچون شعر نیز ظاهر شده و یکی از بهترین شیوه‌های بیان، در شعر معاصر عربی و فارسی محسوب می‌شود. در این میان، بدر شاکر‌السیاب و نیما یوشیج پس از عبور از ساختار و مضامین کهن، عناصر نمایشی را به عرصه شعر وارد کردند. به این معنا که آزادی از قید وزن، قافیه، تنوع بحرهای عروضی، استفادة گسترده از اسطوره و نماد و توانایی وافر آنها در خلق تصاویر جدید، همچنین گرایش به رئالیسم موجب شد تا فصل جدیدی از نوآوری در اشعار این دو شاعر پرآوازه عراقی و ایرانی، گشوده شود. پژوهش حاضر، با روش توصیفی – تحلیلی و بر اساس مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی، به تبیین، تحلیل و مقایسه مهم‌ّترین عناصر نمایشنامه‌ای یعنی کشمکش، حادثه، گفتگو و شخصیّت‌پردازی، در شعر نیما و سیاب پرداخته است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد: اشعار دراماتیک این دو شاعر، در زمرة نمایشنامه‌های خواندنی یا اشعار نمایشی هستند که به هدف لذّت ادبی و کلامی سروده شده‌اند، نه اجرا بر روی صحنه. هر دو شاعر تا حدود زیادی در استفادة آگاهانه از مهم‌ّترین عناصر نمایشی در شعر خود موفّق بوده اند. لیکن مهم‌ّترین تفاوت دیدگاه دراماتیک نیما نسبت به سیاب، گرایش به دکلاماسیون به عنوان یکی از عناصر و اهداف سرودن اینگونه اشعار است.
AbstractDrama or play is a Greek word which means state, action, and incident which only reminded Greek plays, but nowadays it is not exclusive to a theater but its elements and traits such as dialog, character, incident, struggle ….. and has also appeared in other arts and is considered one of the best methods of expression in the contemporary Arabic and Farsi poetry.In the mean time, Badr Shaker Assyab and Nima youshij, having passed of the ancient structure and theme, have entered the dramatic elements in the field of poetry. Freedom from restrictions of rhyme, rhythm, a variety of poetical meters in prosody, extensive use of myth, symbol and their ability in creating new images and tendency to realism led to the opening of new chapter in the innovation of these two well-known Persian and Iraki poets. The present research has been done in descriptive – analytic method based on the comparative literature of American style and has dealt with the most important dramatic of conflict, incidence, dialog, characterization in the above mentioned poets. The results indicate that the dramatic poems of these two poets are in the category of exquisite plays which have been composed to give pleasure to the readers, not for being performed on the stage. Both poets were successful in the conscious usage of the most significant dramatic elements in their poetry. However, the important distinction is that Nima had more declamatory approach to Syab in composing such poetry.
فهرست منابع و مآخذ
الف- کتب
1- اسلین، مارتین، (1375)، دنیای درام، ترجمة محمّد شهبا، تهران: بنیاد سینمایی فارابی، چاپ اوّل.
2- الحاوی، ایلیا، (1980)، بدر شاکر السیاب، ج 1، بیروت : دارالکتاب اللبنانی.
3- السیاب، بدر شاکر، ( 1997)، المجموعة الکاملة، بیروت: دارالعودة.
4- اگری، لاجوس، (1385)، فن نمایش نامه نویسی، ترجمة مهدی فروغ، تهران: نگاه، چاپ دوم.
5- براهنی، رضا، (1380)، طلا در مس، تهران: زریاب، چاپ اوّل.
6- پورنامداریان، تقی، (1381)، خانه‌ام ابری است (شعر نیما از سنّت تا تجدید)، تهران: سروش، چاپ دوم.
7- تلمیه، عبدالمنعم، (1975)، مقال فی کتاب حرکات التجدید فی الادب العربی، دارالثقافة: القاهره.
8- حسین رامز، محمّدرضا، ( 1972)، الدراما بین النظریة و التطبیق، بیروت: الموسسة العربیة للدراسات.
9- حمادة، ابراهیم، (1971)، معجم المصطلاحات الدرامیة و المسرحیة، ط1، قاهرة: دارالشعب.
10- دستغیب، عبدالعلی، ( 1345)، تحلیلی از شعر نو فارسی، تهران: صائب، چاپ اوّل.
11- عزمی، الصالح، ( 1996)، اوّلیه المسرح، مجلة کلیة الآداب، المجلد الاول، بغداد، عدد 14.
12- عطا محمّد شیخ عمر، رمضان، ( 2011)، رسالة البنیة الدرامیة فی شعر محمود درویش، الاردن: جامعة العلوم الاسلامیة العالمیة.
13- القاضی، شیخ، (2012)، الدراما فی شعر بدر شاکر السیاب، رسالة لنیل شهادة الماجستیر، الجزیرة: جامعة وهران.
14- مطوری، سارا، (1389)، نظریّة عناصر داستانی نیما یوشیج و بازتاب آن در شعر او، پایان نامه کارشناسی ارشد، هرمزگان، دانشگاه هرمزگان.
15- نوبل، ویلیام، (1387)، تعلیق و کنش داستانی، ترجمة مهرنوش طلایی، اهواز: رسش، چاپ اوّل.
16- یوشیج، نیما، ( 1376)، نامه‌های نیما یوشیج، به کوشش شراگیم یوشیج ، تهران: نگاه، چاپ اوّل.
17- _______ ، 1386)، دیوان اشعار، گرد آوری و تدوین سیروس طاهباز، تهران: نگاه.
18- _______ ، ( 1385)، درباره هنر و شعر و شاعری، به کوشش سیروس طاهباز، تهران: نگاه، چاپ اوّل.
ب: مقالات
19- جمشیدی، رضا؛ محمّدی دهنوی، محمّد، (1393)، «کارکرد نمادین ققنوس در شعر نیما»، فصلنامة پژوهش‌های ادبی و بلاغی، سال سوم، شمارة 9، صص: 73-63.
20- ناظرزاده کرمانی، فرهاد، (1377)، «جستاری در زمینه نمایشنامه خواندنی»، مجلّه هنر، شماره 37، صص: 47-58.
21- ______________، (1370)، « مطالعه تطبیقی میان نمایشنامه و داستان» ، فصلنامة هنر، تابستان، 1373، شماره 25، صص: 274-281.
_||_