جلوه‌هایی از سوررئالیسم در مثنوی معنوی مولانا

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

زهرا وحیدی ¹ , شهین اوجاق علیزاده ²

1 - دانش آموخته ارشد گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران.

تاریخ دریافت : 1394/10/28 تاریخ پذیرش : 1397/09/18 تاریخ انتشار : 1398/06/01

کلید واژه: مثنوی معنوی, مولانا, سوررئالیسم, کلید واژه‌ها: عرفان,

چکیده مقاله :

چکیده کاوشگری در متون کلاسیک فارسی با نگاهی بدیع می‌تواند دستاوردهای فراوانی برای نقد ادبی داشته باشد و زمینۀ درک راستین در هر دو حوزه را بهار مغان آورد. سوررئالیسم، یکی از مکتب‌های تأثیرگذار غرب است که سعی داشت از حاکمیّت عقل و منطق بکاهد و به جای آن با روش‌های خود از قبیل: نگارش خودکار، خواب، رویا و ... به هدف خود که رسیدن به نقطۀ علیاست دست یابد. این مکتب با تمام تاثیراتی که در ادبیّات جهان گذاشت در ادبیّات فارسی بی‌سابقه نبوده است. بسیاری از وی‍ژگی‌های آن را می‌توان در مثنوی مولانا مشاهده کرد. در این مقاله با تکیه بر سه دفتر اوّل مثنوی طرحی ارائه شده است که در آن ویژگی‌های سوررئالیستی این اثر شگرف در دو محور داستان‌ها و بیت‌ها قابل ملاحظه است. در عین حال با وجود برخی تشابهات صوری که به چشم می خورد، نمی‌توان آن را یک اثر سوررئالیستی صرف دانست. در این جستار بیش از پیش قدرت شاعری مولانا و ارتباط مکتب ادبی که در قرن بیستم شکل گرفت با شعر این شاعر توانمند نشان داده می‌شود. این دو تجربه هرچند نقاط مشترک بسیاری دارند ولی آبشخور و رویکرد هر یک نیز باهم متفاوت است.

چکیده انگلیسی:

Abstract         Exploration in classical Persian texts with a fresh look can have profound accomplishment for literary criticism and bring the real understanding in both domains. Surrealism is one of the most influential schools in the West, which tries to reduce the role of reason and logic; instead with its own methods such as automatic writing, sleep and dream, etc. to achieve its goal in reaching an upright point. This school has not been unprecedented in Persian literature with all its effects in the world of literature. Many of its features can be seen in Rumi's Mathnavi of Ma'navi. In this article, based on first three branches of Mathnavi, a plan is presented in which the surrealistic features of this striking effect on two axes of stories and abstractions are considerable. At the same time, despite some apparent similarities, it cannot be regarded as  mere surrealistic effect. In this essay, the power of Rumi's poetry and the relationship of the literary school that was formed in the twentieth century is shown with the poetry of this competent poet. These two experiences have many common points, but the position of the approach of each one is different.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مآخذ

• آدونیس، احمد علی سعید، (1385)، «تصوّف و سوررئالیسم»، ترجمۀ حبیب ا.. عبّاسی، تهران، نشر روزگار.


• اسماعیلی، عصمت، (1385)، «سوررئالیسم و مقالات شمس»، شمارة 33، تهران، حافظ، (ازص53 تاص54).


• پورنامداریان، تقی، (1388)، «در سایۀ آفتاب»، تهران، نشر سخن.


• توکلّی، حمیدرضا، (1389)، «بوطیقای روایت در مثنوی»، تهران، نشر مروارید، جلد دوم.


• ثروت، منصور، (1385)، «آشنایی با مکتب‌های ادبی»، تهران، نشر سخن.


• حسنی، فرزاد، (1389)، «سوررئالیسم و ادبیّات ایران»، شمارة 29، مجلّة هنر.


• زمانی، کریم، (1387)، «شرح جامع مثنوی»، تهران، نشر اطّلاعات، جلد اوّل، چاپ بیست و پنجم.


• زرّین کوب، عبدالحسین، (1368)، «بحر در کوزه»، تهران، نشر سخن.


• سیّدحسینی، رضا، (1389)، «آشنایی با مکتب‌های ادبی»، تهران، نشر نگاه، چاپ چهاردهم.


• فتوحی، محمود، (1385)، «بلاغت تصویر»، تهران، نشر سخن، چاپ سوم.


• مظفری، علیرضا و زارعی، علی اصغر، (1392)، «مکتب سوررئالیسم واندیشه‌های سهروردی».