بینامتنیّت آیات قرآن در نسخة خطّی «گلشن» اثر محمّدرحیم کرمانی

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

سید یعقوب حسینی ¹ , مریم محمودی ²

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران.
2 - دانشیارگروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران

تاریخ دریافت : 1399/01/30 تاریخ پذیرش : 1399/05/01 تاریخ انتشار : 1399/09/01

کلید واژه: اخلاق, بینامتنیّت, کلید واژه‌ها: قرآن, گلشن, محمّدرحیم کرمانی,

چکیده مقاله :

چکیده روابط بینامتنی در حقیقت، ارتباط یک متن را با دیگر متون گذشته یا معاصر آن متن، مورد بررسی قرار می دهد. ژولیا کریستوا مبدع بینامتنیّت بود. ژرار ژنت بعدها این مبحث را گسترش داد و به زیر مجموعه های متعدّدی تقسیم نمود. امروزه، تکنیک بینامتنیّت یکی از بارزترین ویژگی های ساختاری شعر و متون است. در این میان قرآن به عنوان منبع آسمانی از مهمترین متونی است که بسیاری از نویسندگان و شاعران جهان اسلام از آن الهام گرفته‌اند. محمّدرحیم کرمانی نویسندة کتاب اخلاقی گلشن و از مقلّدان گلستان سعدی، نیز در متن این کتاب از تکنیک بینامتنی بهره گرفته است. در این مقاله سعی شده است تا با روش تحلیلی- توصیفی با استفاد از نظریة بینامتنیّت، این تأثیرات را در متن این کتاب مورد بررسی قرار دهیم. هدف این مقاله آشکار ساختن رویکرد و روابط بینامتنی برای برجسته کردن آموزه های تعلیمی و اخلاقی قرآن در این کتاب است. توجّه نویسندة گلشن به قرآن و استفاده از آن به شیوه های گوناگون حضـور ذهـن، وسـعت معلومـات و تعهّد او بـه دیـن را نشان می دهد. محمّدرحیم کرمانی با استفاده از قرآن در کلام خود عناصر زیبایی شناسی ادبی را نیز بـه بهترین شکل نمایان ساخته است.

چکیده انگلیسی:

Abstract         In fact, the intertextual relationship, studies the bonds of one text with the other past or present texts. Julia Christova was the originator of intertextuality. Later on Gerard Janet developed this idea and divided it to its subdivisions. Today, the intertextual technique is one of the most outstanding characteristics of poetical and textual structure. In this case, The Holy Qur'an as an ethereal source, is of the most significant sources which has inspired most of the writers and poets in the Islamic world. Mohammad Rahim Kermani, the writer of the ethical book " Gholshan ", and of the imitators of the Gulestan of Sa'di, has also utilized the intertextual technique. We have tried, in this article, by using the intertextuality and by employing analytical – descriptive method to investigate these impacts on the text of this book. The aim of this article is to reveal the approach and intertextual relations to highlight the didactic and ethic teachings of the Holy Qur'an. The attention of the author of the Gholshan to the Qur'an and utilizing it in numerous methods shows his presence of mind, the vastness of his knowledge, and indicates his commitment to religion. Mohammad Rahim Kermani, by using the Qur'an in his words has revealed the literary aesthetics elements in its best form.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مآخذ

الف: کتب

• قرآن کریم.


• نهج البلاغه، (1392)، ترجمة سید جعفر شهیدی، تهران: علمی- فرهنگی.


• احمدی، بابک، (1390)، ساختار و تأویل مـتن، تهران: نشر مرکز.


• انجینو، مارک، ( 1987)، فی­أصول الخطاب النقدی الجدید، ترجمة احمد المدینی، بغداد : دارالشؤون الثقافیه العامه.


• حلبی، علی اصغر، (1374)، تأثیر قرآن و حدیث در ادبیّات فارسی، تهران: اساطیر، چاپ سوم.


• خطیبی، حسین، (1375)، فن نثر، تهران: زوّار، چاپ دوم.


• راشد محصّل، محمّدرضا، (1380)، نشانه شناسی ادبی در کاربرد قرآن و حدیث، مشهد: آهنگ قلم.


• سجودی، فرزان، (1392)، نشانه­شناسی کـاربردی، تهران: قصّه، چاپ دوم.


• کرمانی، محمّدرحیم، (1290)، نسخة خطّی گلشن، شمارة14842، تهران: کتابخانة مجلس اسلامی.


• گراهام، آلن، ( 1385)، بینامتنیّت، ترجمة پیام یزدانجو، تهران: نشر مرکز.


• مشکور، محمّدجواد،(1387)، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد: پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.


• نامور مطلق، بهمن، (1390 )، درآمدی بر بینامتنیّت، نظریّه­ها و کاربردها؛ تهران: سخن.

 

ب: مقالات

• خاتمی، احمد، (1380)، تأثیرپذیری از قرآن در ادبیّات فارسی، نشریة قرآن و حدیث: «گلستان قرآن»، شمارة 80، صص 16 –


• خراسانی، محبوبه، (1387)، اخلاق نامه نویسی در ایران و جایگاه اخلاق جلالی، فصلنامة پژوهش­های ادبی، سال 5، شمارة 20، صص 9-24.


• قائمی، مرتضی؛ محقّقی، فاطمه، (1390 )، بینامتنی قرآنی در مقامات ناصـیف یـازجی، دو فصـلنامة تخصّصی پژوهش­های میان ­رشته­ای قرآن کـریم، سال دوم، شمارة پنجم، صص15-19


• نامور مطلق، بهمن، (1386الف)، «مطالعة ارجاعات درون متنی در مثنوی با رویکرد بینامتنی»،پژوهشنامة علوم انسانی، شمارة 54، صص429-442.


• ___________، (1386ب)، «ترامتنیّت مطالعة روابط یک متن با دیگر متن­ها»، پژوهشنامة علوم انسانی، شمارة 56، صص83-98.

17- یداللهی اصلان، ابوالفضل، مقبلی، مهناز، (1393) «تبیین رابطة بینامتنیّت با دیگر فنون بلاغی (اقتباس، تضمین و...)»، مجموعه مقالات برگزیده برای چاپ، همایش ملّی بینامتنیّت (التناص)، قم: بنیان پویا پژوه اندیشه.