بررسی و تحلیل عناصر داستانی مثنوی فرهاد و شیرین وحشی بافقی

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

معصومه اسدزاده ¹ , فرهاد فلاحت‌خواه ² , نجیبه هنرور ³

1 - دانشجوی دکترای گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی، ایران
2 - استادیارگروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی، ایران
3 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی، ایران.

تاریخ دریافت : 1400/04/22 تاریخ پذیرش : 1400/09/30 تاریخ انتشار : 1401/06/01

کلید واژه: وحشی بافقی, ترکیب عناصر داستانی, مثنوی فرهاد و شیرین,

چکیده مقاله :

مثنوی فرهاد و شیرین وحشی بافقی یکی از شاهکارهای ادبیّات فارسی است. تحلیل ساختار عناصر داستانی در این منظومه، از پرسش‌های محوری پژوهش حاضر است. در این مقاله که با روش توصیفی و تحلیل محتوا به انجام رسید و ضمن ارائه تعاریف روشن و جامع از عناصر تشکیل دهندۀ ساختار داستان، عناصری همچون طرح، زاویة دید، شخصیّت‌پردازی، واسطه‌ها، صحنه‌پردازی، درون‌مایه، حوادث، گفت‌وگو، تجزیه و تحلیل گردید. یافته‌ها نشان داد که؛ عناصر داستانی در این منظومه، آگاهانه و با خلاقیّت خاصی در خدمت پیشبرد داستان قرارگرفته است و مهارت وحشی در ترکیب این عناصر و ایجاد ارتباط در میان آنها باعث گردیده که طرح داستان، به‌ طور نسبی از نوعی رابطة علّت و معلولی برخوردار گردد و عناصر تشکیل ‌دهنده‌اش را از آغاز تا پایان، استحکام و انسجام خاصی بخشد و همین انسجام و استواری ترکیب باعث شود، داستان بتواند خواننده را تا پایان به دنبال خود بکشاند.

چکیده انگلیسی:

The mathnavi of Farhad and Shirin from Wahshi Bafghi is one of the masterpieces of Persian literature. Structural analysis of the narrative elements in this poetry, is of the axial questions of this research. In this research which has been accomplish by descriptive – analytic method, besides presenting clear and comprehensive descriptions of the structural components of the story, other elements such as plot, perspective, characterization, intermediators, decoration themes, incidents, and dialogs have been analyzed. The findings showed that the story elements, in this poetry, have been conscientiously set in the service of the  development of the story. Wahshi's skillfulness in combination of these elements and making connection between them has caused the plot of the story to have a relatively cause and effect relationship. This has endowed the story stability and firmness. All of which are appealing to the reader to read the story to the end.

منابع و مأخذ:

الف: کتاب‌نامه

1- اخوت، احمد، (1371)، دستور زبان‌ داس‍ت‍ان‌، اصفهان: فردا.

2- داچرتی، توماس، (1381)، ادبیّات پسـامـدرن، ترجمـۀ پیام یزدان جو، تهران: مرکز.

3- بافقی، وحشی، (1385)، دیوان وحشی بافقی، به کوشش پرویز بابایی، تهران، موسسه انتشارات نگاه.

4- رزمجو، حسین، (1370)، انواع ادبی، مشهد: نشر آستان قدس، چاپ سوم.

5- سمیعی، احمد، (1379)، نگارش و ویرایش، تهران: سمت.

6- مخابر، حسن، (1376)، کلیّات دیوان وحشی بافقی (به انضمام کشف الابیات غزلیّات)، تهران: نامک.

7- میر صادقی، جمال، (1388)، عناصر داستان، تهران: سخن.

8- ___________، (1391)، چگونه می‌توان داستان‌نویس شد؟ تهران: سخن.

 

ب – مقالات

8- احمدی، مینا، (1389)، «بررسی و تحلیل آثار داستانی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته زبان و ادبیّات فارسی، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه تهران.

9- جهان تیغ، مریم؛ خانی سومار؛ احسان، خلیلی، (1394)، «تحلیل ساختارگرایی داستان کوتاه «کشاکش» از مجموعه داستان «نه آدمی نه صدایی» اثر جمال میر صادقی»، مجموعۀ مقاله‌های دهمین همایش بین‌المللی ترویج زبان و ادب فارسی دانشگاه تحقّق اردبیلی.

10- جعفری، اسدالله (1381)، «قصّه و قصّه‌پردازی در مثنوی»، مجلّة ادبیّات داستانی، ش 62.

11- ذوالفقاری، حسن، (1391)، «طبقه‌بندی منظومه‌های عاشقانۀ فارسی»، مجلّة تاریخ ادبیّات، شمارة 3، صص: 89-77.

12- خردمندیان، یعقوب، (1391)، «بررسی عناصر داستانی و نقش عشق و خیال در خسرو و شیرین نظامی و نظیره‌های آن (آثار امیرخسرو دهلوی و وحشی بافقی)»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، گروه ادبیّات و زبان فارسی، دانشکدة ادبیّات و زبان‌های خارجی، دانشگاه تبریز.

13- ریحانی، سیّد محمود؛ براتی، محمود، (1399)، «بررسی و تحلیل حوزه نفوذ طرز وحشی بافقی در شعر فارسی»، فصلنامة علمی کاوش نامه، سال 21، شماره 45، صص: 162-123.

14- _____________________ ، (1398)، «ضرورت تصحیح مجدّد کلّیّات وحشی بافقی»، فصلنامه علمی کاوش نامه، سال 20، شماره 40، صص: 69-41.

15- سهراب نژاد، علی حسن؛ حق نظر، عبدالصمد، (1393)، «بررسی تطبیقی اصول روایت در تاریخ بیهقی و تاریخ بلعمی»، کهن نامة ادب پارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال 5، شماره 4، صص: 122 -99.

16- محمودی، مریم؛ دهقانی، رویا، (1398)، «بررسی ویژگی سهل ممتنع در غزلیات وحشی بافقی»، فصلنامۀ علمی- تخصّصی مطالعات زبان و ادبیّات غنایی گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، سال 9، شماره 33، صص: 70-59.

17- محمودآبادی، اشرف؛ بابا صفری، علی‌اصغر، (1396)، «تطبیق عناصر داستان در دو منظومة عاشقانه (خسرو و شیرین نظامی و ناظر و منظور وحشی بافقی)»، فصلنامه بهارستان سخن، شماره 14 دورة 38، صص: 170- 145.

18- مشتاق‌مهر، رحمان؛ معنوی، فاطمه، (1397)، «بررسی ساختار کلّی و تناقض گویی موجود در ساخت منظومه فرهاد و شیرین وحشی بافقی». دو فصلنامةعلمی- پژوهشی زبان و ادبیّات فـارسـی دانـشگاه آزاد اسـلامی، واحـد فسـا سال9 ، شمارة1 (پیاپی18).

19- نجفی، علی، (1395)، «بررسی اخلاق و حکمت (در سه مثنوی ناظر و منظور؛ خلد برین؛ فرهاد و شیرین)، وحشی بافقی»، چهارمین همایش ملّی زبان و ادبیّات فارسی.