بررسی خاستگاه و ریشة چند ضرب‌المثل‌ فارسی و عربی

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

یعقوب مقدیمی ¹

1 - گروه زبان و ادبیّات عربی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

تاریخ دریافت : 1399/11/14 تاریخ پذیرش : 1400/03/25 تاریخ انتشار : 1401/03/01

کلید واژه: ضرب‌المثل, ادبیّات تطبیقی, کلید واژه‌ها: ادبیّات فارسی, ادبیّات عربی, منشأ و خاستگاه,

چکیده مقاله :

چکیده ضرب‌المثل گونه‌ای از بیان کوتاه و مشهور است که در خود قصّه‌ای یا رخدادی عبرت‌آموز دارد. برای شناخت تاریخی فرهنگ و آداب یک ملّت، ضرب‌المثل‌ها مقوله‌هایی اساسی و مدارکی دارای ارزش جدّی‌اند. بسیاری از ضرب‌المثل‌‌ها، علاوه بر آن که تصویرهایی واقعی از زندگی مردم را در بر دارند نشان‌ دهندة تأثیر و تأثّر فرهنگ اقوام مختلف‌اند. در این میان، تأثیر یا اثر گذاری دو فرهنگ عربی و ایرانی بر یکدیگر و تأثر یا اثر پذیری آن‌ها از یکدیگر به علل و انگیزه‌های زیادی مانند همجواری و روابط تجاری، گردن نهادن ایرانیان به دین اسلام و تسلّط عرب بر بخش‌های زیادی از ایران، غیر قابل انکار است. در پژوهش حاضر، چند ضرب‌المثل نسبتاً مشهور از ضرب المثل‌های فارسی و عربی انتخاب شده و مضامین، منشأ و وجوه افتراق و اشتراک آن‌ها مورد بررسی قرار گرفته است.

چکیده انگلیسی:

Abstract         A proverb is a kind of terse and well-known expression which has a cautionary story or event in itself. To understand the historical culture and manners of a nation, the proverbs are of basic matters which have serious values. Most of the proverbs, in addition to have real illustration of people's life, are the indications of mutual impact in the different ethnic cultures. Meanwhile, the effect of the Arabic and Persian cultures on each other, because of their contiguity, commercial relations, acceptance of Islam by Iranians, Arabs' dominance on great parts of Iran, is undeniable. We have selected some fairly important Arabic and Persian proverbs in this research and studied their themes, origin and their similarities and dissimilarities.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مآخذ

الف: کتابنامه

• قرآن کریم. 


• آذرنوش، آذرتاش، (1387)، فرهنگ معاصر، تهران: نشر نی: چاپ نهم.


• بهمنیار، احمد، (1369)، داستان‌نامة بهمنیاری، تهران: دانشگاه تهران: چاپ اوّل.


• پرتوی آملی، مهدی، (1391)، ریشه‌های تاریخی امثال و حکم، تهران: سنائی، چاپ ششم.


• خلف تبریزی، محمّدحسین، (1380)، فرهنگ فارسی برهان قاطع، تهران: نیما، چاپ اوّل.


• دهخدا، علی‌اکبر، (1379)، امثال و حکم، تهران: امیر کبیر، چاپ یازدهم.


• رزمجو، حسین، (1382)، انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی، مشهد: دانشگاه فردوسی، چاپ اوّل.


• رضایی، رحمت الله، (1391)، مجمع الامثال و جامع التمثیل، تهران: خلاق، چاپ اوّل.


• شاهد، امیر، (1373)، ترجمه و تحشیة فرائد الأدب در امثال سائر و رائج در عرب، اصفهان: جهاد دانشگاهی دانشگاه اصفهان، چاپ اوّل.


• العسکری، ابوهلال، (1988)، جمهرة الأمثال، بیروت: دارالفکر و دار الجیل، الطبعه الأولی.


• الفاخوری، حنّا، (بی‌تا)، الجدید فی الإنشاء العربی، بیروت: دارالکتاب العربی، الطبعه الأولی.


• محمّدی ملایری، محمّد، (1384)، فرهنگ ایرانی پیش از اسلام، تهران: توس، چاپ پنجم.

 

ب: مقالات

• زندی، بهمن و بیستون عبّاسی، (1395)، بازتاب روابط خویشاوندی در ضرب‌المثل‌های فارسی، فصلنامة فرهنگ و ادبیّات عامّه، سال چهارم، شمارة نهم، صص: 60- 23.