بررسی تطبیقی عوامل کالبدی-محیطی اثرگذار بر سلامت اجتماعی در محلات جدید و سنتی شهری (نمونه‌موردی: شهر اهر)
محورهای موضوعی : محیطیعباس فلاحی‌باباجان 1 , بختیار عزت‌پناه 2 * , کریم حسین‌زاده‌دلیر 3
1 - گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد مرند، دانشگاه آزاداسلامی، مرند، ایران.
2 - گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد مرند، دانشگاه آزاداسلامی، مرند، ایران.
3 - گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد مرند، دانشگاه آزاداسلامی، مرند، ایران.
کلید واژه: سلامت اجتماعی, فضاهای شهری, عوامل کالبدی-محیطی, شهر اهر, تعاملات اجتماعی.,
چکیده مقاله :
اصولاً سلامت اجتماعی در شهرها تحت‌تأثیر عوامل مرتبط‌با ساختار فضاهای شهری، اقتصاد و کارکرد شهر و جهت‌گیری‌های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی قرار دارد. هدف‌از این تحقیق بررسی تطبیقی عوامل کالبدی-محیطی مؤثر بر سلامت اجتماعی در بین محلات قدیم و جدید شهر اهر می باشد. پژوهش حاضر در زمرة تحقیقات کاربردی است‌که با روش تحلیلی و رویکرد آمیخته انجام گرفته است. مطابق نتایج تحلیل عاملی اکتشافی نشان داد که 56شاخص اولیه به 40شاخص در قالب 5عامل (امنیت و شمولگرایی، کیفیت محیطی، دسترسی به خدمات، وضعیت اقتصادی و اجتماعی، و کیفیت زندگی)، تقلیل یافته است. شمولگرایی فضاهای عمومی اهمیت زیادی دارد، با امتیاز 78/0 در محله‌های سنتی و 75/0 در محله‌های جدید، برای ارتقاء تعاملات اجتماعی و نظم اجتماعی. فضاهای گردهمایی در محله‌های سنتی با امتیاز 82/0 نسبت‌به محله‌های جدید (40/0)، از اهمیت بالایی برخوردارند. عدم‌وجود این فضاها در محله‌های جدید ممکن است حس‌تعلق و مشارکت اجتماعی را کاهش دهد. همچنین، بومی بودن ساکنان امتیار 72/0 و حس‌تعلق به محله (65/0 در محله‌های سنتی و 80/0 در جدید)، نشان‌دهندۀ ارتباط نزدیک ساکنان است. میزان سواد نیز در هردو نوع محله اهمیت دارد، با امتیاز 50/0 و 78/0 به‌ترتیب. استفاده‌از الگوریتم‌های یادگیری ماشین نشان می‌دهد که در محله‌های جدید 90% به فضاهای سبز دسترسی دارند، ولی تنها 60% حس‌تعلق بالایی دارند. همچنین (F-Ratio)، بالای 23/35 تفاوت‌های معنادار بین محلات را نشان می‌دهد. درنتیجه، بهینه‌سازی طراحی فضاهای عمومی باید بخشی از استراتژی‌های توسعۀ پایدار در شهر اهر قرار گیرد، تا نه‌تنها سلامت اجتماعی بهبود یابد بلکه کیفیت زندگی همۀ ساکنان نیز افزایش یابد.
Social health in urban areas is fundamentally influenced by factors related to the structure of urban spaces, the economic and functional characteristics of the city, and socio-cultural and political orientations. This study aims to conduct a comparative analysis of physical-environmental factors affecting social health in traditional and newly developed neighborhoods of Ahar city. The research is applied in nature and employs an analytical method with a mixed approach. According to the results of exploratory factor analysis, 56 initial indicators were reduced to 40 key indicators, categorized into five main factors: safety and inclusivity, environmental quality, access to services, socio-economic status, and quality of life. Inclusivity of public spaces is of significant importance, scoring 0.78 in traditional neighborhoods and 0.75 in new neighborhoods, highlighting its role in enhancing social interactions and social order. Gathering spaces in traditional areas, with a score of 0.82 compared to 0.40 in newer neighborhoods, are crucial. The lack of such spaces in new areas may reduce the sense of belonging and community participation. Additionally, the indigenous status of residents scored 0.72, and the sense of neighborhood belonging scored 0.65 in traditional and 0.80 in new neighborhoods, indicating strong social ties. Literacy rates were also influential in both neighborhood types, with scores of 0.50 and 0.78, respectively. Machine learning algorithms revealed that while 90% of residents in new neighborhoods have access to green spaces, only 60% reported a high sense of belonging. Furthermore, the F-ratio (above 35.23) confirms significant differences between the neighborhoods. Consequently, optimizing the design of public spaces should be integrated into sustainable urban development strategies in Ahar, not only to improve social health but also to enhance the overall quality of life for all residents.