جنبه های تنبیهی مسؤلیت ناشی از غصب

محورهای موضوعی : تحقیقات حقوقی بین المللی

محمد بهمنی ^{1 *} , شانای مالک نژاد ²

1 - استادیار دانشکده حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق خصوصی دانشکده حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

تاریخ دریافت : 1391/05/23 تاریخ پذیرش : 1391/06/28 تاریخ انتشار : 1391/07/10

کلید واژه: جبران خسارت, تصرف بدون اذن, مجازات های مدنی, تشدید مسؤلیت,

چکیده مقاله :

رفتارهای انسانی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند. رفتارهایی که بر پایه و نگرش درست و صحیح صورت می‌گیرد و موجب رشد فردی و جمعی انسان می‌شود و رفتارهایی که بر پایه بینش و نگرش ناسالم و باطل انجام می‌شود و سد راه رشد و بالندگی فردی و جمعی بشر می گردد. هر گونه رفتاری که بیرون از دایره عقلانیت و شریعت باشد، به عنوان رفتار نا هنجار شناخته میشود و قوانین، آن را به اشکال مختلف تقبیح می کنند و مجازات خاص تنبیهی و بازدارنده برای آن تعیین می نمایند. غصب نیز به عنوان یک رفتار ضد هنجار موجب می‌شود تا امنیت اقتصادی از جامعه سلب شده و به تبعیت از آن، امنیت روحی و روانی نیز تباه گردد. از این رو به شدت با این رفتار مبارزه می‌شود و برای آن مجازات ها و احکام تنبیهی وضع می گردد. در فقه نیز، این سخت گیری در برخورد با غاصب، از احکام و روایاتی به دست می آید. از جمله، می توان به قاعده‌ی فقهی اَلغاصِبُ یُوخَذُ بِاَشَّق الاَحوال اشاره داشت. مطابق این قاعده باید با غاصب به سخت ترین شیوه‌ها برخورد نمود. لذا، در این مقاله، هدف آن است، مفهوم تنبیهی بودن، اهداف قانون گذار از وضع مقررات تنبیهی در باب غصب و جنبه های تنبیهی مسؤلیت ناشی از غصب مورد بررسی قرار گیرد.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مأخذ
الف)کتب
1. آل کاشف الغطا، محمد حسین، تحریر المجله، جلد 3، المکتبه النجاح،قم، 1361 ه ق
2. امیری قایم مقام،عبدالمجید،حقوق تعهدات، جلد 1،انتشارات میزان،چاپ دوم، 1385
3. امین، حسن، غصب و ضمان قهری،انتشارات شرکت رویستون،چاپ لندن، 1362
4. انصاری،مرتضی بن محمد امین، المکاسب، جلد 7، انتشارات مجمع الفکر اسلامی،بی تا
5. باریکلو،علی رضا، مسؤولیت مدنی،انتشارات میزان، تهران، 1385
6.بهبهانی،محمد باقر بن محمد اکمل،حاشیه المجمع الفائده و البرهان، موسسه العلامه الوحید البهبهانی،قم، 1417 ه
ق
7. بهرامی احمدی،حمید،سوء استفاده از حق،انتشارات اطلاعات،تهران، 1391
8. جبعی عاملی، زین الدین بن علی،الدروس الشرعیه،جلد 3،انتشارات النشر الاسلامی،چاپ اول، قم، 1416 ه ق
9. جبعی عاملی،زین الدین بن علی،مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام، جلد 12 ،انتشارات المعارف
الاسلامیه،چاپ اول،قم، 1417 ه ق
10 . جبعی عاملی،زین الدین بن علی، الروضۀ البهیۀ فی شرح اللمعۀ الدمشقیۀ، جلد 2، انتشارات جامع النجف
الدینیه، 1386 ه ق
11 . جعفر زاده،علی، الزامات بدون قراردا ضمان قهری، انتشارات جاودانه جنگل،چاپ اول، تهران، 1390
12 . جوهری،اسماعیل بن حماد، الصحاح تاج اللغۀ و صحاح العربیه، جلد 6، انتشارات دار العلم،بیروت ،بی تا
13 . حسینی نژاد،حسینقلی، 1389 ، مسؤلیت مدنی، انتشارات مجد،چاپ اول، تهران، 1389
14 . حسینی الزبیدی،محمد مرتضی، ، تاج العروس من جواهر القاموس، جلد 15 ، انتشارات دار الاحیاء التراث
العربی، چاپ اول، بیروت ، 1974 م
15 . حسینی عاملی،محمد جواد، مفتاح الکرامۀ فی شرح قواعد العلامه، موسسه آل البیت،قم، 1410 ه ق
16 . حکمت نیا،محمود، مسؤلیت مدنی در فقه امامیه و مبانی ساختار آن، انتشارات علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ
اول، 1386
17 . حکیم،محسن، نهج الفقاهه، جلد 1، موسسه دار الاضواء چاپ اول، قم ، 1405 ه ق
18 . حلّی،قواعد الاحکام فی معرفه الحلال و الحرام، جلد 2، النشر الاسلامی، چاپ اول، قم، 1418 ه ق
19 . حلّی،ابوالقاسم نجم الدینجعفر بن حسن، شرایع الاسلام فی مسائل الحلّ و الحرام، جلد 4، انتشارات
استقلال،بی تا
20 . حلی،حسن بن یوسف، تذکرة الفقها، جلد 2، موسسه مطبوعات اسماعیلیان،چاپ اول، 1388 ه ق
21 . خدا بخشی،عبدالله، حقوق مسؤلیت مدنی، نشر معاونت حقوقی و توسعه قضایی قوه قضاییه،چاپ اول، 1388
22 . خواجه پیری،عباس، موجبات مسؤلیت مدنی و آثار آن، انتشارات بین المللی الهدی، چاپ دوم، 1389
23 . داراب پور،مهراب،مسؤلیت های خارج از قرارداد، انتشارات مجد،تهران، 1387
24 . رشتی،حبیب الله، رسالۀ فی الغصب، چاپ سنگی، 1322 ه ق
25 . ره پیک،حسن،حقوق مسؤلیت مدنی و جبران ها، انتشارات خرسندی،چاپ دوازدهم، 1390
26 .شریف کاشانی،حبیب الله بن علی مدد،تسهیل المسالک الی المدارک فی رئوس القواعد الفقهیه، المطبعه
العلمیه،چاپ اول،قم، 1404 ه ق
27 . صفایی،حسین، رحیمی،حبیب الله،مسؤلیت مدنی(الزامات خارج از قرارداد)، انتشارات سمت،چاپ دوم، 1390
28 . طباطبایی یزدی،محمد کاظم، حاشیه بر مکاسب، جلد 1،تهران، 1317 ه ق
29 . طریحی،فخرالدین، مجمع البحرین، چاپ سنگی، 1321 ه ق
30 . طوسی،ابی جعفر محمدبن حسن بن علی، الخلاف فی الفقه، جلد 1، موسسه النشر الاسلامی وابسته به جامعه
مدرسین حوزه علمیه چاپ اول، قم، 1411 ه ق
31 .عاملی،بهاءالدین جامع عباسی، انتشارات فراهانی،تهران، 1319
32 . عباسلو،بختیار،مسؤولیت مدنی با نگرش تطبیقی، انتشارات میزان، چاپ اول، تهران، 1390
33 . عمید،حسن، فرهنگ فارسی عمید، انتشارات امیر کبیر، چاپ هجدهم، 1362
34 . فیروز آبادی،مجد الدین محمد بن یعقوب،القاموس المحیط،انتشارات دارالاحیاء التراث العربی چاپ اول،
بیروت ، 1412 ه ق
35 . کاتوزیان،ناصر، مسؤولیت ناشی از عیب تولید،انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم، تهران، 1384
36 . کاتوزیان،ناصر، الزام های خارج از قرارداد، جلد 2،انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دهم، تهران، 1391
37 . کاتوزیان، ناصر، اعمال حقوقی،شرکت سهامی انتشار با همکاری برنا، چاپ نهم، تهران 1383
38 . کاظمی تستری، اسدالله، مقابس الانوار و نفائس الاسرار فی احکام النبی المختار و عترته الاطهار، مطبعه
ماکنیه، 1322 ه ق
39 . کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، جلد 1، موسسه آل البیت الاحیاء التراث العربی،
بیروت، 1411 ه ق
40 . محقق داماد، مصطفی، قواعد فقه بخش مدنی، جلد 1، مرکز نشر علوم انسانی، چاپ بیست و هشتم،
تهران، 1389
41 .محقق حلی، ابوالقاسم نجم الدین جعفربن حسن، مختصر النافع، موسسه البعثه، چاپ چهارم ، 1416 ه ق
42 . مدنی، جلال الدین، حقوق مدنی، جلد 3، انتشارات پایدار، چاپ اول، 1383
43 . مقدس اردبیلی، احمد، مجمع الفائدة و البرهان، جلد 10 ، انتشارات النشر الاسلامی، چاپ دوم، قم، 1416 ه ق
44 . مراغه ای حسینی، عبدالفتاح بن علی، عناوین الاصول و قوانین الافصول، جلد 2، انتشارات خیام، 1297 ه ق
45 . مکارم شیرازی، ناصر، القواعد الفقهیه،جلد 2، انتشارات سلیمان زاده، چاپ دوم، قم ، 1427 ه ق
46 . موسوی خمینی، روح الله، ،تحریر الوسیله، جلد 3، انتشارات اسلامی، قم، 1417 ه ق
47 . موسوی خویی، ابوالقاسم، منهاج الصالحین، جلد 2، نشر مدینه العلم، چاپ بیست و هشتم، قم، 1410 ه ق
48 . نایینی، محمد حسین، منیۀ الطالب فی شرح المکاسب، جلد 1، مکتبه المرتضویه، چاپ اول، بیروت ، 1928 م
49 .نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، جلد 37 ، انتشارات دار الاحیاء التراث العربی، چاپ
اول، بیروت، 1918 م
50 . هاشمی، احمد علی، دامنه ی مسؤلیت مدنی، انتشارات دانشگاه امام صادق چاپ اول، تهران، 1389
ب)مقالات
فصلنامه ی اطلاع رسانی حقوقی، سال ،« بررسی نوآوری های لایحه ی مسؤلیت مدنی فرانسه » ، 51 .انصاری، مهدی
ششم، شماره 20،1388
ماهیت و آثار خسارت تنبیهی با مطالعه تطبیقی » ، 52 . تقی زاده، ابراهیم، خسروی فارسانی، علی، موسی پور، علی
دوفصلنامه ی علمی_ پژوهشی دانش حقوق مدنی، شماره نخست، 1391 « در حقوق کامن لا
1375 ، مجله ی دانشکده ی حقوق و علوم سیاسی، شماره 35 ،« تضامن و آثار و اوصاف آن » ، 53 . جنیدی، لعیا
دو ماهنامه علمی_پژوهشی دانشور، ،« روش های جبران خسارت در مسؤولیت مدنی » ، 54 .حاجی عزیزی، بیژن
شماره 36 ، سال نهم، 1380
مجله حقوقی ،« مقایسه تطبیقی وجه التزام و خسارت تنبیهی » ، 55 .خسروی فارسانی، علی، بیرانوند، شاهپور
1389 ، دادگستری، شماره 70
، مجله حقوقی دادرسی، شماره 35 ،« تعزیر مدنی شیوه تکمیلی جبران خسارت » ، 56 . سواد کوهی فر، سام
تهران، 1381
مجله معارف ،« بررسی تطبیقی دیه و خسارات تنبیهی در فقه امامیه و نظام حقوقی » ، 57 .عالی پناه، علی رضا
اسلامی و حقوق اسلام، سال نهم، شماره اول، 1387
1383 ، مجله حقوقی بین المللی، شماره 30 ،« خسارت تنبیهی در حقوق بین الملل »، 58 .عبداللهی، محسن
مجله ،« نقد و تحلیل آرای فقهی در باب قاعده الغاصب یوخذ باشق الاحوال » ، 59 .علیشاهی قلعه جویی، ابوالفضل
مطالعات اسلامی فقه و اصول، شماره 1391،89
، مجله حقوقی دادگستری، شماره 54 ،« تقصیر و رابطه سببیت در نظام مسؤولیت مدنی » ، 60 . قربان پور، امیر مهدی
1385
ماهنامه کانون ،« بررسی ضمانت اجراهای غصب در نظام حقوقی کامن لا » ، 61 .معتمدی، جواد، گوهریان، جواد
1390 ، سردفتران و دفتریاران، شماره 117
نشریه حقوقی مهنامه قضایی، شماره 147،1375 ،« حق تنبیه » ، 62 .نوری، رضا
منبع لاتین
۶۳_ Black, H. Camp bell, black law dictionary, fourth edition, London, west
publica􀆟on, ۱۹۶۸
سایر منابع
64 .حسینی، جعفر، بررسی و نقد حق مالک در مراجعه به ایادی متعاقبه در غصب، سایت کانون وکلای دادگستری
13/04/ مورخ 31 ، www.alborzbar.com استان البرز به نشانی