مقایسه ی برخی آیین های سوگواری مردم کرمانشاه با آیین های سوگواری در شاهنامه

محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات کردی و لکی

غلامرضا سالمیان ¹ , خلیل کهریزی ²

1 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی کرمانشاه
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد رشته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کرمانشاه

تاریخ دریافت : 1390/10/13 تاریخ پذیرش : 1390/12/11 تاریخ انتشار : 1391/03/01

کلید واژه: شاهنامه, کرمانشاه, آیین‌های سوگواری, شعر محلّی کردی,

چکیده مقاله :

ایرانیان از دیرباز برای انجام کارهای گوناگون، آیین ها و روش‌های ویژه‌ای داشته اند که امروزه بیشتر آن‌ها فراموش شده است. نشانی از این آیین های فراموش شده را می توان در برخی از روستاها و شهرهایی که هنوز بر پایه‌ی شیوه های کهن زندگی می کنند، بازیافت. پرسش بنیادین این نوشتار آن است که آیا می‌توان هم‌سانی‌ای میان آیین‌های شاهنامه با آنچه امروز در استان کرمانشاه برگزار می‌شود، بازجُست؟ بر این پایه با جستار در سه آیین مردمان روستاهای کرمانشاه که در سوگِ درگذشتگان انجام می دهند و با یادکرد شواهدی از اشعار محلّی که به زبان کردی کرمانشاهی سروده شده است، به بررسی تطبیقی این اعمال با سه نمونه از آیین های سوگواری در شاهنامه که از آن ها با عنوان خروش مغانی، بستن زنّارخونین و گیسو بریدن یاد شده است، پرداخته ایم. نتیجه‌ی پژوهش، نشاندهنده‌ی نزدیکی شگفت‌انگیز آیین‌های کهن ایرانی و سنّت‌های سوگواری کرمانشاهیان است.

چکیده انگلیسی:

The Iranian had special ways and traditions to do different actions some of which have been forgotten at present. The signs of these forgotten traditions may be found at the cities and villages on which they live of the ancient forgotten traditions. The main question of this paper is there any similarity between these traditions and Shahnameh tradition in the Kermanshah province of Iran? In this investigation, three traditions of the villages in the Kermanshah province with the samples of the local poems in the Kermanshah Kurdish Language have been studied. These traditions and poems have been compared with three Shahnameh traditions named the Moghany roaring, fastening bloody Zonnar and Cutting hair. The results of the study showed the close surprising similarity between the Shahnameh and the Kermanshahi mourning traditions

منابع و مأخذ:

1. آیدنلو، سجاد، (1387). «موی بر میان بستن؛ آیین ویژۀ سوگواری در شاهنامه و متون ایرانی»، نامـۀ فرهنگستان، س10، ش39، ص114تا۱۱۷.

2. اشیدری، جهانگیر (1389). دانشنامـۀ مزدیسنا، واژه‌نامـۀ توضیحی آیین زرتشت، چ5، تهران: نشر مرکز.

3. بهار، مهرداد (1390). از اسطوره تا تاریخ، چ7، تهران: چشمه.

4. خاقانی شروانی، افضل‌الدّین بدیل‌بن‌علی نجّار (1388). دیوان خاقانی، به‌کوشش سیّدضیاءالدّین سجّادی، چ9، تهران: زوّار.

5. خالقی‌مطلق، جلال (1389). یادداشت‌های شاهنامه، تهران: دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.

6. سگوند، اردشیر (1377). «آیین‌های سوگواری در لرستان و ریشه‌های آن»، کیهان فرهنگی، ش149، ص10تا13.

7. سلطانی، محمّدعلی (1370). جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصّل کرمانشاهان (باختران)، بی‌جا: محمدعلی سلطانی.

8. سیوطی، جلال‌الدّین (1401). الجامع الصّغیر فی احادیث البشیر النذیر، ج2، بیروت: دارالفکر.

9. شاهمرادی، بیژن (1384). «بریدن گیسوان در سوگواری‌های بختیاری»، ایراننامه، ش87و88، ص283تا300.

10. شریعتی، علی (1335). فرهنگ و تمدّن و ایدئولوژی، تهران: حسینیـۀ ارشاد.

11. عطّار نیشابوری، محمدبن‌ابراهیم (1388). مصیبت‌نامه، به‌تصحیح و تعلیق محمّدرضا شفیعی کدکنی، چ4، تهران: سخن.

12. فردوسی، ابوالقاسم (1380). گزیدۀ شاهنامه، به‌تصحیح مصطفی جیحونی، چ3، اصفهان: شاهنامه‌پژوهی.

13. فردوسی، ابوالقاسم (1386). شاهنامه، به‌تصحیح ژول مول، به‌کوشش پرویز اتابکی، چ4، تهران: علمی و فرهنگی.

14. فردوسی، ابوالقاسم (1389). شاهنامه، به‌کوشش جلال خالقی‌مطلق، چ3، تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.

15. کرباسیان، ملیحه (1384). «تداوم برخی آیین‌های کهن سوگواری در ایران امروز»، نامـۀ انجمن، ش19، ص177تا188.

16. کزّازی، میرجلال‌الدّین (1386). نامۀ باستان، ویرایش و گزارش شاهنامۀ فردوسی، چ6، تهران: سمت.

17. مجلسی، محمّدباقر (1403). بحار الأنوار، تحقیق محمّدالباقر البهبودی، ج79، ط3، بیروت: دارإحیاء التراث العربی.

18. معدن‌کن، معصومه (1375). نگاهی به دنیای خاقانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.