روایتی دیگر از داستان نوفل و مجنون (بر پایه نوفلنامه کردی گورانی از میرزا شفیع)

محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات کردی و لکی

آرمان حسینی آب باریکی ¹ , سعید مهدی فر ²

1 - استادیار دانشگاه هرمزگان
2 - استادیار دانشگاه پیام نور مرکز شیراز

تاریخ دریافت : 1393/08/07 تاریخ پذیرش : 1393/09/27 تاریخ انتشار : 1393/12/28

کلید واژه: نظامی, لیلی و مجنون, ادبیات کُردی, میرزاشفیع, نوفل و مجنون,

چکیده مقاله :

داستان لیلی و مجنون از داستان‌های عاشقانۀ پرآوازه‌ در ادب پارسی و عربی است. نخستین‌بار در ادب فارسی، حکیم نظامی گنجوی این داستان را به نظم درآورد. در مقام جواب‌گویی و تقلید از او، شاعران بسیاری این داستان را منظوم ساخته‌اند. در میان این روایات، منظومۀ نوفل‌نامه یا نوفل و مجنون سرودۀ میرزاشفیع کُلیایی، شاعر کُردزبانِ سدۀ دوازدهم و اوایل سدۀ سیزدهم هجری، روایتی تازه است که ناشناخته مانده است. اهمیت این روایت در آن است که شاعر کُردزبان توانسته است با قدرت شاعرانه و با به‌کارگیری عناصر داستان، به‌ویژه شخصیت‌پردازی بی‌نظیر، دست به آفرینش اثری دیگرگون بزند. در این مقاله، نگارندگان می‌کوشند ابتدا دربارۀ پیشینه‌ و نسخه‌های این روایت در ادبیّات کُردی اطلاعاتی به‌دست دهند. سپس، ضمن بیان احوال و آثار شاعر، روایت او را با روایت نظامی در بخش نوفل و مجنون مقایسه می‌کنند.

چکیده انگلیسی:

One of the most well known love stories in Persian and Arabic literatures is the story of "Layli and Majnoon". Hakim Nezami Ganjavi was the first poet who composed this poem. For imitation and response to Nezami, many poets composed poems on the same story among those Mirza Shafi Kolyaei, the Kurdish poet of the late twelfth and early thirteenth Hejria century composed a new narrative version, which has not appreciated. Importance of this narrative is that the Kurdish poet with the poetic ability and by using the elements of story, especially the unique characters, produces a different work. This study firstly intends to introduce this work and to compare this poem with that of Nezami‟s poems, the Nofel and Majnoon part

منابع و مأخذ:

۱. اته، هرمان، 1351، تاریخ ادبیات فارسی، ترجمۀ صادق رضازاده شفق، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

۲. امامی، نصراله و سیدآرمان حسینی آب‌باریکی، 1389، «گویش گورانی: گویش معیار ادبی در نزد اقوام کُرد»، در: مجموعه مقالات نخستین همایش بین‌المللی ادبیات کُردی (15 و 16اردیبهشت1389)، ج2، دانشگاه کُردستان: مرکز پژوهش‌های کُردستان‌شناسی، ص335تا347.

۳. بلو، جویس، 1383، «گورانی و زازا»، در: راهنمای زبان‌های ایرانی، ترجمۀ حسن رضایی باغ بیدی و دیگران، ج1، تهران: ققنوس، ص555تا562.

۴. پرنیان، موسی و سیدآرمان حسینی آب‌باریکی، 1392، «پژوهشی در وزن و قافیه در سروده‌های کُردی حوزۀ جنوبی(کرمانشاه)»، در: مجموعه مقالات هشتمین همایش بین‌المللی انجمن ترویج زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه زنجان، 13تا15شهریور.

۵. حیرت سجادی، سیدعبدالحمید، 1375، شاعران کُرد پارسی‌گوی، تهران: احسان.

۶. خانلری، پرویز، 1361، زبان‌شناسی و زبان فارسی، چ۴، تهران: توس.

۷. خزنه‌دار، معروف، 1976، «الروایه الشعریه لیلی و مجنون فی الادب الکردی»، در:  کلیه‌الآداب جامعه بغداد، ش20، ص205تا220.

۸. ذوالفقاری، حسن، 1375، منظومه‌های عاشقانۀ ادب فارسی، چ۲، تهران: نیما.

۹. رشیدیاسمی، غلامرضا، بی‌تا، کُرد و پیوستگی نژادی و تاریخی او، چ۳، تهران: ابن‌سینا.

۱۰. ستاری، جلال، 1366، حالات عشق مجنون، تهران: توس.

۱۱. سلطانی، محمّدعلی، 1384، حدیقۀ سلطانی؛ احوال و آثار شاعران برجستۀ کُرد و کُردی‌سرایان باختران از عهد تیموری تا عصر حاضر، ج1، تهران: سها.

۱۲. صفی‌زاده بوره‌که‌ئی، صدیق، 1361، فرهنگ ماد (کُردی به فارسی)، تهران: مؤسسۀ مطبوعاتی عطائی.

۱۳. گجری شاهو، امین، 1378، از بیستون تا دالاهو، تهران: مه.

۱۴. میرزاشفیع کلیایی، 1380، نوفل و مجنون، به‌اهتمام امین گُجری شاهو، تهران: مه.

۱۵. نظامی گنجوی، 1380، لیلی و مجنون، با تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی و به‌کوشش سعید حمیدیان، چ۴، تهران: قطره.

۱۶. نیکو همت، احمد، 1352، «مثنوی‌های لیلی و مجنون»، در: وحید، ش۶، ص631تا639