واکاوی مؤلفه‌های دینی در اشعار عامیانۀ بختیاری

محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات لری

حمید رضایی ¹ , ابراهیم ظاهری عبدوند ²

1 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور، ایران
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهرکرد، ایران

تاریخ دریافت : 1396/11/23 تاریخ پذیرش : 1397/06/18 تاریخ انتشار : 1398/08/01

کلید واژه: خداوند, پیامبر(ص), اشعار عامیانۀ بختیاری, مؤلفه‌های دینی, سوگ‌سروده,

چکیده مقاله :

شعر عامیانه، نقش مهمی در بازنمایی و نهادینه کردن هویّت، به‌خصوص هویّت دینی در فرهنگ بختیاری دارد. در این پژوهش، به بررسی مؤلفه‌های دینی در اشعار عامیانۀ بختیاری (کودکانه‌ها، اشعار مربوط به عروسی و سوگ‌ سروده‌ها) با روش توصیفی-تحلیلی پرداخته شده تا تصویری که از مفاهیم دینی در این اشعار بازتاب یافته است و کارکرد این مفاهیم در فرهنگ بختیاری مشخص شود. همچنین بررسی شده است که مؤلفه‌های دینی در کدامیک از اشعار مذکور، بیشتر بازتاب یافته است و چه تفاوتی در این زمینه دیده می‌شود. نام خداوند، پیامبر(ص)، حضرت علی (ع)، امام رضا(ع)، امامزادگان، قیامت، زیارت، کعبه، مشهد، کربلا، نماز، قرآن و مُهر، از مهمترین مؤلفه‌های دینی بازنمایی شده در این اشعار هستند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد در اشعار کودکانه، به صورت غیرمستقیم، کودک را ابتدا با صفات جمالی خداوند آشنا می‌کنند و به او آموزش می‌دهند که برای حل مشکلات، باید به خداوند توکل کرد و به پیامبر و امامان متوسل شد. در اشعار مربوط به عروسی بیشتر از اعتقادت مذهبی عروس و داماد سخن گفته‌می‌شود و این‌که خداوند و ائمه، رفع‌کنندۀ بلاها هستند. در سوگ‌سروده‌ها، بیشترین تنوع و بازتاب مؤلفه‌های دینی را می‌توان یافت. در این نوع، همواره هم از اعتقادات دینی شخص متوفی سخن گفته و هم از خداوند خواسته‌ شده است مشکلات و بیماری‌ها افراد را برطرف کند.

چکیده انگلیسی:

Folk poem plays an important role in representing and internalizing the identity, especially religious identity in Bakhtiyari's culture. In this research, the religious factors in folk poems of  Bakhtiari people (nursery, lyric, poems related to wedding and mourning) were analyzed through descriptive-analytical method to indicate the image of reflected religious components in these poems and the function of these concepts in Bakhtiari's culture. Also, it has been investigated that religious components are more reflected in which of these poems, and what kind of difference is seen in this regard. The name of God, Prophet (PBUH), Imam Ali, and Imam Reza, Imams descendants, Resurrection, Pilgrimage, Kaaba, Mashhad, Karbala, Prayer, Quran, and prayer sign are among the most important religious components represented in these poems. The results of the study showed that in the nursery rhyme, first the child acquaints with the qualities of God indirectly and the kid is taught in order to solve problems, he/she must trust in God and resort to the Prophet and Imams. In the poems related to the wedding, the religious beliefs of the bride and groom are presented and the God and the Imams are the remedy to disasters. The most diversity and reflection of religious components can be found in mourning. In this type, either the religious beliefs of the decedent are talked or they ask God to solve the problems and illnesses of the deceased people.

منابع و مأخذ:

کتاب­ ها

- آزاد ارمکی، تقی(1393)، جامعه­ شناسی خانوادۀ ایرانی، چاپ پنجم، تهران: سمت.

- اعزازی، شهلا (1389)، جامعه­ شناسی خانواده، جاپ هفتم، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.

- حسین پور، علی(1391)، فرهنگ و ادبیات کودکان بختیاری، شهرکرد: نیوشه.

- حنیف، محمد(1386)، سور و سوگ در فرهنگ عامه لرستان و بختیاری، تهران: نشر آینده.

- خرمشاهی، بهاءالدین(1389)، قرآن­ پژوهشی(1)، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

- رکنی یزدی، مهدی(1375)، برگزیدۀ کشف­ الاسرار میبدی، چاپ دوم، تهران: سمت.

- سیپک، پیری(1384)، ادبیات فولکلور ایران، ترجمه محمد اخگری، چاپ اول، تهران: سروش.

- شفقی، مریم، دادرس، مهدی(1396)، موادی برای مطالعۀ گویش بختیاری، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.

- شعاری نژاد، علی اکبر(1390)، ادبیات کودکان، چاپ بیست و هفتم، تهران: اطلاعات.

- عبدی، عباس(1393)، مقدمه ­ای بر پژوهش در جامعه ­شناسی خانواده در ایران، چاپ اول، تهران: نشر نی.

- علیزاده گل سفیدی، مصطفی(1388)، تشیع در بختیاری، اصفهان:سرو چمان.

- فکوهی، ناصر (1389)، توسعه و انسان ­شناسی کاربردی، چاپ اول، تهران: نشر افکار.

- قنبری، عباس (1391)، فولکلور مردم بختیاری، چاپ اول، شهرکرد: انتشارات نیوشه.

- کیانی، ایوب (1379)، سوگواری در بختیاری، چاپ اول، اهواز: مؤسسه فرهنگی نور معرفت.

- هدایت، صادق (1378)، فرهنگ عامیانۀ مردم ایران، تهران: نشر چشمه.

پایان ­نامه­ ها

- حسین­زاده، مسعود (1391)، گردآوری، بررسی و تحلیل ادبی و فرهنگی سوگ­ سروده­های عامیانه بختیاری، پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته زبان و ادبیات فارسی، شهرکرد، دانشگاه پیام نور شهرکرد.

مجلات

- باباصفری، علی اصغر و اورک، پریسا (1392)، «تأثیر قرآن بر آفرینش ضرب­المثل­ های فارسی»، نشریۀ ادب و زبان، س61، ش 34، صص75-105

- ذوالفقاری، حسن(1386)، «هویّت ایرانی و دینی در ضرب ­المثل­های فارسی»، فصلنامۀ مطالعات ملی، ش2، صص27-53

- رضایی، حمید و ظاهری عبدوند، ابراهیم(1394)، «تأثیر جنسیت بر اشعار عامۀ بختیاری»، دو فصلنامۀ فرهنگ و ادبیات عامه، ش7، س3، صص43-71

- رضایی، حمید و ظاهری عبدوند، ابراهیم(1392)، «تصویر زن در قصه­های عامیانۀ فرهنگ بختیاری»، نشریۀ زن در فرهنگ و هنر، دورۀ5، شمارۀ­ 2، صص260-239

- غفاری، عیسی(1388)، «موسیقی سوگ در ایل بختیاری، نگاهی به آواز گاگریوه و ساز چپی در موسیقی بختیاری»، فصلنامۀ هنر، ش 82، صص 184-170

- کیانی، ایوب (1383)، «رنگ آواز و مرگ آواز»، مجموعه مقالات نخستین همایش ملی ایران­شناسی، جلد دوم، چاپ اول، تهران، بنیاد ایران­شناسی، صص361-373

- غفوری­فر، محمد، حسینی، علیرضا(1396)، «تحلیل و بررسی بازتاب قرآن کریم در کنایه­ های عامیانه با رویکرد بینامتنیت»، نشریه زبان و ادب فارسی دانشگاه تبریز، س70، ش236، صص167-187

- مقصودی، سوده، شیرمردی، پژمان(1393)، «بررسی مفاهیم سوگ در قوم بختیاری با تأکید بر تحلیل محتوای موسیقی گاگریو»، جامعه­ شناسی هنر و ادبیات، دورۀ 6، شمارۀ 2­، صص 329-309.