ششه دالو نمادی از الهۀ آب و ایزد باران

محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات لری

امین احمدی بیرگانی ¹ (عضو پژوهشکدۀ قوم بختیاری شهرکرد)

تاریخ دریافت : 1396/05/30 تاریخ پذیرش : 1397/08/27 تاریخ انتشار : 1397/12/01

کلید واژه: اسطوره, آناهیتا, آب, تیشتر, بختیاری, ششه دالو,

چکیده مقاله :

ایرانیان باستان، عناصر مفید و سودمند را که به نحوی در زندگی مؤثر بوده است مقدّس داشته و ایزدی را نگهبان آن می‌دانستند. پس از آتش، آب برای ایرانیان مقدس‌ترین عنصر بوده است. آناهیتا ایزد و فرشتۀ موکل آن و تیشتر ایزد نگهبان باران و فرشتۀ روزی و رزق است. با وجود تمام تغییر و تحولات در این گذار، آنچه همواره پایدار مانده است، روح معنایی آن‌هاست؛ تقابل نیکی و بدی یا خیر و شرّ به عنوان یک بن‌مایۀ کهن و اصیل اسطوره‌ای در قالب نبرد تیشتر در برابر دیو اپوش حضور پررنگی دارد. بررسی‌های میدانی در مناطقی که هنوز بکر و دست نخورده باقی مانده‌اند، نشان می‌دهد که باورهای اساطیری پس از قرن‌ها همچنان زنده‌اند و با اندکی تغییر و تحول به حیات خود ادامه می‌دهند. این باورها گاه چنان با زندگی مردم آمیخته‌اند که بر‌ همۀ ارکان آن تأثیر می‌گذارند؛ به گونه‌ای که جداکردن و گاه تشخیص آن‌ها بسیار دشوار است. قوم بختیاری یکی از منابع غنی اسطوره‌ها و باورهای کهن ایرانی است که پیوندی عمیق و مانا با اسطوره‌ها و باورهای ساکنان سرزمین ایران و حتی بین‌النهرین دارد. شَشَه دالو آیینی است که طی قرن‌های متمادی، سینه به سینه و نسل به نسل منتقل شده است و یکی از اسطوره‌های این قوم، مرتبط با آب و بارندگی است. رمزهایی از ایزدان آناهیتا و تیشتر را به وضوح می‌توان در آیین ششه دالو در قوم بختیاری مشاهده کرد.

چکیده انگلیسی:

Ancient Persian had had holy and beneficial elements which had been somehow effective in their lives and had identified goddess as their guardian. After the fire, water was the most sacred element for the Persian people." Anahita" was the god and angel of the clergy and the "Tyštar" was the goddess of rain and angel of day and night. Despite all the changes in this process, what was always persistent was their semantic spirit; the opposition of "good and bad" as an ancient and original mythical theme in the form of the "Thištar" campaigned against "Opus". Field studies in these areas are still remained virgin and they have indicated that mythological beliefs are still alive after centuries and they have varied with little change. These beliefs are sometimes blended with the lives of people which affected all aspects of theirs; so, separation and sometimes their detection are very difficult. Bakhtiari people are one of the rich sources of myths and ancient Iranian beliefs which have a deep connection with the myth and beliefs of the inhabitants of the land of Iran and even Mesopotamia."šaša Daloo" is a ceremony that has been transmitted for centuries through the generations. One of the myths of these people is water and rain. One can clearly see the works of the gods of Anahita and Thistar at the "šaša Dalo" ceremony in Bakhtiari.

منابع و مأخذ:

کتاب‌ها

-  آموزگار، ژاله،(۱۳۸۷)، تاریخ اساطیر ایران، تهران، سمت.

- آخته،ابوالقاسم،(۱۳۸۵)، جشن‌ها و آیین‌های شادمانی ایران، تهران، اطلاعات.

- استرابو، ( ۱۳۸۲ )، جغرافیای استرابو، همایون صنعتی زاده، تهران: بنیاد موقوفات دکتر افشار.

- اسماعیل‌پور، ابوالقاسم، (۱۳۸۷)، اسطوره، بیان نمادین، چاپ دوم، تهران: سروش.

- اوستا ،( ۱۳۸۵) ، به کوشش جلیل دوستخواه،  چاپ دهم، تهران، مروارید .

- بهار، مهرداد،(۱۳۹۱)، پژوهشی در اساطیر ایران، چاپ نهم، تهران: آگه.

- بهار، مهرداد، (۱۳۸۶)، ادیان آسیایی،.تهران: چشمه.

- بیرونی، ابوریحان، (۱۳۶۳)، آثارالباقیه ، ترجمۀ اکبر داناسرشت، چاپ سوم،  تهران: امیرکبیر.

- پورداوود، ابراهیم، (۱۳۷۰) ، یشت‌ها، به کوشش بهرام فره‌وشی، جلد اول، تهران: دانشگاه تهران.

- پورداود، ابراهیم، (۱۳۰۷ )، ادبیات مزدیسنا(یشت‌ها)،جلد اول، انتشارات انجمن زرتشتیان ایرانی بمبئی و ایران لیگ.

 - رجبی، پرویز،(۱۳۸۰)٬ هزاره‌های گمشده، جلد اول، تهران: توس.

- رضی،‌هاشم،(۱۳۸۴ )، دین و فرهنگ ایرانی، تهران: سخن .

- عظیم پور، پوپک، (۱۳۸۹)، فرهنگ عروسک‌ها و نمایش‌های عروسکی آیینی و سنّتی ایران، تهران: نمایش .

- عفیفی، رحیم،(۱۳۷۴)، اساطیر و فرهنگ ایران در نوشته‌های پهلوی، تهران: توس.

- کریستن سن،(۱۳۸۵)، ایران زمان ساسانیان، رشید یاسمی، تهران: دنیای کتاب.

- مالووان، م. ا،( ۱۳۷۲)، بین النهرین و ایران باستان، ترجمۀ رضا موستوفی، تهران.

- نگهبان،عزت الله،( ۱۳۷۲ )، حفاری هفت‌تپه دشت خوزستان، تهران: انتشارات سازمان میراث فرهنگی.

- هینلز، جان راسل،( ۱۳۶۸)، شناخت اساطیر ایران، ترجمۀ ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: چشمه.

- یاحقی، محمد جعفر، ( ۱۳۸۸)، فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها در ادبیات فارسی، تهران: فرهنگ معاصر.

- هرودت،( ۱۳۶۲ )،تاریخ هرودت، ترجمۀ وحید مازندرانی،چاپ سوم، تهران: انتشارات علمی‌فرهنگی.

مجلات

- ابراهیمی‌پور فرسنگی، مریم،( ۱۳۹۱ )، « بازتاب باورهای مرتبط با آب در آثار هنری ایلامیان»، فصل‌نامۀ نگره، ش ۲۱ ، صص 85_94.

- اسماعیل‌پور، ابوالقاسم، (1381)،«تیرما، سیزّهشو»(جشن تیرگان و اسطوره تیشتر)، نامۀ علوم انسانی، دوره اول ، ش اول، صص  ۷۷-۹۹.

- افضل طوسی، عفت السادات ،(۱۳۹۱)، «گلیم حافظ نگاره بز کوهی از دوران باستان»، فصل نامۀ نگره، ش ۲۱ ، صص 54_68.

- پورداود،ابراهیم، (۱۳۲۲)، «تتبعات تاریخی (داد، دادستان، دادور)»، مجلۀ مهر ایران، سال هفتم ش ۷و۸ ، صص ۳63_۳71.

- تسلیمی، علی و نیکویی، علیرضا، (1384)، «نگاهی اسطوره‌شناختی به داستان ضحاک و فریدون بر مبنای تحلیل عناصر ساختاری آن»، مجلۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد، ش۱۵0 ، پاییز، صص ۱5۵_۱7۵.

- جاوید، هوشنگ، (۱۳۷۶ )، «سیری در ترانه‌های باران»، مجله شعر، سال چهارم، ش ۲۱ ، صص ۱45_۱55

- شهبازی، محمدرضا، (۱۳۸۷)،«آیین و مراسم نمایش‌واره‌ای در ایل بختیاری»، فصلنامۀ تخصصی تئاتر صحنه، ش ۷۶، صص ۷0_۷5 .

- شیرمحمدی، مهری، (۱۳۸۹)، «باران‌خواهی در ایران »(آیین پنجاه بدر در قزوین)، ماهنامۀ حافظ، ش ۷۳، صص 11-16.

- عناصری، جابر،(۱۳۶۱)، «دردانه‌های خلوت اهورایی؛ بغدخت«آناهیتا»، آب بانوی محبوب و ملکۀ انهار»، مجلۀ چیستا، صص ۴10_۴36.

- گویری، سوزان،(۱۳۷۱)، «آناهیتا ایزد‌بانویی از تبار خدایان کهن»، مجلۀ چیستا، ش ۹۰_۸۹ ، صص ۱۰1۲_.۱۰4۲

- نعمت‌الهی، مریم،(۱۳۹۱)، «رمز‌گشایی پاره‌های آیین‌های باران‌خواهی ایران»، مجله مطالعات ایرانی، سال یازدهم ، ش۲1 ، صص271-285.

- وارنر، رکس، (۱۳۷۹)،«مفهوم اسطوره»، ابوالقاسم اسماعیل پور، کتاب ماه هنر، آذر و دی،صص 16_25.