بررسی اعتبار شهود عرفانی و امکان توجیه معرفتی آن با نظریة وثاقت گروی بر پایة آراء صدرالمتألهین

محورهای موضوعی :  پژوهشهای معرفت شناختی

عباس احمدی سعدی ¹ (عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی فسا)

تاریخ دریافت : 1400/05/20 تاریخ پذیرش : 1400/10/19 تاریخ انتشار : 1400/12/01

کلید واژه: ملاصدرا, توجیه, معرفت شهودی, اعتمادگروی, شهود عقلی,

چکیده مقاله :

ارزش واعتبار معرفت شناختی آگاهی و معرفت شهودی همواره مورد بحث و نظر فلاسفه و عرفا بوده است . اما از منظر معرفت شناسی- به معنای عام آن یعنی مباحث اپیستمولوژیک یا معرفت شناسی پیشینی - جای این پرسش هست که چرا و به کدام دلیل باید کشف و شهود عارف را تصدیق و باور کرد؟ در سنت های عرفانی مختلف و حتی برخی مکاتب فلسفی از جمله حکمت متعالیه شهود عرفانی و عقلی و باورهای حاصله ازآن معتبر شمرده شده و به عنوان یکی از طرق مهم حصول معرفت پذیرفته شده است. شهود عقلی نزد ملاصدرا یکی از مراتب کشف و شهود معنوی است که با شهود عرفانی صرفأ تمایز تشکیکی دارد نه نوعی .ملاصدرا خود صراحتأ بر اساس نظریة مبناگروی به توجیه وحدت شخصی وجود پرداخته است اما به نظر می رسد نظریة اعتمادگروی می تواند گزاره ها و باورهای ناظر به هستی را که از طریق شهودعقلی- عرفانی حاصل شده، به نحو قابل قبولی توجیه نماید. وثاقت گروی از جمله رهیافت های برون گرایانه به توجیه معرفتی است که استعداد بیشتری برای توجیه آگاهی باطنی و شهودی دارد.

چکیده انگلیسی:

 The epistemological value and validity of intuitive consciousness and knowledge has always been discussed by philosophers and mystics. Naturally, mystics defend such heartfelt cognition, or so-called discovery and intuition but for an epistemologist who looks at the problem with rational criteria, the question is why and for what reason should the intuition of the mystic be acknowledged and believed? In various mystical traditions and even some philosophical schools, especially among the theologians of the Abrahamic religions, revelation and the resulting beliefs are considered valid and are emphasized and accepted as one of the important ways of acquiring knowledge. The claim of this paper is that it seems that the theory of reliabilism can justifiably justify the propositions and beliefs about the universe that have been obtained through intuition. This justification is especially valuable for those who did not themselves participate in mystical experience. Reliabilism is one of the external approaches to epistemic justification that has a greater talent for justifying intuitive motives. 

منابع و مأخذ:

قرآن کریم

انجیل مقدس

آکمپیس، توماس.1383. تشبه به مسیح، ترجمه سایه میثمی، نشر هرمس، تهران.

ا بن سینا.  1375. الاشارات و التنبیهات،  3 جلدی ، مع الشرح للمحقق الطوسی، نشر البلاغه، قم.

ابن عربی، محیی الدین،بی تا ، الفتوحات المکیه، (4 جلدی)، نشر دار صادر، بیروت .

--- .1370. فصوص الحکم، مع التعلیقات ابوالعلاء عفیفی، نشر الزهرا، قم .

--- . 1385 . فصوص الحکم، درآمد، برگردان، توضیح و تحلیل محمد علی و صمد موحد، نشر کارنامه، تهران.

استیس  ، والتر . 1375. عرفان و فلسفه، ترجمه بهاالدین خرمشاهی، انتشارات سروش، تهران.

پایا،1382، علی، فلسفه تحلیل (مسائل و چشم اندازها)، نشر طرح نو، تهران .

پور سینا، زهرا .1381 . تأثیر گناه بر معرفت، فصلنامه مفید، تابستان ،ش 30.

جوادی آملی، عبدالله .1372  .تحریر تمهید القواعد،صائن الدین علی بن محمد ترکه، نشرالزهرا، تهران .

--- 1385. تفسیر انسان به انسان، مرکز نشر اسراء، قم .

جهانگیری، محسن.1375. ابن عربی چهره برجسته عرفان اسلامی، نشر دانشگاه تهران.

سهروردی ، شهاب الدین .1372 . مجموعه مصنفات شیخ اشراق (4 جلدی)، ج2،  تصحیح و مقدمه هنری کربن ، نشر پژوهشگاه، تهران.

طباطبایی، سید محمد حسین.1375. المیزان فی تفسیر القرآن، نشر مکتبه الاسلامیه، قم.

--- .1374.  شیعه در اسلام، نشر حوزه علمیه، قم.

عطار، فریدالدین.1383. تذکره الاولیا ، تصحیح و تحقیق: محمد استعلامی، نشر زوار، تهران.

فارابی .1381.  فصوص الحکم، مع شرح سید اسماعیل الحسن غازانی، تحقیق علی اوجبی، نشر دانشگاه تهران.

قیصری، داود بن محمود .1381. رساله التوحید و النبوه و الولایه( در مجموعة رسائل قیصری، با تعلیق و تصحیح سید جلال الدین آشتیانی) مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، تهران.

کاکایی، قاسم .1381.  وحدت وجود به روایت ابن عربی و مایستر اکهارت، نشر هرمس، تهران .

کاشانی، عبدالرزاق. 1372.  اصطلاحات الصوفیه، ترجمه محمد خواجوی، نشر مولی، تهران.

کشفی، عبدالرسول.1385. " دسته بندی نظریه های توجیه معرفت شناختی" ، فصلنامه نامه حکمت، ش 8،دانشگاه امام صادق ع،تهران.

کلینی ، محمد ابن یعقوب .کافی، ج2، لوح فشرده نور الانوار 5/2، مرکز تحقیقات علوم اسلامی،قم

گریلینگ، ای. سی .1380. معرفت شناسی، ترجمه امیر مازیار، نشر جهاد، تهران .

مجلسی، محمد باقر. بحار الانوار، (110 جلدی)، لوح فشرده نور الانوار 5/2.

محمدزاده، محمد .1382." توجیه و تحلیل معرفت" ، نامه حکمت،ش2، دانشگاه امام صادق ع، تهران.

ملاصدرا، محمد بن ابراهیم .1981. اسفار (9 جلدی)، داراحیاء التراث العربی، بیروت .

--- 1363الف .کتاب المشاعر، به اهتمام هانری کربن، کتابخانه طهوری، تهران .

--- 1363ب . مفاتیح الغیب، تصحیح: محمد خواجوی، نشر مرکز مطالعات فرهنگی، تهران.

ملکیان، مصطفی. 1381. راهی به رهایی، نشر نگاه معاصر، تهران.

نصر، سیدحسین. 1371.  سه حکیم مسلمان، ترجمه احمد آرام، شرکت سهامی کتاب های جیبی، تهران.

یثربی، سیدیحیی. 1374.  فلسفه عرفان، نشر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، قم .