بررسی نقش استناد به ارتکازات عرفی در فهم و تفسير متون اسلامي (آیات و روایات)
محورهای موضوعی : پژوهشهای زبان شناختی و معنا شناسی در سطح واژگان
1 - استاديار، گروه معارف اسلامي، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.
کلید واژه: ارتکازات عرفی, استناد, تفسیر متون اسلامی, قرآن, ربا, قطع ید.,
چکیده مقاله :
هدف پژوهش حاضر بررسی نقش استناد به ارتکازات عرفی در فهم و تفسير متون اسلامي (آیات و روایات) است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و بر این فرضیه استوار است که ارتکازات عرفی همچون قرینه لبی در فهم آیات و روایات اسلامی بوده است و بدون توجه به ارتکازات عرفی، نباید به تفسیر آیات و روایات اسلامی روی آورد. استناد به ارتکازات عرفی در فهم آیات و روایات، به عدم ردع معصوم و تقریر معصوم و تفاوت‌های دیگر که آن را از قیاس مذموم عامه متمایز می‌نماید، بستگی دارد. ارتکازات عرفی مخاطبان شارع، در مواردی که با ارتکازات عرف در دوران‌های بعدی متحد است، معیار و ملاک استناد می‌باشد.
The aim of the present study is to examine the role of appeal to customary assumptions in the understanding and interpretation of Islamic texts (verses and narrations). The research method is descriptive-analytical and is based on the hypothesis that customary assumptions serve as an implicit contextual clue (qarīnah lobbi) in understanding the verses and narrations of Islam. Without considering these customary assumptions, one should not approach the interpretation of Islamic verses and narrations. The appeal to customary assumptions in understanding the verses and narrations relies on the absence of prohibition by the Maʿṣūm (infallible), tacit approval by the Maʿṣūm, and other differences that distinguish it from the reprehensible analogy (qiyās madhmūm) practiced by some sects. The customary assumptions of the Shāriʿ's (lawgiver's) audience, in cases where they align with the customary assumptions of later periods, are the criteria and basis for appeal.
قرآن کریم.
ابن عابدین (آفندی)، سید محمدامین (1986م). نشر العرف فی بناء بعض الاحکام علی العرف. بیروت: داراحیاء التراث العربی، ج2.
ابن فارس، احمد (1404ق). معجم مقاییس اللغه. تحقیق عبدالسلام محمد هارون. بیروت: عالم الکتاب، ج4.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1405ق). لسان العرب. قم: نشر ادب حوزه، ج5.
انصاری، مرتضی (1416ق). فرائد الاصول. قم: دفتر انتشارات اسلامى، وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه، ج2.
بدران ابوالعینین، بدران (1998م). اصول الفقه. بیروت: دارالمعارف.
بدوی، یوسف احمد محمد (1421ق). مقاصد الشریعه عند ابن تیمیه. عمان: دارالنفائس الاردن.
بروجردى، سید حسین (1413ق). تقریرات ثلاث. قم: دفتر انتشارات اسلامى، وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
جعفری لنگرودی، جعفر (1375). دانشنامه حقوقی. تهران: امیرکبیر، ج2.
جعفری لنگرودی، جعفر (1378). مبسوط در ترمینولوژی حقوق. تهران: گنج دانش، ج2.
جعیط، کمال‌الدین (1409ق). العرف. مجمع الفقه الاسلامی، 5(4).
جمعی از نویسندگان (1381). ربا. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه؛ بوستان کتاب.
جوهری، اسماعیل بن حماد (1990م). الصحاح (تاج اللغة و صحاح العربیة). بیروت: دارالعلم للملایین، ج1، 4.
حسینی سیستانی، سید علی (بی‌تا). قاعده لاضرر و لا ضرار. قم: دفتر آیت‌الله سیستانی.
حنفی، ابن نجیم (1986م). الاشباه و النظائر. دمشق: دارالفکر.
خرازی، محسن (1423ق). البحوث الهامة فی المكاسب المحرمة. قم: مؤسسه در راه حق، ج4.
خلیلی، مریم؛ پورسعید، رامین (1391). نقدی بر حکم قطع دست سارق، براساس تعمیم نظریه مقاصد شریعت. پژوهشنامه فقه و حقوق اسلامی، 5(10)، ص53-72.
خمینى، سید روح‌الله (1410ق). الرسائل. قم: موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، ج2.
راغب اصفهانی، محمدحسین (1392ق). مفردات راغب. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
رشیدرضا، محمد (1414ق). تفسیر المنار. بیروت: دارالمعرفه، ج4.
سبحانى تبریزى، جعفر (1424ق). إرشاد العقول الى مباحث الأصول. قم: توحید، ج4.
صنقورعلی، محمد (1421ق). المعجم الاصولی. بیروت: مطبعه عترت.
طباطبائی یزدى، سید محمدكاظم (1428ق). العروة الوثقى مع التعلیقات. قم: مدرسه امام على بن ابیطالب(ع)، ج1.
طبرسی، ابوعلی فضل بن حسن (1390ق). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار احیاء التراث العربی، ج4.
طوسى، محمد بن حسن (1407ق). تهذیب الأحكام. تحقیق حسن خرسان الموسوی. تهران: دارالكتب الإسلامیه، ج3.
عبدالهادی، ابوسریع محمد (1985م). الربا و القرض فی الفقه الاسلامی. مصر: دارالاعتصام.
عراقى، آقاضیاء‌الدین (1414ق). شرح تبصرة المتعلمین. قم: دفتر انتشارات اسلامى، وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه، ج1-3.
عراقى، آقاضیاء‌الدین (1421ق). حاشیة المكاسب. تقریرات: نجم‌آبادی. قم: غفور.
علیدوست، ابوالقاسم (1386). فقه و عرف. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
علیدوست، ابوالقاسم (1395). فقه و حقوق قراردادها. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
عمید، حسن (1358). فرهنگ عمید. تهران: امیرکبیر.
فراهیدی، خلیل بن احمد (1414ق). العین. قم: دارالهجره.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق). الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه، ج1، 4.
مصطفوی، میرزاحسن (1402ق). تفسیر روشن. تهران: مركز نشر كتاب، ج4.
معلوف، لویس (1973م). المنجد. بیروت: دارالفکر.
مفید، محمدبن نعمان (1414ق). الغیبه. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
نائینی، محمدحسین (1409ق). فوائد الاصول. گردآورنده: محمدعلی کاظمی خراسانی. قم: موسسه النشر الاسلامی، ج3.
نائینى، محمدحسین (1413ق). المكاسب و البیع. قم: دفتر انتشارات اسلامى، وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه، ج2.
نجفی عراقى، عبدالنبى (1380). المعالم الزلفى فی شرح العروة الوثقى. قم: المطبعة العلمیة.
واسطی زبیدی، محب‌الدین (1414ق). تاج العروس من جواهر القاموس. محقق: على شیرى. بیروت: دارالفكر للطباعة و النشر و التوزیع، ج8.