زمینه و هدف: افزایش ترافیک مشکلات زیادی را در کلان شهرها به همراه داشته که مهمترین آن آلودگی هوا و افزایش مصرف بی رویه سوخت است، از اقداماتی که می توان انجام داد، توجه به حمل و نقل عمومی به ویژه سامانه اتوبوس‌های تندرو است، زیرا علاوه بر کاهش هزینه‌های اجتماعی می‌تواند در کاهش آلودگی هوا نیز بسیار موثر باشد. هدف اصلی این تحقیق، مطالعه میزان مصرف سوخت و میزان انتشار انواع آلاینده‌های هوا شامل گازهـای CO2، CH4 ، N2O در سناریوهای مختلف سامانه اتوبوس های تندرو است. روش بررسی: از آنجـا کـه پدیده‌های ترافیکی و ازدحام دارای خصوصیاتی از جمله پیچیدگی و پویـایی هستند، مدل‌سازی آنها با مدل‎های ریاضی معمول بسیار دشوار و بعضاً غیرممکن است. به همین منظـور، مـی‌تـوان از تکنولوژی‌های مبتنی بر عامل‎ که دارای همخـوانی بـالایی بـا ایـن خصوصـیات هستند، بهـره گرفـت. در این تحقیق با استفاده از مدل‌سازی عامل‌‌بنیان سیستم عملکرد اتوبوس‌های تندرو شهری (BRT)، میزان مصرف سوخت و همچنین میزان تولید آلاینده‌های هوا برآورد شده است. تأکید این پژوهش بر این مطلب است که برای کنترل مصرف سوخت و بهبود عوامل آلاینده می‌بایست چه تغییراتی در پارامترهای موثر شامل سرعت اتوبوس‌ها، زمان توقف اتوبوس‌ها در ایستگاه‌ها و زمان‌بندی اعزام اتوبوس‌ها ایجاد شود. در این تحقیق، از نرم افزار پایۀ NetLogo برای کدنویسی مدل و اجرای شبیه سازی آن استفاده شده و سه سناریو متفاوت در خط یک اتوبوس های تندرو شهر تهران در نظر گرفته شده است. یافته ها: پس از تحلیل و مقایسۀ وضعیت‌های مختلف، پیشنهادهایی برای کاهش مصرف سوخت و آلاینده‌های هوا ارائه شده است، از جمله این که با تغییرات جزئی در پارامترهای زمان توقف اتوبوس‌ها در ایستگاه‌ها و همچنین تغییرات در زمان اعزام اتوبوس‌ها از پایانه می توان نسبت به بهبود وضعیت میزان مصرف سوخت و آلودگی هوا اقدام نمود. نتایج حاکی از آن است که یکی از وضعیت های بهبود یافته مربوط به وضعیت افزایش پارامتر زمان اعزام اتوبوس ها و در سناریو پل بوده که میزان انتشار گازهـای CO2، CH4، N2O به ترتیب برابر 6/1458 و 122/1 و 781/11 در یک ساعت زمان پیک مسافری می باشد. بحث و نتیجه گیری: نتایج حاصل شده حاکی از آن است که دستیابی به اهداف کاهش مصرف سوخت و آلودگی هوا در وضعیت سناریوی پل نسبت به دو سناریوی دیگر مناسب‌تر است. همچنین در صورت امکان در تقاطع‌های دارای ترافیک بالا نسبت به ایجاد پل اقدام گردد و یا ایجاد سامانه چراغ‌های راهنمایی هوشمند نیز در دستور کار باشد. پرونده مقاله