زمینه و هدف: آلودگی هوا یکی از مهم ترین مشکلات قرن حاضر است که سلامت انسان را تهدید می کند. آلودگی هوا باعث ایجاد طیف گسترده ای از اثرات حاد و مزمن سلامتی از ناهنجاری های فیزیولوژیکی  خفیف تا مرگ ناشی از بیماری های قلبی و تنفسی می شود. هدف از انجام این مطالعه اندازه گیری آلاینده های هوا شامل منوکسید کربن (CO)، دی اکسید گوگرد (SO₂)، ذرات معلق کم تر از 5/2 میکرون (PM_2.5)، و ذرات معلق کم تر از 10 میکرون (PM₁₀) در محل زیر گذر حرم مطهر می باشد.

روش بررسی: این مطالعه تحلیلی-توصیفی می باشد. طی 8 ماه 224 نمونه برای هر کدام از  آلاینده های CO ،SO₂ ، PM_2.5 و PM₁₀ از سه ایستگاه با دوبار تکرار انجام شد. آلاینده CO در ساعت 9 صبح و 1 بعد از ظهر تکرار شد و سایر آلاینده ها در ساعت یک بعد از ظهر در سه ایستگاه زیر گذر   حرم مطهر رضوی اندازه گیری شد. اندازه گیری CO توسط دستگاه قرائت مستقیم مجهز به سنسور الکتروشیمیایی (Multi- RAE)،  SO₂  با روش شیمیایی (آب اکسیژنه) و همچنین اندازه گیری ذرات معلق با دستگاه  Haz-Dust مدل EPAM5000 انجام شد. شاخص کیفیت هوا (AQI) برای آلاینده های مورد بررسی (CO، SO₂، PM_2.5، و PM₁₀) با استفاده از روش میان یابی خطی طبق استانداردها ملی کیفیت هوای آزاد (NAAQS) محاسبه شد. داده ها با نرم افزار SPSS نسخه 16 تجزیه و تحلیل و رسم نمودار با Excel انجام گرفت.

یافته­ها: نتایج نشان داد که همبستگی بین سری­های زمانی قابل قبول و رابطه قوی بین رویش و متغیرهای اقلیمی وجود دارد. تفاوت معنی­داری بین هر سه منطقه وجود داشته و در میان­بند بیشترین رویش قطری به‌دست آمده است. بررسی رابطه متغیرهای اقلیمی و رویش قطری نیز نشان داد که در منطقه پایین­بند، عوامل دما و رطوبت نسبی به ترتیب همبستگی منفی (571/0-) و مثبت (734/0) معنی­داری با رویش دارند. در منطقه میان­بند نیز همین متغیرها معنی دار بودند. در منطقه بالابند، هیچکدام از متغیرهای اقلیمی ارتباط معنی داری با رویش نشان ندادند.

بحث و نتیجه گیری: کیفیت هوای زیرگذر در بازه زمانی مورد مطالعه ناسالم است. نتایج این مطالعه کمک می کند تا داده های کیفیت زیرگذر حرم مطهر امام رضا ناشی از اثرات انسانی روی سلامت انسان تدوین شود.