در فضای اجتماعی دوره مشروطه (اواخر عصر قاجار) منبرهای روحانیت به عنوان عامل انسجام بخش اجتماعی، دارای جایگاهی مهم و معتبر بودند. در این مقاله با بهره گیری از نظریه میدان بوردیو که تحلیل پدیده های مختلف اجتماعی را مقدور می سازد، جایگاه منبرِ وعظ و خطابه مورد واکاوی قرار گرفته و با تشریح مفاهیمی چون میدان، سرمایه، منش و کنش و عناصر تأثیرگذار بر فضای آن، مطالعه شده‌ است. سؤال اصلی این است: با استفاده از نظریه میدان بوردیو، منبر دینی چه ویژگی ها، دستاوردها و بازخوردهایی در دوره مشروطه داشته‌است؟ براساس نظریه بوردیو می توان گفت که منبر، میدانی گسترده، با عادتواره های ویژه از باورهای مذهبی مردم، در بسیج توده ها، مطالبه مشروطیت و تأسیس مجلس بوده و توان مندی شایانی داشته‌است. همچنین بنابر یافته های این پژوهش، میدان منبر در این دوره از اهرم های سه گانه میدان (استقلال، قدرت و منازعه بر سرمایه) به طور نسبی برخوردار بوده و در بیشتر وقایع مشروطه حضور اثرآفرین داشته و البته از تقابل با برخی میدان ها نیز آسیب دیده‌است. پرونده مقاله

هم زمان با اوج گیری کنش های جریان های متمهدیانه ایرانی هم چون نوربخشیه در عصر تیموری، حرکت هایی مشابه از اواخر سده نهم هجری در شبه قاره هند آغاز شد که هدف اصلی رهبران آن ها مانند سیدمحمد جونپوری، مؤسس جریان مهدویه که به اهل سنت نزدیک بودند، جریان سازی اجتماعی حول محور ادعاهای مهدویت شان بود. سؤال پژوهش حاضر این است که تشابهات و تفاوت های احتمالی دو جریان مهدویه و نوربخشیه کدام اند؟ در این مقاله مهم ترین تشابهات و تفاوت های دو جریان از منظر باورها، روش های تعامل اجتماعی و کنش های سیاسی و نظامی مقایسه می شوند. در این پژوهش نشان داده شده است که رهبران مهدویه و نوربخشیه در مواردی مانند تلاش برای جلب حمایت بزرگان صوفیه، تحریف برخی اصول طریقت های صوفیانه شان و تشکیل گروه های مسلح به هم شباهت دارند. در عین حال، تلاش رهبران مهدویه برای جلوگیری از علم آموزی و ارتباط مریدان با غیرمهدویان و اعتقاد نوربخشیه به تقدم شریعت بر طریقت و به نوعی تناسخ، مهم ترین تفاوت های دو جریان است. پرونده مقاله