تفاسیر واعظانه از جمله تفاسیری است که به منظور وعظ، ارشاد، هدایت و در نتیجه تربیت معنوی عموم مردم به رشته تحریر درآمده و مفسرانی همچون عتیق نیشابوری (سورآبادی) و ابوالفتوح رازی از جمله مفسرانی هستند که در کتب تفسیری خود به بیان جلوه های واعظانه از آیات قرآن کریم پرداخته چکیده کامل
تفاسیر واعظانه از جمله تفاسیری است که به منظور وعظ، ارشاد، هدایت و در نتیجه تربیت معنوی عموم مردم به رشته تحریر درآمده و مفسرانی همچون عتیق نیشابوری (سورآبادی) و ابوالفتوح رازی از جمله مفسرانی هستند که در کتب تفسیری خود به بیان جلوه های واعظانه از آیات قرآن کریم پرداخته اند. معرفی و بیان ویژگی های این تفاسیر، به دلیل ترویج بیشتر تعالیم و آموزه های دینی در میان عموم مردم، ضروری می نماید. این پژوهش بر آن است که با نگاهی توصیفی و تحلیلی، به بررسی دو تفسیر واعظانه روض الجنان ابوالفتوح و تفسیر سورآبادی بپردازد و مولفه ها و رویکردهای واعظانه آنها را بیان نماید. یافته های تحقیق حاکی از آن است که تفاسیر پیش گفته، همچون دیگر تفاسیر واعظانه، آموزشی هستند، جذابیت بالایی داشته و در آنها پند و اندرز به وفور مشاهده می شود. تأکید بر اشعار، قصص، باورهای عامیانه، توجه به مباحث کلامی، بیان مسایل ماورائی، آرایه های ادبی و باورهای عصری از مولفه ها و رویکردهای مهم مشترک تفاسیر سورآبادی و روضالجنان به شمار میآید. و از جمله وجوه تمایز این دو تفسیر آن است که در تفسیر روضالجنان توجه به اشعار فارسی، بررسی قصص تمامی انبیاء، نقد اسرائیلیات و اساطیر مدنظر قرار گرفته، درحالیکه در تفسیر سورآبادی از توضیح زندگی و حوادث برخی پیامبران اجتناب شده و جز در یکی دو مورد ردپایی از نقد اساطیر و اسرائیلیات به چشم نمی خورد. گذشته از اینکه در تفسیر سورآبادی نسبت به تفسیر روض الجنان، شمار زیادی مولفههای اسرائیلی وجود دارد
پرونده مقاله
گرایش سیاسی به تفسیر قرآن مجید یکی از روشهای تفسیری و از نوآوریهای مفسران قرآن کریم در سدههای اخیر بوده است. بر طبق این گرایش ، مفسران به دنبال پیدا کردن جواب هایی برای مسائل سیاسی جوامع هستند و راه حل معضلات و مشکلات را از قرآن کریم می جویند.در این میان آراء و اندیشه چکیده کامل
گرایش سیاسی به تفسیر قرآن مجید یکی از روشهای تفسیری و از نوآوریهای مفسران قرآن کریم در سدههای اخیر بوده است. بر طبق این گرایش ، مفسران به دنبال پیدا کردن جواب هایی برای مسائل سیاسی جوامع هستند و راه حل معضلات و مشکلات را از قرآن کریم می جویند.در این میان آراء و اندیشه های سید قطب در تفسیر فی ظلال القرآن ، شایسته بازخوانی است.دیدگاه های سید قطب در خصوص مسایل سیاسی در این تفسیر با چالش هایی مواجه است که چیستی آن، مساله این مقاله را سامان داده است.روش گردآوری اطلاعات در این تحقیق بصورت کتابخانه ای و اسنادی و با روش توصیفی و تحلیلی مورد نقد و بررسی و نقد قرار گرفته است.جهت نیل به این مقصود با استفاده از الگوی روش شناختی قصدگرای هرمنوتیک کوئنتین اسکینر به فهم و ِ رمزگشایی از معنای نهفته در پس آراء سید قطب پرداخته شد. بر اساس یافته ها و نتایج مقاله زمینه های دوگانه زبانی، فکری مانند،تاثیرخانواده سیاسی،بحران های داخلی جهان اسلام،پیوستن به اِخوان المسلمین،تاثیرفکری جریان المنار،تاثیر جریان سلفی معاصرو زندانی شدن از یکسو و بسترهای عملی و محیطی از قبیل، حاکمیت دینی،جامعه جاهلی،تاثیر گذاری بر گروه های رادیکال نگاه ابزاری به دین ،موضع شدید در باره اهل کتاب ونقد سختگیرانه تمدن غرب ازسوی دیگر،سبب اتخاذ روش تفسیر سیاسی از طرف سید قطب شد.
پرونده مقاله
فقه و مبانی حقوق اسلامی
,
شماره2,سال
16
,
تابستان
1402
آثار فقهی اباضیه _ فرقه ای منشعب شده از پیکره خوارج که تاکنون به حیات سیاسی و عقیدتی خود ادامه داده _ نه تنها در مطالعه تاریخ این فرقه از اهمیت برخوردار است، بلکه در مطالعات فقه پژوهی تاریخ اسلام به ویژه در نواحی شبه جزیره و شمال آفریقا در خور توجهند. در میان مولفان آثا چکیده کامل
آثار فقهی اباضیه _ فرقه ای منشعب شده از پیکره خوارج که تاکنون به حیات سیاسی و عقیدتی خود ادامه داده _ نه تنها در مطالعه تاریخ این فرقه از اهمیت برخوردار است، بلکه در مطالعات فقه پژوهی تاریخ اسلام به ویژه در نواحی شبه جزیره و شمال آفریقا در خور توجهند. در میان مولفان آثار اباضی، بشر بن غانم (ابوغانم خراسانی) از جایگاه برجسته ای برخوردار است. در این مقاله به اعتبار سنجی المدونة الکبرى ابوغانم و بررسی وثاقت مولف و روش او پرداخته شده است و مهمترین سوال تحقیق جایگاه و اعتبار این کتاب نزد محدثین و فقهاست. نتیجه به دست آمده آن است که اثبات جعلی و بی اساس بودن المدونة الکبرى که برخی علمای غیر اباضی به آن قائل شده اند، دشوار است و علمای اباضی بر اصالت و صحت روایات آن اجماع دارند. از نقاط قوت المدونة الکبرى دقت در نقل احادیث، مطالعات تطبیقی و فقه مقارن و بیان مباحث فقهی در قالب پرسش و پاسخ است؛ ولی به هم ریختگی هایی نظیر اختلاط حدیث با اقوال بزرگان و همچنین درج روایات غیر مرتبط به موضوع هر باب و مرسل و منقطع بودن روایات، ضعف این کتاب شمرده می شود. این احتمال وجود دارد که به علت عدم تدوین کتاب توسط خود ابوغانم این ضعف ها به کتاب راه یافته باشد.
پرونده مقاله
مطالعات تاریخی قرآن و حدیث
,
شماره2,سال
26
,
تابستان
1399
مفسران مسلمان، خاصّه مفسران شیعی، همواره در معنا و سببنزول آیات نخست سورۀ تحریم اختلاف داشتهاند. بیشتر این اختلاف بر سر تفسیر بخشی از آیۀ 3 یعنی عبارت عَرَّفَ بَعْضَهُ وَ أَعْرَضَ عَنْ بَعْضٍ بوده است. روایات سببنزول آیات نخست این سوره نیز به گونهای نیست که این اخت چکیده کامل
مفسران مسلمان، خاصّه مفسران شیعی، همواره در معنا و سببنزول آیات نخست سورۀ تحریم اختلاف داشتهاند. بیشتر این اختلاف بر سر تفسیر بخشی از آیۀ 3 یعنی عبارت عَرَّفَ بَعْضَهُ وَ أَعْرَضَ عَنْ بَعْضٍ بوده است. روایات سببنزول آیات نخست این سوره نیز به گونهای نیست که این اختلاف را رفع کند. افزون بر تنوع این روایات و وجود نشانههای جعل و تحریف در بیشتر آنها، هرگز عبارت فوق در هیچ کدام بهروشنی تفسیر نشده است. در این مطالعه میخواهیم از این فرضیه دفاع کنیم که قرائت علی بن حمزۀ کِسائی (د 189ق) از این آیه که شاگرد او و قاری مشهور، ابوبکر شعبة بن عیاش (د 193ق) روایتش کرده، راهگشای فهم و تفسیر این بخش از آیه است. این قرائت هم از نظر سندی، هم از نظر معنایی و تطابق با آیه بر قرائت رایج رجحان دارد. اختیار این قرائت ما را از ابهامات روایات سببنزول میرهاند؛ روایاتی که گاه راز افشاشدۀ پیامبر (ص) را بشارت زمامداری ابوبکر و عمر، و گاه ولایت امام علی (ع) میشناسانند و بهنظر میرسد همه در یک فضای تقابلی شکل گرفتهاند. تأکید راویان این قرائت بر این که این قرائت همان قرائت امام علی (ع) است، میتواند حاکی از استناد آن به اهل بیت (ع) تلقی شود.
پرونده مقاله
مطالعات تاریخی قرآن و حدیث
,
شماره1,سال
30
,
بهار
1403
تاثیر شرایط تاریخی بر صدور احادیث، در طول تاریخ استفاده تخصصی از احادیث، با عناوینی نظیر اسباب صدور حدیث، مقام صدور حدیث، قضایای حقیقی و خارجی، اقتضائات زمانی و مکانی؛ همواره مورد توجه دانشمندان علوم حدیث بوده است. اما با وجود آنکه یکی از تبعات چنین تاثیری، تعارض صدوری چکیده کامل
تاثیر شرایط تاریخی بر صدور احادیث، در طول تاریخ استفاده تخصصی از احادیث، با عناوینی نظیر اسباب صدور حدیث، مقام صدور حدیث، قضایای حقیقی و خارجی، اقتضائات زمانی و مکانی؛ همواره مورد توجه دانشمندان علوم حدیث بوده است. اما با وجود آنکه یکی از تبعات چنین تاثیری، تعارض صدوری احادیث است؛ هیچگاه این موضوع به شکل منسجم در مطالعات حدیثی دنبال نشده است. و دانشمندان علوم حدیث در مواجهه با تعارض اخبار از آنجا که برای آن اصالت حقیقی قائل نبودند، تنها با هدف رفع تعارض، عللی را به عنوان علل تعارض اخبار شناسایی کردند. و اگرچه که در نهایت این علل را به تمامی نمایاندند، اما هیچگاه ریشه وقوع آن ها را مورد بررسی قرار ندادند. از این رو در این پژوهش، ضمن تبیین کاربردی مفهوم تاریخمندی، نقش آن در علل صدوری تعارض اخبار که در عناوین چهارگانه نسخ، تقیه، شرایط ادراکی مخاطب و شرایط عملکردی مخاطب، قابل تجمیع هستند؛ مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد که عامل بروز این علل را می توان در مفهوم تاریخمندی جستجو کرد.
پرونده مقاله
مطالعات تاریخی قرآن و حدیث
,
شماره2,سال
27
,
تابستان
1400
یکی از فرق اسلامی که در حیات هزار و سیصد ساله خود اهتمامی ویژه به حدیث داشته فرقه اباضیه است؛ اباضیه فرقه ای منشعب شده از پیکره خوارج است که تاکنون به حیات سیاسی – عقیدتی خود ادامه داده و پیروان متعددی دارد. در میان آثار حدیثی اباضی جایگاه برجسته ربیع بن حبیب اباض چکیده کامل
یکی از فرق اسلامی که در حیات هزار و سیصد ساله خود اهتمامی ویژه به حدیث داشته فرقه اباضیه است؛ اباضیه فرقه ای منشعب شده از پیکره خوارج است که تاکنون به حیات سیاسی – عقیدتی خود ادامه داده و پیروان متعددی دارد. در میان آثار حدیثی اباضی جایگاه برجسته ربیع بن حبیب اباضی بر محققان و پژوهشگران آشکار است. روایاتی که از ربیع در کتاب المسند نقل شده طی قرون متمادی به عنوان یکی از منابع اصلی و مورد وثوق در فقه اباضی مطرح بوده است. در این مقاله علاوه بر آشنایی با این فرقه، به اعتبار سنجی "المسند ربیع" در نزد متقدمین و متاخرین و وثاقت مولف و منهج روایی ایشان می پردازیم.نداشتن جامعیت مطالب فقهی، به هم ریختگی هایی نظیر آوردن مطالب کلامی ذیل ابواب و همچنین درج روایات غیر مرتبط به موضوع هر باب و مرسل و منقطع بودن روایات و همچنین تقطیع آنان برای کتابی که به "المسند " شناخته شده، ضعف بزرگی شمرده می شود؛ اثبات جعلی بودن مسند بسیار دشوار است و همچنین به احتمال زیاد، ربیع مدون المسند نبوده بلکه این کار توسط یکی از شاگردان او انجام شده است.
پرونده مقاله
سکوی نشر دانش
سند یا سکوی نشر دانش ،سامانه ای جهت مدیریت حوزه علمی و پژوهشی نشریات دانشگاه آزاد می باشد