کهن‌الکوی سنگ در ادب فارسی نماد نفوذناپذیری و سختی و کوه نماد پایداری و استقامت است. بن‌مایۀ چند وجهی سنگ، در فرهنگ و ادبیات هم جنبۀ مثبت دارد و هم جنبۀ منفی. هم باعث زایش است؛ هم عامل نابودی. این پژوهش با هدف بررسی کهن‌الگوی سنگ و کوه در اساطیر و در خسرو و شیرین نظامی و به شیوة توصیفی- تحلیلی به چگونگی کاربرد آن‌ها می‌پردازد. مثال‌هایی از خسرو و شیرین نظامی با بررسی ریشۀ اساطیری آن مطرح می‌گردد. ابزار اصلی گردآوری اطلاعات برگه‌نویسی از منابع کتابخانه‌ای است. در این پژوهش مشخص شد که بسامد استفاده از واژۀ سنگ و کوه در منظومة خسرو و شیرین زیاد است. در این داستان واژۀ سنگ کاربرد فراوان و کلیدی دارد؛ هم در ساخت آرایه‌های ادبی و هم در بخش‌های مختلف. بررسی و تحلیل نقش اسطوره‌ای قهرمانان اصلی این داستان نیز بدون در نظر گرفتن دو عنصر سنگ و کوه کامل نیست؛ تولد رازآمیز شبدیز، زندگی شیرین در بنایی از سنگ با دسیسۀ زنان قصر خسرو، سنگ تراشی فرهاد برای ایجاد جوی شیر و رساندن نوشیدنی مطلوب شیرین به او و کندن کوه در عشق شیرین از این موارد است که جنبة اساطیری دارد. پرونده مقاله

اوستا و بندهش به عنوان قدیمی ترین متون ایران باستان حاوی اساطیر مختلف از جمله مضامین مربوط به حیوانات و گیاهان است. در اوستا حیوانات به دو دسته اهورایی و اهریمنی یا مفید و مضر تقسیم شده اند و حیوانات اهلی، قابل احترام و یاری گر سروش هستند. اسطورۀ گاو نخستین، که در اساطیر ایران وجود دارد؛ با آفرینش هستی عجین و همراه است. گوشورون، فرشتۀ نگهبان گله ها و جانوران سودمند و در ادبیات پهلوی روانِ گاو نخستین دانسته شده است و اما در مورد گیاهان از جمله مراحل تهیۀ عصارۀ گیاه هوم و کاربرد آن در مراسم مذهبی ریشه در اساطیر دارد. در بندهش هر یک از گیاهان به امشاسپندی تعلق دارد و در مورد انواع گیاهان و رستنی ها بحث می شود و نویسنده برخی از ویژگی های گیاهان را اهریمنی می داند. داشتن ویژگی های خاص دلیل سروری حیوانات دانسته شده است. نامگذاری ماه های ایرانی با رستنی ها ارتباط دارد و با مباحث مربوط به طبیعت قابل بررسی است. در این پژوهش، با روش تحلیلی- توصیفی مشخص شد گیاهان و حیوانات در اساطیر ایرانی چون اسطوره‌های اقوام دیگر گرامی و مقدس دانسته شده‌اند. آیین هایی چون قربانی، انتساب به ایزدان و امشاسپندان، شباهت میان انسان و اجزای طبیعت که ریشه در اساطیر دارد و به ادبیات عرفانی هم راه یافته است؛ باعث شده است تا این بن مایه‌ها مقدس شناخته شوند و در مناسک از آن‌ها بهره برده شود. پرونده مقاله

آتش یکی از چهار آخشیج (عنصر) است که با کشف آن جهشی در شیوۀ زندگی انسان ها پدید آمد. این عنصر در میان تمام ملل دنیا همواره مورد احترام بوده است. عده ای آن را مورد پرستش قرار داده اند و مردمانی در اجرای مراسم آیینی از آن استفاده کرده اند. آتش ازگذشته های دور تا امروز از مراسم عزا تا جشن ها، با حالت نمادین دوگانه به گونه های مختلف در زندگی بشر، حضوری پررنگ داشته است. امروزه شمع همان نقش روشن گری آتش را ایفا می کند چه در مراسم جشن و شادی و چه در مراسم سوگواری؛ و درعین تعارض محیطی، نوعی آرامش را تداعی می کند و استفاده از آن در دنیا رایج است. تمام تمدن های بنام دنیا داستان های مختلفی برای پیدایش آتش دارند و نکتۀ مشترک در تمامی اساطیر جهانی این است که کشف آتش به عنوان نقطۀ عطفی در زندگی بشر، همیشه مورد احترام بوده است. در این پژوهش به شیوۀ تحلیلی- توصیفی و با استفاده از منابع کتاب‎خانه ای، جای‌گاه عنصر آتش در اوستا و بندهشن بررسی و تضاد و تعارض در نماد این عنصر تحلیل شده است. آتش در شعر شاعران با ایجاد حسی دوگانه و حتی چندگانه، دست مایۀ سرودن اشعاری دل پذیر شده که با پیشینۀ مفهوم انواع آتش در اوستا و بندهشن شباهت دارد و می توان ریشۀ آن را در این دو کتاب مشاهده کرد. پرونده مقاله