فهرست مقالات جواد سخا


  • مقاله

    1 - نقش خاندان‌های حکومتگر در دوره‌ ساسانیان با تکیه بر آثار باستان‌شناسی
    پیام باستان‌شناس , شماره 0 , سال 16 , بهار-تابستان 1403
    شاهنشاهی ساسانی، یکی از دو حکومت بزرگ جهان متمدن آن روز بوده است که نه تنها به لحاظ ساختار سیاسی، دینی، فرهنگی و اجتماعی، و در یک کلام تمدن، از ویژگی‌های منحصر به فردی برخوردار بوده است؛ بلکه به لحاظ جغرافیایی و وسعت مرزهایش نیز برجسته می‌نماید. طبق شواهد و مستندات تاری چکیده کامل
    شاهنشاهی ساسانی، یکی از دو حکومت بزرگ جهان متمدن آن روز بوده است که نه تنها به لحاظ ساختار سیاسی، دینی، فرهنگی و اجتماعی، و در یک کلام تمدن، از ویژگی‌های منحصر به فردی برخوردار بوده است؛ بلکه به لحاظ جغرافیایی و وسعت مرزهایش نیز برجسته می‌نماید. طبق شواهد و مستندات تاریخی با برافتادن اشکانیان و به قدرت رسیدن ساسانیان، تمام ساختار اجتماعی و سیاسی جامعه و از جمله نظام خاندانی، به‌عنوان یکی از نمادهای اصلی تداوم قدرت خاندان‌های حکومتگر به عصر ساسانی منتقل می‌شود. به ‌طور مشخص، در بازه مورد اشاره ـ از آغاز اشکانیان تا پایان ساسانیان ـ اداره تمام امور کشور به دست هفت خاندان بوده است و این خاندان‌ها به‌عنوان اصلی‌ترین پایه‌های حفظ، پایداری و استمرار حکومت‌های متبوع خود به حساب می‌آمده‌اند. حوزه نفوذ سیاسی خاندان های مورد بحث در دوران باستان بسیار گسترده و قابل توجه بوده است به نحوی که نه تنها بسیاری مواقع عزل و نصب پادشاهان به دست آنها انجام می‌شده، بلکه گاهی تشکیل حکومتی، به وسیله این طبقه صورت می‌گرفته است. در این راستا، پژوهش حاضر در صدد است به بررسی نقش خاندان‌های حکومت‌گر در دوره‌ی ساسانیان بپردازد. انتخاب این موضوع بیشتر به دلیل آن بوده است که طبق جستجوهای محقق، تألیفات و تحقیقات مشخص و مستقلی که بتواند اطلاعانی دقیق و مفصلی در رابطه با خاندان‌های حکومتگر، جایگاه آنها و نقش و تأثیرشان در تحولات دوره خدمات‌شان به دست دهد، انجام نشده و جز مطالب بسیار اندک و پراکنده‌ای در میان تحقیقاتی اندک و آثار تاریخی، درباره‌ی خاندانهای مذکور و عملکردشان، اطلاعات خاصی یافت نشد. پرونده مقاله

  • مقاله

    2 - جایگاه فیل هندی در سپاهیگری عصر غزنوی
    پژوهش نامه تاریخ , شماره 5 , سال 17 , زمستان 1400
    استفاده از فیل در سپاهیگری قدمتی باستانی دارد . از سلسله‌های سلاطین دوره اسلامی، غزنویان، به دلیل لشکر‌کشی‌های متعدد به سرزمین هند، توانستند از این حیوان به عنوان یکی از ارکان نظامیگری در نبردهای برون مرزی و درون مرزی خود سود ببرند. این پژوهش در نظر دارد با روش توصیفی ‌ چکیده کامل
    استفاده از فیل در سپاهیگری قدمتی باستانی دارد . از سلسله‌های سلاطین دوره اسلامی، غزنویان، به دلیل لشکر‌کشی‌های متعدد به سرزمین هند، توانستند از این حیوان به عنوان یکی از ارکان نظامیگری در نبردهای برون مرزی و درون مرزی خود سود ببرند. این پژوهش در نظر دارد با روش توصیفی ‌‌‌‌ـ ‌تحلیلی ویژگی‌های نظامی فیل جنگی را در سپاه غزنویان بررسی نماید. تبیین و تشریح جایگاه و کارکرد فیل در سپاهیگری غزنوی مهم‌ترین مسأله این مقاله است. پرسش این است که سپاه غزنویان از کدام ویژگی‌‌های نظامیگری این حیوان بهره برده‌اند و نقاط قوت و ضعف استفاده از آن در این کارزار‌ها چه بوده است؟یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که مهم‌ترین ویژگی این حیوان در پیکارها، ایجاد رعب و وحشت با گسستن صفوف سپاه دشمن، پایمال کردن آن‌ها، پشتیبانی سپاه خودی، حمل سلاح و نفرات و ویران کردن استحکامات سپاه دشمن بود. آسیب رساندن به خرطوم و رم‌کردن از بارزترین نقاط ضعف این حیوان در پیکارها بود. اما تأمین خوراک و آب، تیمار و حتی محل نگهداری فیل‌ها از عمده ترین مشکلات بود. پرونده مقاله

  • مقاله

    3 - اوضاع سیاسی و دینی حکومت ساسانی تا قبل از خاندان مهرنرسی
    پژوهش نامه تاریخ , شماره 5 , سال 19 , زمستان 1402
    بیان مسئله: یکی از دوره‌های تاریخ ایران پیش از اسلام عصر ساسانیان می‌باشد که به لحاظ زمانی، یکی از نقاط عطف تاریخ ایران، محسوب می‌شود. چرا که این برهه از تاریخ، نقطه تلاقی و برخورد اسلام و پیش از اسلام می‌باشد هدف: بررسی اوضاع سیاسی و دینی شاهنشاهی ساسانی تا قبل از خان چکیده کامل
    بیان مسئله: یکی از دوره‌های تاریخ ایران پیش از اسلام عصر ساسانیان می‌باشد که به لحاظ زمانی، یکی از نقاط عطف تاریخ ایران، محسوب می‌شود. چرا که این برهه از تاریخ، نقطه تلاقی و برخورد اسلام و پیش از اسلام می‌باشد هدف: بررسی اوضاع سیاسی و دینی شاهنشاهی ساسانی تا قبل از خاندان مهرنرسی بپردازد. روش پژوهش: روش پژوهش حاضر تبیینی ـ تحلیلی و روش گردآوری مطالب اسنادی و ابزار پژوهش، فیش می‌باشد. یافته‌ها: سیاست و کشور‌داری اردشیر روی سه اصل ‌: تمرکـز سـلطنت و وحـدت ملت ایـران، همکـاری و همـاهنگی سـلطنت و روحانیـان و تقویـت کـیش مزدیـسنی، همراهی و سرپرستی از کشاورزان. او ابتدا با روحانیان زرتشتی متحد شد و یک مرجع دینی و موبد بزرگ به نام تنسر را مأمور تدوین و گردآوری متون مقدس کرد. اردشیر پس از دست یافتن به قدرت مهمترین مساله کشور و مأموریـت خـود را اتحـاد و یکپارچگی ایران می‌دانست؛ از عوامل دیگر گرایش به اتحاد دین و دولت داشتن فر ایزدی و وابستگی به خاندان اصیل سلطنت از جمله وابستگی به دودمان هخامشی بود. مورد دیگر در این رابطه سازش و التقاط در آیین و ایزدان مورد ستایش بوده است که ایـن التقاط مذکور در همه جوانب سیاست ساسانیان مشهود است. پرونده مقاله

  • مقاله

    4 - سیاست های مذهبی ساسانیان در قبال اقلیت های مذهبی و عوامل آن
    تاریخ , شماره 55 , سال 14 , زمستان 1398
    در این تحقیق سیاست های مذهبی ساسانیان در قبال اقلیت های مذهبی و عوامل آن بررسی شده است. بحث جایگاه اقلیت های مذهبی در دوره ساسانیان یکی از موضوعاتی است که چندان مورد توجه قرار نگرفته است. سوال اساسی که در این خصوص مطرح و مورد بررسی قرار گرفته این است که سیاست های مذهبی چکیده کامل
    در این تحقیق سیاست های مذهبی ساسانیان در قبال اقلیت های مذهبی و عوامل آن بررسی شده است. بحث جایگاه اقلیت های مذهبی در دوره ساسانیان یکی از موضوعاتی است که چندان مورد توجه قرار نگرفته است. سوال اساسی که در این خصوص مطرح و مورد بررسی قرار گرفته این است که سیاست های مذهبی ساسانیان در قبال اقلیت های مذهبی چگونه بوده و چه عواملی در تعیین این سیاست ها تاثیرگذار بوده است؟ تحقیق حاضر توصیفی تحلیلی بوده و با استفاده از روش کتابخانه ای به بررسی سوال مورد اشاره پرداخته شده است. نتایج تحقیق حاکیست در دوره ساسانیان اقلیت های مذهبی مختلفی چون یهودیان، مسیحیان، بوداییان، مانویان و مزدکیان وجود داشتند که هر کدام در دوره ای از پادشان ساسانیان سرکوب شده و طرفداران این مذاهب مورد آزار و اذیت قرار گرفتند. در واقع هرچند در مقاطعی به ویژه در دوره برخی پادشاهان ساسانی مانند شاپور یکم و نرسی، اقلیت های مذهبی از آزادی برخوردر بودند اما عموما در دوره ساسانیان اقلیت های مذهبی سرکوب می شدند. تحت تاثیر رسمی شدن دین زرتشت در دروه ساسانیان، روحانیون مذهبی قدرت بالایی پیدا کردند. همین امر در کنار کشمکش و درگیری ساسانیان با امپراطوری روم نقش بسزایی در تعیین سیاست های مذهبی پادشاهان ساسانی در قبال اقلیت های مذهبی ایفا می کرد. پرونده مقاله

  • مقاله

    5 - روایات مسلمانان از هند (مطالعه موردی داستان آفرینش)
    تاریخ , شماره 59 , سال 15 , زمستان 1399
    یکی از مباحثی که در کتب سده‌های نخستین و میانه اسلامی مطرح بوده هبوط آدم در هند ‌‌‌‌‌‌‌می باشد.‌‌‌‌‌‌‌ شاید بتوان گفت که داستان نخستین انسان‌‌‌‌‌‌‌،‌‌‌‌‌‌‌ یک داستان جهانی است‌‌‌‌‌‌‌.‌‌‌‌‌‌‌ ادیان ابراهیمی به آن پرداخته‌اند و در کتب عهدین و قرآن آمده است. عد‌ه‌ای برآنند چکیده کامل
    یکی از مباحثی که در کتب سده‌های نخستین و میانه اسلامی مطرح بوده هبوط آدم در هند ‌‌‌‌‌‌‌می باشد.‌‌‌‌‌‌‌ شاید بتوان گفت که داستان نخستین انسان‌‌‌‌‌‌‌،‌‌‌‌‌‌‌ یک داستان جهانی است‌‌‌‌‌‌‌.‌‌‌‌‌‌‌ ادیان ابراهیمی به آن پرداخته‌اند و در کتب عهدین و قرآن آمده است. عد‌ه‌ای برآنند که ماجرا را غیر واقعی‌‌‌‌‌‌‌، خیالی و بر گرفته از دیگر فرهنگ‌ها بدانند و برخی هم این اشتراک را دلیلی بر اصالت آن نزد فرهنگ‌ها می دانندکه هر قومی به آن شکل بومی‌ داده است‌‌‌‌‌‌‌.‌‌‌‌‌‌‌ گروه سومی هم وجود دارند و به آن به دیده تمثیل و اسطوره ‌می‌نگرند‌‌‌‌‌‌‌.‌‌‌‌‌‌‌ این تحقیق درنظر دارد با بهره‌‌‌‌‌‌‌گیری از روش توصیفی- تحلیلی‌‌‌‌‌‌‌،‌‌‌‌‌‌‌ جایگاه سرزمین هند را به عنوان سرزمین نخستین انسان‌‌‌‌‌‌‌،‌‌‌‌‌‌‌ در روایات مسلمانان، به ویژه نزد نویسندگان مسلمان ایرانی‌‌‌‌‌‌‌،‌‌‌‌‌‌‌مشخص و بر جسته سازد و کنش و واکنش ادیان ابراهیمی و فرهنگ‌های ملل‌‌‌‌‌‌‌،‌‌‌‌‌‌‌ برسر موضوعات جهان شمولی همانند نخستین انسان را تحلیل نماید و بر این موضوع تأکیدکند که چنین داستانی‌‌‌‌‌‌‌،‌‌‌‌‌‌‌ تک ریشه‌ای و تک بعدی نیست و در شکل‌‌‌‌‌‌‌گیری آن عوامل گوناگونی ایفای نقش کرد‌ه‌اند‌‌‌‌‌‌‌. پرونده مقاله