عرفان و ادبیات عرفانی یکی از مهم ترین شاخه های ادبیات تعلیمی و دارای گسترة وسیعی در ادبیات فارسی است. بی تردید بخش عظیمی از آثار و متون ادبیات فارسی به آثاری با محتوا و مضامین عرفانی اختصاص دارد. حوادث، اتفاقات و سیاست های حاکمان یک جامعه در همة ارکان آن جامعه اثرگذار است؛ ادبیات نیز همانند هر پدیدة دیگر، متأثر از فضای سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و حوادث و اتفاقات رخ داده در جامعه است. این شرایط در هر دوره ای می تواند منجر به تکوین و تکامل و یا رکود و افول یک نوع ادبی شود. بخشی از این علل و عوامل به حوادث سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی آن جامعه بستگی دارد. پیدایش و تکامل ادبیات عرفانی، هم زمان با دورة حاکمیّت ترکان غزنوی، سلجوقی و مغول در ایران است. این مقاله که با روش توصیفی- تحلیلی با استفاده از منابع کتاب خانه ای نوشته شده، به بررسی نقش عوامل سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی بر تکوین و تکامل ادبیات عرفانی در دوره های مذکور پرداخته است. که عوامل مذکور شامل: فقدان حکومت مقتدر و علاقه مند به فرهنگ ایرانی- اسلامی، ظلم و فساد حاکمیّت و انحطاط اخلاقی، سخت گیری و تعصّبات مذهبی و سطحی نگری دینی، انحطاط و افول علوم عقلی، تقدیرگرایی و ناامیدی مردم، نقش خانقاه ها، نقش سروده های زهدی، نقش شعر و نثر عرفانی عربی و مسائل اقتصادی است. پرونده مقاله

از ابوتراب بن حسن حسینی متخلص به جوزای نطنزی، دو نسخه از مطلع الانوار باقی مانده است؛ نسخۀ اساس به شمارۀ 2311 در کتابخانۀ ملی و نسخۀ دیگری به شمارۀ 963 در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی موجود است. این پژوهش که به روش توصیفی‌تحلیلی انجام شده، بر آن است تا ضمن معرفی اوضاع و احوال شاعر، به بررسی اشعار و برخی از ویژگی‌های سبک‌شناسی آن‌ها بپردازد. برآیند پژوهش نشان می‌دهد که هرچند جوزای نطنزی از لحاظ سبک‌شناسی به سه سطح زبانی، ادبی و فکری توجه داشته، در اشعار خود در پی تبیین محتواست و می‌خواهد اندیشه‌های خاص خود را که جنبۀ مذهبی دارد و بیشتر در مدح امام علی(ع) است، به مخاطب تفهیم کند. به همین دلیل استفاده از صنایع لفظی و معنوی در درجۀ دوم اهمیت قرار دارد. پرونده مقاله