محمدرضا دهشیری[1]- شایان جوزانی کهن[2]- شاهین جوزانی کهن[3] تاریخ دریافت: 11/8/1398- تاریخ پذیرش: 18/9/1398 چکیده: با روی کار آمدن اوباما، سیاست خارجی چندجانبه گرا و تهاجمی بوش جای خود را به سیاست "موازنه مجدد" داد که در آن منافع ایالات متحده بیشتر از هر موضوع دیگری مورد توجه قرار گرفت. "سیاست موازنه مجدد" اوباما در منطقه آسیای شرقی با هدف بازتعریف منافع، تهدیدات و راهبردهای سیاسی، اقتصادی و نظامی پیگیری شد. سوال مقاله حاضر آن است که" سیاست خارجی تهاجمی " بوش و "سیاست موازنه مجدد" اوباما چگونه در جهت ارتقاء منافع آمریکا در آسیای شرقی پیگیری شده است؟ در پاسخ به این پرسش، نگارندگان معتقدند که سیاست خارجی بوش با اتخاذ رویکردی چندجانبه گرایانه و با تمرکز بر حل بحران شبه جزیره کره و با هدف اجماع سازی در آسیای شرقی و همکاری با چین دنبال شده است.در حالی که سیاست موازنه مجدد با اتخاذ رویکردی چندجانبه گرایانه و با تمرکز بر جلوگیری از رشد اقتصادی و نظامی چین و با هدف اجماع سازی میان کشورهای همسو با سیاست های ایالات متحده در آسیای شرقی پیگیری شده است. روش پژوهش در این مقاله تحلیلی و توصیفی و استفاده از منابع کتابخانه ای است. این مقاله با بهره گیری از نظریه واقع گرایی تهاجمی و مکتب کپنهاگ درصدد است که با تبیین و تحلیل سیاست های بوش و اوباما در آسیای شرقی، به بررسی تمایز، وجوه مشترک و رویکردهای هریک پرداخته و جهت گیری سیاست خارجی ایالات متحده در منطقه آسیای شرقی در این دوران را ترسیم نماید. [1]- دانشیار و عضو هیئت علمی، گروه علوم سیاسی، دانشکده روابط بین الملل وزارت امور خارجه، تهران، ایران: نویسنده مسئول mohammadreza_dehshiri@yahoo.com [2]- دانش آموخته کارشناسی ارشد، مطالعات منطقه ای(آسیای شرقی)، دانشکده روابط بین الملل، وزارت امور خارجه، تهران، ایران shayanjozani@gmail.com [3]- دانش آموخته کارشناسی ارشد، مطالعات منطقه ای (گرایش آسیای غربی (خاورمیانه) و شمال آفریقا)، دانشکده روابط بین الملل وزارت امور خارجه و پژوهشگر مهمان پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه مرکز پژوهش های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه وزارت امور خارجه، تهران،ایران Jozanikohanshahin@gmail.com پرونده مقاله

گفتمان اعتدال در یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در فضای سیاسی-اقتصادی متشنج حاصل از ناکارآمدی گفتمان حاکم بر کشور توانست به اقبال عمومی برسد. حسن روحانی حامل گفتمان اعتدال، با برجسته نمودن رویکرد اعتدال و تعامل سازنده در این گفتمان و مفصل بندی دال های مختلف نظام معنایی حاکم بر گفتمان را عمومیت بخشید و هژمونی گفتمان حاکم را به چالش کشاند و نظم مورد نظر خویش را بر جامعه و گفتمان حاکم ساخت. گفتمان اعتدال توانست در تنازع گفتمانی با تکیه بر دال مرکزی تعامل سازنده و به دلیل برخورداری از موقعیت سوژگی فعال و منسجم با فرایند حاشیه رانی و برجسته سازی در رقابت گفتمانی در مقابل گفتمان حاکم بر کشور و سایر گفتمان های رقیب غلبه نماید و با میزان دسترسی بالا در بین مردم به کسب اعتبار بیشتر دست یابد و به منزله هژمونیک برسد. پژوهش حاضر بر اساس نظریه گفتمانی لاکلا و موف به تبیین گفتمانی دولت یازدهم و در صدد بررسی چگونگی هژمونیک شدن گفتمان غالب در اثر کشمکش و رقابت های هژمونیک میان این گفتمان با گفتمان اصول گرایی عدالت محور و زمینه ظهور و هژمونی گفتمان اعتدال می پردازد. پرونده مقاله

مطالعه دیپلماسی فرهنگی ترکیه در عراق، منوط به فهم نگاه جدید سیاست خارجی این کشور به خاورمیانه است. دولت ترکیه با طرح موضوع منازعه صفر و بهبود روابط با کشورهای بازمانده از امپراتوری عثمانی سابق، در چارچوب نو‌عثمانی‌گری و هویت واحد ترکی در قالب ناسیونالیسم، تلاش نمود تا خود را به‌عنوان یک بازیگر استراتژیک فرامنطقه‌ای مطرح نماید. هرچند تحولات پسینی در سیاست داخلی ترکیه و نیز بهارعربی و پیامدهای آن، تا حدودی باعث ابهام در سیاست خارجی ترکیه شده، اما این کشور هم‌چنان به دیپلماسی فرهنگی ناشی از این رویکرد پای‌بند است. در این چارچوب، عراق به‌عنوان مهم‌ترین راه ورود ترکیه به خاورمیانه از اهمیت استراتژیک برخوردار است. بر همین اساس، سوال اصلی مقاله این است که مهم‌ترین مؤلفه‌های دیپلماسی فرهنگی ترکیه در عراق کدام است و تا چه اندازه متأثر از ناسیونالیسم ترکی و نوعثمانی‌گرایی بوده است؟ در پاسخ، فرضیه مطرح شده این است که ترکیه با تمرکز بر ساختارهای فرهنگی خود و ابزارهایی چون رسانه، فیلم و سریال‌های ترکی، زبان و ادبیات ترکی، پیوندهای فرهنگی ـ مذهبی با مردم عراق در قالب گفتمان نوعثمانی‌گرایی و نیز پیوند مستحکم با ترکمن‌ها در قالب هویت واحد و ناسیونالیسم ترکی، توانسته حوزه‌های نفوذ عمیقی در عراق برای خود ایجادکند. روش تحقیق در این مقاله، بر مبنای پژوهش کیفی مورد محور و مبتنی بر روش اسنادی با جمع‌آوری و تحلیل اطلاعات و داده است. پرونده مقاله

چکیده الگوی رفتاری قدرت‌های بزرگ در مدیریت بحران‌ها دبر اثر تغییر ساختار نظام بین‌الملل و پیچیده ‌شدن آن پس از جنگ سرد، از مسائل مهم درخور پژوهش است. بنابراین، نگارندگان مقاله درصدد کاربست نظریه واقع‌گرایی ساختاری برای تحلیل الگوی مدیریت بحران‌ سوریه از سوی قدرت‌های بزرگ در نظام تک- چندقطبی اهستند. وفقبراساس منطق واقع‌گرایی ساختاری، تغییر ساختار نظام بین‌الملل از دوقطبی دوران جنگ سرد، به تک‌قطبی و پس‌ازآن به تک- چندقطبی موجب تغییر در فرآایندهای نظام بین‌الملل شده است. به‌تبعپیرو آن‌ها (ساختار و فرآیندفرایند)، الگوی رفتاری دولت‌ها و مدیریت بحران‌ها نیز متفاوت می‌گردد. ازاین‌رو، سؤال اصلی آن است که اقتضائات نظام تک- چندقطبی چگونه بر الگوی رفتاری قدرت‌های بزرگ در مدیریت بحران‌ بین‌المللی سوریه تأثیر گذاشته است؟ بر این اساس، این مقاله با اتخاذ رویکرد تبیینی- تحلیلی و با روش گردآوری کتابخانه‌ای درصدد تبیین این فرضیه نوآورانه است که محدودیت‌های نظام تک- چندقطبی الگوی رفتاری قدرت‌های بزرگ را به ‌ سمت موازنه قوای نامتقارن در عرصه سیاست بین‌الملل در مدیریت بحران‌ها و به‌ویژه بحران سوریه سوق داده است. موازنه قوای نامتقارن به‌عنوان یک الگوی رفتاری از ابزارهای متفاوتی، مانند: ابزار نهادی، ابزار ائتلافی، ابزار تهاجمی و ابزار تحریمی بهره می‌گیرد تا بحران‌ها را مدیریت کند. سطح تحلیل پژوهش نیز مطابق با نظریه واقع‌گرایی ساختاری از نوع تصویر سوم یا سطح نظام بین‌الملل است. پرونده مقاله

دربستر دیپلماسی منطقه‌ای، حوزه‌ی انرژی از اهمیت ویژه‌ای برای جمهوری‌اسلامی برخورداراست، به‌این دلیل‌که اقتصاد سیاسی منطقه‌ای بر انرژی مبتنی است. دراین میان، کشورهای منطقه، خصوصاً قدرت‌های دارای انرژی چون ایران، عربستان و امارات‌متحده‌ی‌عربی به‌انحای مختلف با اهمیت انرژی درحوزه‌ی دیپلماسی خود مواجه هستند، و گاهاً این نوع دیپلماسی به شکل پیشران عمل می‌نماید. در این میان سئوال اصلی مقاله این است که راه‌کارهای پیش‌روی جمهوری اسلامی ایران در حوزه‌ی دیپلماسی انرژی در بستر اقتصاد سیاسی منطقه‌ای با تمرکز بر تهدیدها و فرصت‌های بارشده بر مناسبات آن با عربستان و امارات کدامند؟ که‌با این فرضیه پاسخ داده شده است که پیامدهای نگاه امنیتی‌سازی ایران با عربستان و امارات به موضوع دیپلماسی‌انرژی، زمینه‌ساز ایجاد روندهایی نامتوازن از بارشدن حجمی از وضعیت‌های تقابلی و تهدیدهای گسترده برموقعیت‌های تعاملی و فرصت‌های محدود در حوزه‌ی‌دیپلماسی‌انرژی در بستر اقتصاد سیاسی منطقه‌ای بوده است. حاصل آنکه جمهوری اسلامی با لایه‌هایی از تهدید و فرصت در این بستر مواجه است، که نتیجه‌ی آن غلبه‌ی رویکرد تقابلی برمشی تعاملی آن‌در روابط با عربستان و امارات درسطح منطقه به‌علت پی‌گیری رفتار امنیتی‌سازی از سوی این‌دو کشور علیه ایران بوده است. دراین مقاله از روش پژوهش توصیفی مورد محور با مراجعه به آثار و منابع دسته اول کتابخانه‌ای بهره‌گیری شده است. پرونده مقاله

روابط ترکیه وعربستان باروی کار آمدن حزب عدالت و توسعه درسال 2002، و اتخاذ سیاست خارجی جدیدموسوم به نئو عثمانی گرایی، همواره بین رقابت و همکاری درنوسان بوده. از ابتدای روی کارآمدن این حزب و اتخاذ سیاست خارجی جدید توسط آنکارا، و آغاز بحران در سوریه، ماهیت روابط دوکشور همکاری جویانه بود، اما با ادامه و تشدید وگسترش بحران، ترکیه حضور نظامی مستقیم درسوریه را ترجیح داد که درنتیجه، روابط دوکشور به رقابت ومنازعه تغییریافت و زمینه ساز رویارویی با ریاض گردید.حضورنظامی ترکیه خود بسیاری ازمعادلات منطقه و محاسبات کشورها رادچار‌دگرگونی‌کرد وعربستان نیز به دنبال کاهش نفوذ ایران درمنطقه و سوریه برآمد. در این مقاله با روش تحلیلی-توصیفی به دنبال تبیین و پاسخ به این پرسش هستیم که نوعثمانی گرایی با توجه به تحولاتی که در سیاست خارجی جدید ترکیه و در ‌روابط با کشورهای دیگر وبه طورخاص عربستان سعودی به وجود آورده است چگونه موجب تغییر ماهیت روابط دو کشور دربحران سوریه ازقالب همکاری به رقابت ومنازعه گردیده است. درپاسخ به این پرسش، از این فرضیه بهره خواهیم گرفت که نئوعثمانی گرایی دربحران سوریه با ایجاد تضاد منافع و اهداف، موجب تغییرماهیت روابط ریاض و آنکارا از قالب همکاری به منازعه‌گردید. پرونده مقاله

برنامه‌ریزی صحیح و مبتنی بر روندهای آتی برای پیشبرد اهداف امنیت ملی و تأمین منافع ملی، از مهمترین وظایف استراتژیست‌ها در هر کشور است. نظر به اهمیت برنامه‌ریزی سناریویی در مطالعات استراتژیک، در مقاله حاضر نویسنده سعی داشته با روش تحقیق آینده‌ پژوهی و با استفاده از مدل تایدا که با تاکید بر پنج رویکرد " تعقیب، تحلیل، تصور، تصمیم، و اقدام" درصدد است چارچوبه‌ای مفهومی جهت سناریوهای آینده به دست آورد، سناریوهای محتمل و پیش رو پیرامون نظم منطقه‌ای در صورت خروج نیروهای آمریکایی از منطقه را مورد بررسی قرار دهد. با این بیان سوال اصلی پژوهش حاضر عبارت است از: سناریوهای محتمل پیرامون نظم منطقه ای در صورت خروج نیروهای آمریکایی از منطقه چگونه خواهد بود؟ سناریوها عبارتند از:- خلاء قدرت و توسعه فعالیت نیروهای غیر دولتی همانند داعش و بی نظمی حاصل از آن. - احتمال قدرت گیری برخی کشورهای منطقه و شکل گیری نظم آن بر مدار منافع آنها.- شکل گیری همگرایی منطقه ای جهت تامین امنیت توسط کشورهای منطقه به صورت مشترک.در نهایت نویسنده سعی خواهد داشت سناریوی مطلوب از نقطه نظر جمهوری اسلامی ایران را بیان دارد. پرونده مقاله

The purpose of this study is to conduct comparative review of Iran and Turkey’s cultural diplomacy in Iraq after the US invasion and the fall of Saddam Hussein's regime. Iran and Turkey, as two influential powers in the developments of the Middle East, are trying to advance their cultural diplomacy in Iraq according to the nature of their government, goals, and aspirations. The main question of the research is, “On what approach are the effectiveness factors of Iranian and Turkish cultural diplomacy in Iraq between 2003 and 2020 based?” The hypothesis is that Iranian cultural diplomacy in Iraq after 2003 has been following Shi’ism, the axis of resistance, and Iranianism as the cornerstones of its approach, as opposed to Turkish cultural diplomacy that is based on Turkish nationalism and neo-Ottomanism. Accordingly, each of these governments is trying to exert influence in Iraq using soft power and cultural diplomacy. In doing this, Iran and Turkey have different conditions, opportunities, threats, and tools to advance their cultural diplomacy. The research findings indicate that Iran is in a better position than Turkey in terms of conditions, opportunities and tools but the focus on Shiism and the issue of resistance in Iraq has led to little attention paid to other features of cultural diplomacy. In contrast, Turkey, with its benefit-oriented and opportunistic approach, has been able to make the most of tools such as Kurdish language and literature, media diplomacy, tourism development, scientific and educational topics, etc. through careful planning and has gained more influence in Iraq. The method of data analysis is descriptive-analytical and the data collection was carried out via library research. پرونده مقاله

برجام یکی از اتفاقات حقوقی و بین المللی مهم در تاریخ روابط بین الملل محسوب میشود. این توافق بین المللی که نتیجه دو سال مذاکرات رسمی و فشرده بود، بین ایران و گروه 1+5 در شهر وین منعقد شد. در پی امضای این سند، قطعنامه 2231 شورای امنیت به تصویب رسید که براساس آن، کشورهای امضاکننده برجام، موظف به اجرای کامل تعهدات مندرج در آن شدند. اما طولی نکشید که ریاست جمهوری جدید آمریکا دونالد ترامپ ناسازگاری خود با این توافق را آشکار ساخت و از برجام خارج شد. ازاین رو این پژوهش در صدد است تا به این پرسش پاسخ دهد که دلایل خروج آمریکا از برجام چیست؟ در پاسخ به این پرسش با درنظرگرفتن سطوح مختلف تحلیل که برگرفته از رویکرد رئالیسم نئوکلاسیک است، این فرضیه مورد آزمون قرار میگیرد که خروج ترامپ از برجام را میتوان در سطوح فردی: ویژگیهای شخصیتی ترامپ، ملی: رویکرد یکجانبه گرایانه برآمده از دکترین "نخست آمریکا" و سیستمی: حمایت از متحدان منطقه ای و تحکیم موقعیت هژمونیک آمریکا مورد بررسی قرارداد. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و روش گردآوری داده ها، کتابخانه ای و اینترنتی است. همچنین استفاده از نظریه رئالیسم نئوکلاسیک برای بررسی علل خروج آمریکا از برجام، بدعت پژوهش حاضر است. پرونده مقاله

با فروپاشی نظام دوقطبی و پایان جنگ سرد، کشورهای مرکزی و شرقی اروپا که تازه از نظام کمونیستی رها شده بودند در تلاش برآمدند تا به ساختار های اروپایی به پیوندند. کشورهای گروه ویشگراد در موج اول گسترش در سال 2004 به اتحادیه اروپا پیوستند.بحران مالی جهانی 2008 روند اصلاحات در شرق این قاره را با کندی مواجه کرد. سیل مهاجرین به اروپا متأثر از بحران سوریه، کشورهای جنوب و مرکز اروپا را غافلگیر کرد و احزاب ملی و راست افراطی در مقابل این پدیده بشدت مقاومت کردند. رفراندوم خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا (برگزیت) ومتعاقبا پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات آمریکا در سال 2016 بر روند پیروزی احزاب پوپولیست وحضورآن هادر مراکز تصمیم گیری در شرق اروپا تأثیر بسزایی گذاشت. پژوهش حاضر درصدد است تا به این سئوال پاسخ دهد که چگونه پدیده پوپولیسم درمیان کشورهای گروه ویشگراد درفاصله سالهای(2008-2018) گسترش یافت؟ نحوه پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی و گردآور اطلاعات با استفاده ازمنابع اسنادی- کتابخانه ای و یافته های تحقیق نشان میدهد که گسترش پدیده پوپولیسم نه تنها موجب انشقاق درهمگرایی اروپایی شده، بلکه گفتمان بیگانه ستیزی و اسلام هراسی رادراین منطقه شدت بخشیده است. پرونده مقاله

هدف پژوهش حاضر بررسی تطبیقی دیپلماسی فرهنگی دو کشور ایران و ترکیه در عراق بعد از فروپاشی حکومت صدام حسین است. پرسش اصلی پژوهش این است که شاخصه‌های تأثیرگذاری دیپلماسی فرهنگی کشورهای ایران و ترکیه در عراق در سال‌های 2003 تا 2020 مبتنی بر چه رویکردی بوده است؟ فرضیه این است که دیپلماسی فرهنگی ایران در عراق پس از 2003 با رویکرد شیعی‌گری، محور مقاومت و ایران شهری در مقابل دیپلماسی فرهنگی ترکیه با رویکرد ناسیونالیسم ترکی و نوعثمانی‌گری مطرح شده است. بر این مبنا هر کدام از این دولت‌ها سعی دارند با رویکرد قدرت نرم و دیپلماسی فرهنگی به اعمال نفوذ در عراق بپردازند. در این مسیر ایران و ترکیه از شرایط، فرصت‌ها، تهدیدها و ابزارهای متفاوتی برای پیشبرد دیپلماسی فرهنگی خود برخوردار می‌باشند. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که ایران به لحاظ شرایط، فرصتها و ابزارها در موقعیت مناسب‌تری نسبت به ترکیه قرار گرفته است، ولی تمرکز بر شیعی‌گری و مبحث مقاومت در عراق، باعث توجه اندک به سایر شاخصه‌های دیپلماسی فرهنگی شده است. در مقابل ترکیه با رویکردی منفعت‌محور و فرصت‌طلبانه توانسته است با برنامه‌ریزی دقیق از ابزارهایی مانند زبان و ادبیات کردی، دیپلماسی رسانه‌ای، توسعه گردشگری، مباحث علمی و آموزشی و غیره نهایت استفاده را ببرد و نفوذ بیشتری در عراق به دست آورد. تجزیه و تحلیل داده‌ها با روش توصیفی-تحلیلی صورت گرفته و گردآوری مطالب نیز به شیوه کتابخانه‌ای انجام یافته است. پرونده مقاله

در مقاله حاضر، عوامل و روندهای تعیین‌کننده در نظم امنیتی منطقه غرب آسیا در سه عرصه ساختارها، بازیگران و فرآیندها به‌عنوان پارامترهایی درهم‌تنیده و مرتبط با یکدیگر واکاوی می‌شود.چارچوب‌ نظری تحقیق بر موازنه همه‌جانبه با بهره‌گیری از دیدگاه استیون دیوید استوار است، بدین معنا که دولت‌ها نه‌تنها تهدیدات نظامی بیرونی را در محاسبات امنیتی خود مدنظر قرار می‌دهند بلکه به مخاطرات داخلی نیز اهتمام می‌ورزند. نگارندگان پس از بررسی ساختارهای تأثیرگذار بر نظم و امنیت منطقه، به تبیین نقش بازیگران فروملی، بازیگران فرامنطقه‌ای و بازیگران ملی می‌پردازند. سپس فرآیندهای تأثیرگذار بر نظم و امنیت غرب آسیا با تأکید بر اختلافات هویتی، فقر و نابرابری، بحران آب و اسلام‌گرایی مورد مداقه و واکاوی قرار می‌گیرد. مقاله در مبحث نهایی به تشریح الگوهای نظم و امنیت منطقه‌ای در غرب آسیا مشتمل بر دو الگوی پازلی و شطرنجی می‌پردازد که بازیگران دخیل در نظم امنیتی منطقه را در وضعیت سرگشتگی قرار داده‌ است.مقاله چنین نتیجه می‌گیرد که به دلیل عدم قطعیت و پیش‌بینی ‌ناپذیری پویش‌های منطقه‌ای، بی‌سامانی در فقدان اصل نظم‌دهنده، تکثر و تنوع بازیگران و فرآیند نامتعین و سیال،ترسیم آینده نظم و امنیت منطقه‌ای دشوار می‌نماید. به نظر می‌رسد در چنین شرایطی، ابتکاراتی چون ایجاد امنیت شبکه‌ای و منطقه قوی تنها راه خروج از وضعیت نابسامان فعلی باشد. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و برای گردآوری اطلاعات مورد نیاز آن نیز از روش اسنادی و منابع معتبر اینترنتی استفاده شده است. پرونده مقاله

بحران در جهان اسلام عوامل و اشکال زیادی دارد و بسیاری ریشۀ آن را از دریچۀ فرقه‌گرایی مورد تحلیل قرار می‌دهند؛ به‌نحوی‌که فرقه‌گرایی را چه به‌صورت فعال و یا غیرفعال، شاخص‌ترین بحران در دنیای اسلام قلمداد می‌کنند. هدف اصلی این مقاله بررسی منشأ فعال شدن فرقه‌گرایی در دنیای اسلام در سطح کلان است. این پژوهش با طرح این سؤال که چه عواملی باعث فعال شدن فرقه‌گرایی و ظهور و بروز آن در شکل درگیری‌های فرقه‌ای در جهان اسلام شده به‌گونه‌ای که آن را به یک بحران مسلط در این پهنه تبدیل کرده است؟ به ارزیابی این فرضیه می پردازد که نظم سیاسی بین‌المللی اقتضا می کند فرقه‌گرایی به‌عنوان یک بحران مزمن (غیرفعال) در دنیای اسلام در راستای اهداف نظم سیاسی بین‌المللی فعال شود. این پژوهش ازنظر هدف کاربردی و ازنظر روش تحلیلی- تبیینی است. ابزار گردآوری اطلاعات، فیش‌برداری و پرسشنامه و روش تجزیه‌وتحلیل اطلاعات کمی و کیفی و بر اساس چارچوب نظری جنگ تمدن‌های هانتینگتون و طیف لیکرت استخراج‌شده است. یافته نظری پژوهش آن است که پدیده‌های داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی قابل دست‌کاری و مدیریت هستند و یافته کاربردی هم به این موضوع برمی‌گردد که جهان اسلام باید با تقسیم و توزیع قدرت سیاسی متناسب با بافت اجتماعی کشورها که نزدیک‌ترین راه‌حل به نظر می‌رسد در جهت رفع این عارضه اقدام کند. پرونده مقاله

اگرچه خاورمیانه یکی از کانون‌های اصلی همواره درحال تحول در نظام بین‌المللی بوده است اما نقش و اهمیت آن، در نظریات روابط بین‌الملل، خصوصاً نظریات موسوم به جریان اصلی مورد غفلت قرار گرفته است. جمهوری اسلامی در این منطقه، از کشورهای پیش‌آهنگ دیپلماسی فرهنگی است. فهم دیپلماسی فرهنگی سیاست خارجی ایران در چارچوب نظریات جریان اصلی چندان امکان‌پذیر نیست. لذا، بهره‌گیری از نظریات نوین به شکل تلفیقی می‌تواند زمینه را برای فهم عمیق از سیاست خارجی فرهنگی جمهوری اسلامی در خاورمیانه فراهم نماید. حال، بر مبنای دغدغه‌ی اصلی این مقاله، با نقد بر این برون‌گذاری عامدانه‌ی منطقه و بازیگران آن از نظریه‌پردازی روابط بین‌الملل این سوال مطرح است که برسازی پیکره‌ای نظری - تلفیقی از نظریات متأخر سازه‌انگاری و تحلیل گفتمان چرا و چگونه می‌تواند زمینه را برای فهم دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در خاورمیانه فراهم آورد؟ یافته‌های این مقاله‌ی نظری - راهبردی نشان می‌دهد با توجه به رویکرد اجتماعی، فرهنگی و هویتی نظریات سازه‌انگاری و تحلیل گفتمان و نیز ویژگی‌های خاص سیاست خارجی فرهنگی جمهوری اسلامی با تمرکز بر ساخت اجتماعی واقعیت، امکان لازم برای برسازی یک چارچوب تلفیقی وجود دارد. پرونده مقاله

دیپلماسی علمی را می توان بعنوان یکی از موثرترین شاخه های دیپلماسی عمومی به شمار آورد و سکاندار هدایت آن را، دانشگاه ها و جامعه علمی کشورها بر عهده دارند. امروزه کشورهای مختلف با آکاهی از تاثیرگذاری بالای دیپلماسی علمی در حصول نتایج مطلوب در سیاست خارجی خود، بدنبال سرمایه گذاری در این عرصه نوین می باشند. دانشگاه امام صادق علیه السلام به عنوان یک دانشگاه پیشرو در زمینه علوم انسانی و اسلامی می تواند بعنوان یک دانشگاه الگو در زمینه دیپلماسی علمی مطرح گردد. در این تحقیق ضمن بررسی و سنجش عملکرد دانشگاه بر اساس شاخص‌های استاندارد، از طریق روش اشباع داده‌ها به مصاحبه با مسئولین، اساتید و صاحب نظران دانشگاه در عرصه بین المللی پرداختیم. در این مصاحبه‌ها مجموعه دلایل ایجابی برای حرکت دانشگاه در مسیر بین المللی شدن بر شمرده شد. حفظ مزیت رقابتی دانشگاه، و کمک به حفظ و بقای دانشگاه از جمله این دلایل بود. در پایان تحقیق راهکارهایی شامل ایجاد آگاهی در کارکنان، اعضای هیات علمی و دانشجویان پیرامون اهمیت و منافع بین‌المللی شدن دانشگاه و گفتمان سازی در این حوزه، و تدوین نقشه راهبردی کلان در عرصه بین المللی شدن و استفاده از ظرفیت فارغ التحصیلان دانشگاه ارائه گردید. پرونده مقاله

توجه به ظرفیت دانشگاه‌ها و ظرفیت‌های آموزش عالی در دیپلماسی فرهنگی امری حائز اهمیت است. این همان موضوعی است که از آن به دیپلماسی آکادمیک یاد می‌کنند. می‌توان گفت برای کشورهایی همچون ایران که ظرفیت قابل توجهی در بخش دانشگاهی و علمی دارند، این مسئله حائز اهمیت بوده و لزوم توجه جدی به آن وجود دارد. توجه به تجارب جهانی در استفاده از ظرفیت آموزش عالی در راستای دیپلماسی فرهنگی و سیاست‌گذاری در این خصوص می‌تواند به سریع‌تر پیمودن مسیر کمک نماید. امروزه با بین‌المللی شدن آموزش عالی و نیز تسهیل ارتباطات جهانی ناشی از فرایند جهانی شدن، استفاده از ظرفیت‌های نظام آموزش عالی به‌مثابه ابزار تأثیرگذار در جهت کسب منافع ملی و افزایش قدرت نرم توسط کشورهای جهان به‌ویژه کشورهای توسعه یافته، روزبه‌روز بیشتر شده است. کشورهای مختلف جهان به فراخور قدرت اقتصادی و فرهنگی خود، روی برنامه‌های مبادلات فرهنگی و آموزشی سرمایه‌گذاری زیادی کرده‌اند. شاخص‌ترین و موفق‌ترین کشورها در این زمینه ایالات متحده آمریکا است. از طریق برنامه‌های دیپلماسی فرهنگی مانند تبادلات دانشجویی و بورسیه‌های تحصیلی، پروژه‌های بین‌المللی آموزشی برای دیدارکنندگان خارجی، برنامه‌های سخنرانی، بازدیدهای ترتیب داده شده برای خبرنگاران، توسعه زبان انگلیسی و...، ایالات متحده در حال انتقال ارزش‌ها و اصول اخلاقی‌اش است. در این زمینه، ایالات متحده آمریکا، دو مزیت اصلی دارد؛ یکی زبان انگلیسی و دیگری کیفیت نظام آموزش عالی. تازه‌ترین آمار سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد از تعداد دانشجویان خارجی در دانشگاه‌های دنیا حاکی از آن است که این کشور، مقصد اصلی دانشجویان جهان به شمار می‌رود. در این راستا شناخت تجربیات و عملکرد کشورهای پیشرو در زمینه به‌کارگیری نظام آموزش عالی در دیپلماسی فرهنگی خود برای کشوری با ظرفیت‌های جمهوری اسلامی ایران حائز اهمیت خواهد بود. در این مقاله در صدد پاسخ به این پرسشیم که ایالات متحده آمریکا چگونه از ظرفیت های آموزش عالی در دیپلماسی فرهنگی خود بویژه در قبال ایران استفاده می نماید؟ فرضیه ما بر این است که این کشور با استفاده از ابزارهای دانشگاهی و جذابیت های علمی خود، توانسته است بیشترین مبادلات آموزشی را در سطح جهان داشته باشد و از این طریق ضمن انتقال ارزش های خود به دانشگاهیان، قدرت نرم خود را افزایش دهد. پرونده مقاله