از جمله پژوهش های قرآنی مطمح نظر مفسران و دانشوران علوم قرآنی، تبیین موضوع محکم و متشابهدر قرآن است؛ که هفتمین آیه از سوره آل عمران بدان اشاره دارد. از آنجا که شناختموضوع محکم و متشابه در پرتو دیدگاه ها و برداشت هایی است که توسط قرآن پژوهان از این آیهارائه گردیده، این پژوهش با ارزیابی دیدگاه های قرآن پژوهان معاصر، نگرش ایشان در حوزه هاییمانند چگونگی آیات متشابه، تعریف و چیستی تأویل، و کیفیت دانش راسخون در علم را متفاوتیافته است. این مقاله پس از اشاره به کلیات این موضوع، به بررسی و نقد و تحلیل این دیدگاه هاپرداخته، و در تبیین محکم و متشابه به ارائه پیشنهادی دیگر همت گمارده است. پرونده مقاله

وقوع نسخ در قرآن را گروهی پذیرفته و گروهی انکار کرده‌اند. قرآن‌پژوهانی هم که به این رخداد معتقدند، در مصادیق و شماره آیات منسوخه با هم اختلاف دارند. البته محققان معاصر تعداد این آیات را بسیار اندک بر شمرده‌اند؛ در این میان مرحوم محمد هادی معرفت؛ مؤلف کتاب التفسیر الاثری الجامع، نزدیک به بیست آیه را منسوخ دانسته و آن‌ها را در هشت بخش محدود نموده است. از دیگر قرآن‌پژوهان معاصر، محمد عزّه دروزه؛ مؤلف کتاب التفسیر الحدیث است که در اکثر آیات وقوع نسخ را نپذیرفته و به جای آن، حکم سابق را تعدیل یافته به شمار آورده است. وی برای پذیرش یا رد نسخ آیات، به ترتیب نزول، محتوا و سیاق، روایات صحاح، سیره نبوی و سیره خلفای راشدین عنایت داشته و در مواردی نسخ با سنت را نیز باور دارد. نوشتار حاضر با مقایسه دیدگاه‌های این دو محقق، مبنای نظری آن‌ها را درباره وقوع نسخ در قرآن تبیین کرده است. پرونده مقاله

آیه شریفه ﴿... أخرَجنا لَهُم دابةً مِن الأرض تُکَلِّمُهُم اَنَّ الناسَ کانُوا بِآیاتِنا لایُوقِنونَ﴾(نمل/82) بسیار پرسش برانگیز، و از جمله آیاتی است که معرکه آرای مفسران است. نوشتار حاضر بر آن است که تبیین نماید این آیه حاکی از وقوع چه رخدادی است، و آیا غرض از آن انذار و دعوت است و یا گواهی و شهادت در دادگاه عدل الهی؛ و منظور از دابة انسان است یا غیر انسان، و تکلم او چگونه تکلمی است و مخاطبان او چه کسانی هستند. در پایان بر این اعتقاد تأکید شده است که اصل خروج دابة الارض از جمله وعده‌های الهی و تحقق‌پذیر است، اما کیفیت آن رازناک است و خداوند آن را در لفافه بیان کرده، و مفسران نیز با بهره‌گیری از روایات و قرائن، هر کدام دیدگاه‌هایی را در این زمینه بیان کرده‌اند. پرونده مقاله

من وجهة نظر العلامة الطباطبائی یعتبر بناء ونشر الوحدة الاجتماعیة أحد الأدوار الاجتماعیة للقرآن الکریم. فیعتبر العلامة الطباطبائی الوحدة سبباً للعزة واقتدار الأمة الإسلامیة، وقد ذکر الوحدة کنعمة خاصة من الله سبحانه وتعالی. وقد عدَّ مهمة القرآن فی هذا المجال التخطیط للعمل لبسطها. فلا تنحصر تلک المهمة علی الشعارات والتوصیات فقط. ویعتقد بأن القرآن إضافة إلی التخطیط والترسیخ لأسباب الوحدة، یشیر إلی أسباب التفرقة کآفة اجتماعیة لهذا المهمة ویحارب أسباب الخلاف ویقدّم حلولاً ملموسة وذات مصداقیة لدفع هذه الآفات. تبیِّن هذه الدراسة معتمدةً علی آراء العلامة الطباطبائی فی تفسیر المیزان، مدی الأهمیة ومکانة الوحدة الاجتماعیة فی حیاة الإنسان وقد ناقشت مهام القرآن فی هذا المجال وأسباب التفرقة والحلول للتخلص منها. پرونده مقاله

رغم إشارة بعض الآثار بأنواع مختلفة من الروایات التفسیریة الإمامیة، وأیضاً الإنتباه علی حدٍ ما بالروایات المرتبطة بدلالات الألفاظ، ولکن تقتضی وسعة الروایات الدلالیة للألفاظ القرآنیة وتخصص العلوم الحدیثة حتی تدرس مقابلة الأئمة المعصومین(ع) أکثر من قبل. تعرض الدراسات أن النبی(ص) والأئمة المعصومین(ع) قد انتخبوا مناهج مختلفة لتبیین ألفاظ القرآن الکریم، و کان أهم هذه المناهج ظاهرة ترادف وتعرّف اللفظ وتحلیل العناصر الدلالیة و المنهج التصوری. یقدم فی هذا البحث تعریف من المناهج المذکورة حین تقدم شواهد من الروایات، التی کان علی أساس هذه المناهج لتکون صورة واضحة أکثر الوضوح من مقابلة الروایات الإمامیة فی دلالات ألفاظ القرآن فی متناول أیدی القرّائین. پرونده مقاله

برخی از عبارات دشوار قرآن همواره دغدغه اندیشمندان قرآن پژوه مسلمان بوده و همین سبب پیدایش دیدگاه های گوناگون و گاه متعارض درباره آن شده حتی توجه خاورپژوهان غیر مسلمان را نیز به طور چشمگیری به خود جلب کرده است. از میان مستشرقان جیمز بلامی قرآن پژوه امریکایی در مقاله ای با عنوان Some Proposed Emendations to the Text of the Koran تلاش کرده نشان دهد برخی از عبارات مشکل قرآن برآمده از خود قرآن نبوده و این کاتبان وحی بوده که در استنساخ متن مصحف به خطا رفته اند. وی برای اثبات مدعای خویش به اختلاف دیدگاه گسترده مفسران قرآن و نبودن معنای روشن برای آن عبارات توسل جسته به منظور این مشکل پیشنهاد داده تا متن مصحف حتی الامکان به حالتی که برای اولین بار پیامبر اکرم (ص) تلاوت کرده اند نزدیک گردد. این مقاله بر آن است تا شش پیشنهاد جیمز بلامی همراه با مستندات آن را در مقاله فوق داوری کند. اشکال جدی به دیدگاه بلامی نادیده انگاشتن تواتر متن مصحف و ماهیت گفتاری آن است. افزون بر این بسیاری از ادعاهای کتیبه پژوهانه او با نسخه های کهن قرآن که قدمت آنها به سده های نخستین هجری باز می گردد ناسازگار است. پرونده مقاله