قابلیتِ اصلاح و بازپروری زندانیان اعم از زن و مرد پیش‌فرض غالب جرم‌شناسی اصلاح زندانیان و لزوم پی‌ریزی یک برنامۀ روشمند برای بازگرداندنِ هنجارمند آنها به اجتماع پیشنهاد اصلی آن است. هدف مقالۀ حاضر بررسی و تحلیلی جامعه‌مدارانه و مبتنی بر بینش‌جامعه‌شناسانه-جرم‌شناسانه از برنامه و سیاست اصلاح و درمان و قلمرو روش‌های قابل اجرای آن می‌باشد. این پژوهش به شیوۀ توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و مراجعه به جدیدترین آموزه‌ها در حوزۀ جرم‌شناسی اصلاح و درمان انجام شده است. یافته‌های این تحقیق نشان داد که برنامۀ اصلاح و درمان زندانیان بالذات متأثر از واقعیات و انتظارات جامعۀ آزاد بوده و متناسب با تفاوت‌های فردی و اجتماعی میان زنان و مردان علاوه بر یکسری طرح‌ها و روش‌های اجراییِ مشترک، تدابیری مستقل و منحصر به فرد نیز دارد. نتایج تحقیق نشان داد که اجرای یک روش خاص و محدود و نیز اجرای روش‌های سنتی اصلاحی-درمانی نمی‌تواند موجبات تغییر رفتار زندانیان را اعم از زن و مرد فراهم آورد. لذا قواعد و مقررات ناظر بر گفتمان اصلاح و درمان در محیط کیفری بایستی متناسب با شرایط و ویژگی‌های خاص دسته‌های مختلف زندانیانِ زن و مرد دچار تحول و دگردیسی گردد. باید ضمن بهره‌گیری از آموزه‌های اصلاحی عام و مشترک، رویکردها و الگوهایی افتراقی و ویژه نیز در قبال زنان و مردان محکوم مدنظر قرار گیرد تا بتوان بر قابلیت‌های اصلاحی محیط کیفری و نظام زندانبانی و نیز احتمال بازگشت موفقیت‌آمیز و هنجارمندانۀ محکومان به اجتماعِ آزاد افزود. پرونده مقاله