فهرست مقالات فرخنده رضانژاد


  • مقاله

    1 - اثر عصاره‌های آبی و الکلی شاخسارهای رویشی و زایشی Ajuga Chamaecistus و Ajuga austro-iranica (Lamiaceae) بر رشد برخی باکتری‌ها و قارچ‌ها
    فصلنامه بیولوژی کاربردی , شماره 4 , سال 10 , پاییز 1399
    هدف: هدف پژوهش حاضر مطالعه و مقایسه اثرات ضد میکروبی عصاره آبی و متانولی ساختارهای رویشی و زایشی دو گونهA. Chamaecistusو A. austro-iranica روی چندین گونۀ قارچ و باکتری است. مواد و روش‌ها:در این پژوهش عصاره‌های آبی و متانولی دو گونه آژوگا (Ajuga Chamaecistusو (A. austro- چکیده کامل
    هدف: هدف پژوهش حاضر مطالعه و مقایسه اثرات ضد میکروبی عصاره آبی و متانولی ساختارهای رویشی و زایشی دو گونهA. Chamaecistusو A. austro-iranica روی چندین گونۀ قارچ و باکتری است. مواد و روش‌ها:در این پژوهش عصاره‌های آبی و متانولی دو گونه آژوگا (Ajuga Chamaecistusو (A. austro-iranica از تیره نعناع در برابر باکتری گرم مثبت (Satphyloccocus aureou)، گرم منفی Pseudomonas aeroginosa) و (Proteus vulgarisو قارچ‌ها (Aspergillus nigerوFusarium solani) بررسی شد. نوشاخه‌های رویشی و زایشی گیاه مورد بررسی، پودر و استریل شدند و عصاره‌های آبی و متانولی آنها تهیه شد. برای بررسی اثرات ضد میکروبی و تعیین غلظت مهاری حداقل، غلظت‌های 50، 100 و 200 میلی‌گرم در میلی‌لیتر عصاره‌ها تهیه گردید. همه آزمایش‌ها سه بار تکرار شدند. مطالعه فعالیت ضد باکتریایی با روش چاهک (cup-plate) و فعالیت ضد قارچی با روش چاهک و pour plate انجام شد. یافته‌ها:بررسی اثر ضد باکتریایی عصاره‌های آبی روی میکروب‌های مورد مطالعه نشان داد که فقط عصاره برگی (نوشاخه رویشی) A. chamaecistus روی S. aureus مؤثر است. این نتایج بیانگر این است که در باکتری‌های گرم منفی، وجود دیوارۀ لیپوپلی ساکاریدی سبب مقاومت بیشتر می‌شود. عصاره‌های متانولی هر دو گونه نسبت به عصاره‌های آبی فعال‌تر بودند و روی همۀ باکتری‌های مورد آزمایش و نیز قارچ A. niger اثر میکروب‌کشی داشتند. در هر دو گونه، عصاره‌های بخش زایشی، اثر ضدقارچی قوی‌تری نشان دادند. در گونه‌های مختلف این سرده، وجود ترکیبات فنلی، تانن‌ها و ترپنوئیدها که دارای خواص ضد میکروبی هستند، خاصیت ضد میکروبی این گیاه را تائید می‌کند. به هرحال، میزان اثر، به گونه و سویه گیاه و میکروب، بخش مورد آزمایش (بخش زایشی یا رویشی (ساقه، ریشه و برگ)) غلظت عصاره‌ها، فصل نمونه‌برداری گیاه مورد آزمایش یا به عبارتی سن نمونه و نوع خاک بستگی دارد. پرونده مقاله

  • مقاله

    2 - اثر شرایط آبیاری و نوع خاک بر تعداد میوه‌های تشکیل شده، قطع بافت آوندی تخمک (دانه) و پوکی میوه‏‌ در دو رقم پسته (Pistacia vera L.)
    زیست شناسی تکوینی , شماره 2 , سال 12 , تابستان 1399
    سیستم آوندی اجازه می دهد که گیاهان آب و مواد غذایی را تا فاصله زیادی بین ریشه و بخش‌های دیگر گیاه شامل ساقه، برگ، میوه و دانه منتقل کنند. همچنین، این سیستم نقش پشتیبانی مکانیکی نیز دارد. در این مطالعه، میزان تخمک‌های دچار قطع انتقال آوندی و رابطه این میزان با میزان پوکی چکیده کامل
    سیستم آوندی اجازه می دهد که گیاهان آب و مواد غذایی را تا فاصله زیادی بین ریشه و بخش‌های دیگر گیاه شامل ساقه، برگ، میوه و دانه منتقل کنند. همچنین، این سیستم نقش پشتیبانی مکانیکی نیز دارد. در این مطالعه، میزان تخمک‌های دچار قطع انتقال آوندی و رابطه این میزان با میزان پوکی میوه‌ در ارقام پسته کله ‌قوچی و احمد آقایی در دو نوع بافت خاک (سبک و سنگین) و با دو دور آبیاری (24 و 48 روز)، انجام شد. برای تعیین قطع انتقال آوندی در تخمک، هشت هفته پس از شکوفایی، شاخه‌های حاوی خوشه درون محلول فلورسئین‌دی‌سدیم قرار گرفته و سپس میوه‌های کوچک برشگیری دستی شده و با میکروسکوپ فلورسنس مطالعه شدند. میزان تخمک‌های نمو یافته (میوه‌های سالم) و پوک در زمان برداشت تعیین شد. در دور آبیاری کوتاه‌تر (24 روز) تعداد میوه‌های تشکیل شده در مقایسه با دور آبیاری طولانی (48 روز) بالاتر بود. همچنین، قطع انتقال آوندی در تخمک‌ها و میزان پوکی نیز بالاتر بود. در خاک سنگین که استعداد بالای حفظ آب را دارد، میزان پوکی افزایش یافت. این نتایج می‌توانند به تعداد بیشتر میوه‌های تولید شده در آبیاری زیاد و خاک سنگین بعنوان شرایط مناسب، و در نتیجه رقابت شدیدتر بین آن‌ها برای پر شدن نسبت داده شوند. رقم کله‌قوچی نسبت به احمدآقایی، برای تولید میوه‌های پوک بیشتر از قطع انتقال آوندی در بند تخمک‌ (دانه)های در حال رشد استفاده می‌کند. قطع انتقال آوندی می‌تواند به طور گذرا اتفاق افتاده و مجددا توسط گیاه ترمیم شود. پرونده مقاله

  • مقاله

    3 - شناسایی، توالی‌یابی و بررسی فیلوژنی ژن ارتولوگ APETALA1 (AP1) در منداب (Eruca sativa)
    زیست شناسی تکوینی , شماره 2 , سال 14 , تابستان 1401
    گذر از فاز رویشی به زایشی یک مرحله‌ی نموی مهم، تحت کنترل شدید ژنتیکی است. این تغییر فاز نیازمند فعالیت مجموعه‌ای از ژنها در مریستم رأس شاخساره است که بیان سبب تبدیل مریستم رویشی به زایشی می‌شود. ژن APETALA1 (AP1) در پیشبرد مرحله‌ی گذر و نیز تعیین هویت مریستم گل نقش مهمی چکیده کامل
    گذر از فاز رویشی به زایشی یک مرحله‌ی نموی مهم، تحت کنترل شدید ژنتیکی است. این تغییر فاز نیازمند فعالیت مجموعه‌ای از ژنها در مریستم رأس شاخساره است که بیان سبب تبدیل مریستم رویشی به زایشی می‌شود. ژن APETALA1 (AP1) در پیشبرد مرحله‌ی گذر و نیز تعیین هویت مریستم گل نقش مهمی دارد. شناسایی و هم ساختی (هومولوژی) این ژن و پروتئین استنباطی (Deduced Protein) در گیاه منداب (Eruca sativa) بررسی شد. RNA کل از غنچه‌های گل منداب استخراج و cDNA ساخته شد. آغازگرهای اختصاصی براساس هم‌راستایی توالی ژن‌های هم‌ساخت AP1 در گیاهان هم‌خانواده، طراحی و برای واکنش RT-PCR استفاده گردیدند. قطعه‌ مورد نظر به طول 782 نوکلئوتید بود که EvsAP1 نامیده و در پایگاه داده NCBI با شماره KX524132.1 ثبت شد. BLAST این توالی، نشان داد که نزدیک‌ترین توالی نوکلئوتیدی به EvsAP1 مربوط به گیاه تربچه (Raphanus sativus) و خردل سفید (Sinapis alba) با %87 شباهت است). پروتئین استنباطی ژن EvsAP1، دارای 256 آمینواسید است که %82 شباهت با توالی آمینواسیدی تربچه نشان می‌دهد. طول کامل پروتئین AP1 در اکثر توالی‌های پروتئینی ثبت شده از این ژن در سایت NCBI که متعلق به خانواده‌ی شب بو می‌باشند، 256 آمینو اسید است که تاییدی برای توالی مورد نظر است. مطالعات درخت فیلوژنی نشان داد که گیاهان هم‌خانواده‌ Eruca sativa، همگی در شاخه‌های (کلادهای) مجاور قرار گرفته‌اند و با خردل سیاه (Brassica nigra) و تربچه (Raphanus sativus) شباهت بالاتری دارد بطوری که با تربچه در یک کلاد قرار دارند که تأییدی بر صحت توالی خوانده شده ژنAP1 در این گیاه می‌باشد. پرونده مقاله

  • مقاله

    4 - ریخت‌شناسی، بوم‌شناختی و تکثیر گیاه در معرض خطر گل‌پرک یا انار شیطان (Tecomella undulata (Sm.) Seem.) (Bignoniaceae) در دشت گل‌پرکی جیرفت
    زیست شناسی تکوینی , شماره 2 , سال 10 , تابستان 1397
    انار شیطان (Tecomella undulata (Sm.) Seem.) درختی برگ‌ریز یا بطور تقریبی همیشه سبز است که به دلیل گل‌های زیبا، مقاومت به دما و خشکی بالا، استفاده در فضای سبز، درمان برخی بیماری‌ها، تهیه چوب و .... قابل توجه است. ویژگی‌های ریخت‌شناسی، بوم‌شناختی و چگونگی تکثیر آن در دشت چکیده کامل
    انار شیطان (Tecomella undulata (Sm.) Seem.) درختی برگ‌ریز یا بطور تقریبی همیشه سبز است که به دلیل گل‌های زیبا، مقاومت به دما و خشکی بالا، استفاده در فضای سبز، درمان برخی بیماری‌ها، تهیه چوب و .... قابل توجه است. ویژگی‌های ریخت‌شناسی، بوم‌شناختی و چگونگی تکثیر آن در دشت گل‌پرکی بررسی شد. بیشترین پراکنش آن در خاورمیانه در این دشت است که می‌توان آن‌را ذخیره‌گاه ژنتیکی اصلی معرفی نمود. گیاه روی خاک‌های شنی تا شنی -لومی سفید و نیز سنگلاخ‌های بستر رودخانه رویش می‌نماید.pH خاک برابر 5/7 و EC آن 3/1 دسی‌زیمنس بر متراست. میزان عناصر میکرو، ماکرو و کربن آلی در خاک کمتر از میزان استاندارد است. انشعابات ریشه‌ای طویل و متعدد آن، گیاهان جدید را از طریق تکثیر رویشی حتی در فاصله 30 متری یا بیشتر ایجاد می‌کند. گل‌آذین خوشه گرزن، گل‌ها بی‌بو، پیش‌پرچم، پرچم‌ها هترومورف دارای استامینود و دگرگرده‌افشان، دارای گلپوش پیوسته و در وسط ساختار ترشحی دیسکی دارد که حدود یک میلی‌لیتر مایع بی‌رنگ یا بنفش ترشح و در جلب گرده‌افشان‌ها موثر است. گرده‌افشانی دیده نشد و با وجود ظاهر طبیعی اجزای گل، هیچ میوه‌ و دانه‌ای تشکیل نمی‌شود. به دلیل سیلاب‌ها و نیز شنی بودن خاک، با شستشو و کنده شدن خاک، عناصر شسته شده، سیستم ریشه‌ای آشکار و در معرض خطر عوامل محیطی قرار می‌گیرند. فقدان تشکیل دانه، تکثیر رویشی کم و از از بین رفتن گیاهک‌های ایجاد شده از طریق تکثیر رویشی بدلیل چرای دام‌ها و خشکی یا گرمای زیاد، خطر تهدید آن را افزایش و نیاز به حفاظت و تکثیر را جدی‌تر می‌کند. پرونده مقاله

  • مقاله

    5 - مطالعه بهم پیوستگی سازمان یافته اجزای گل و پولینی و رویش و رشد گرده در استبرق (Calotropis procera) (Asclepiadoideae)
    زیست شناسی تکوینی , شماره 5 , سال 10 , زمستان 1396
    درختچه استبرق (Calotropis procera (Aiton) W. T.) (زیر تیره Asclepiadoideae) یکی از گونه‌های دارویی ارزشمند در عرصه‌های منابع طبیعی و بیابانی است که به طور گسترده در نقاط گرم و خشک نواحی جنوب استان کرمان پراکنش دارد. هم‌پیوستگی سازمان یافته گل در این زیر تیره به حد نهایی چکیده کامل
    درختچه استبرق (Calotropis procera (Aiton) W. T.) (زیر تیره Asclepiadoideae) یکی از گونه‌های دارویی ارزشمند در عرصه‌های منابع طبیعی و بیابانی است که به طور گسترده در نقاط گرم و خشک نواحی جنوب استان کرمان پراکنش دارد. هم‌پیوستگی سازمان یافته گل در این زیر تیره به حد نهایی در نهاندانگان رسیده است. بهم‌پیوستگی گل، پولینی و رویش و رشد دانه‌های گرده بررسی شد. گل‌های منظم دو جنسی و پنج بخشی دارای کاسه گل ضخیم سفید- صورتی کرمی وجام نعلبکی شکل سفید- بنفش متصل در غنچه که طی نمو این اتصال‌ها باز شده اما هنوز بخش‌های قاعده‌ای به هم متصل هستند. پرچم‌ها از طریق لوله پرچمی و بساک‌ها بهم و از طریق کلاله به مادگی متصل هستند. لوله پرچمی، مادگی را بدون اتصال احاطه کرده‌ است. میله پرچم‌ها دارای ریل راهنما و تاج برای جلب و حرکت گرده‌افشان‌ها می‌باشد. بساک دو خانه و هر خانه دارای یک پولینی است که دو تودهک‌ (پولینی) دو نیمه بساک مجاور از طریق گیره و بازوها به هم متصل هستند و دستگاه پولینی را تشکیل می‌دهند. بنابراین دانه‌های گرده بصورت منفرد پراکنده نمی‌شوند، همچنین پولینی‌ها نیز همیشه بصورت دوتایی منتقل می‌شوند. بساک‌ها به سطوح کلاله‌ی 5 بخشی پیوستگی دارند و ژینوستوم را تشکیل می‌دهند. مادگی دو برچه‌ای با بخش قاعده‌ای آزاد و انتهایی به هم‌‌پیوسته است. بهم‌پیوستگی بخش‌های مختلف اغلب از نوع ثانوی یا postgenital است. دانه‌های گرده روی محیط پایه‌ در oC30، رویش و رشد بالایی دارند که بصورت یکطرفه می‌باشد. یک یا هر دو پولینی دستگاه پولینارم رویش و رشد نشان دادند. پرونده مقاله

  • مقاله

    6 - مطالعه‌ توان زیستی چند ژنوتیپ گرده و مقایسه گرده‌افشانی دستی و طبیعی در پسته (.Pistacia vera L)
    زیست شناسی تکوینی , شماره 5 , سال 12 , زمستان 1398
    در گیاهان برای تولید دانه بیشتر، در شرایطی که گرده‌افشانی طبیعی کافی نیست می‌توان از گرده‌افشانی دستی استفاده کرد. در گیاه پسته گرده افشانی دستی می تواند راه حلی برای مبارزه با کاهش تولید در اثر کمبود گرده باشد. در این پژوهش، قدرت زیست گرده چندین ژنوتیپ نر پسته و همچنین چکیده کامل
    در گیاهان برای تولید دانه بیشتر، در شرایطی که گرده‌افشانی طبیعی کافی نیست می‌توان از گرده‌افشانی دستی استفاده کرد. در گیاه پسته گرده افشانی دستی می تواند راه حلی برای مبارزه با کاهش تولید در اثر کمبود گرده باشد. در این پژوهش، قدرت زیست گرده چندین ژنوتیپ نر پسته و همچنین کارآیی گرده افشانی دستی و طبیعی با هم مقایسه شدند. تعداد 21 ژنوتیپ نر انتخاب و میزان رویش گرده‌ها و رشد لوله‌ها در قالب طرح بلوک کاملاً تصادفی بین آن ها مقایسه شد. بعد از 5/2 ساعت از کشت، ژنوتیپ‌های 13 (%33/53) و 17 (%56/52) بالاترین درصد رویش و ژنوتیپ 6 (110 میکرومتر) بالاترین طول لوله گرده را نشان دادند. پس از 5 ساعت، ژنوتیپ 21 (%66/74) بالاترین درصد رویش و ژنوتیپ‌ 8 (150 میکرومتر) بالاترین طول لوله را نشان دادند. گرده‌افشانی دستی با مخلوطی از گرده‌های ژنوتیپ‌های مرغوب (21، 17، 13، 8 و 6)، روی دو رقم ماده احمداقایی و کله‌قوچی اجرا و مقایسه آن با گرده افشانی طبیعی به صورت طرح کرت خرد شده انجام شد. در گرده‌افشانی دستی همه‌ گل‌ها دارای گرده ولی در گرده‌افشانی باز %67 گل‌ها فاقد گرده بودند. درصد ریزش گل‌ها و میوه‌های کوچک در گرده‌افشانی باز (%85) بیشتر از گرده‌افشانی دستی (%79) بود اما درصد پوکی میوه ها در گرده‌افشانی دستی (%20) بیشتر از گرده‌افشانی باز (%1) بود. می توان احتمال داد که تراکم بالای گرده در گرده افشانی دستی، ریزش گل ها را کاهش و تعداد میوه را افزایش داده اما به علت ناکافی بودن مواد غذایی بسیاری از دانه ها نتوانستند رشد کنند و در نتیجه میوه پوک تولید کردند. پرونده مقاله

  • مقاله

    7 - مطالعه روش‌های مختلف کشت در ارس یا سرو کوهی (Juniperus seravshanica L.)
    زیست شناسی تکوینی , شماره 2 , سال 15 , تابستان 1402
    جنسJuniperus ، دومین جنس رایج مخروطیان است. کاهش دانه‌های زیست‌پذیر و زادآوری طبیعی، مهم‌ترین مشکل جنگل‌های ارس است. Juniperus seravschanicaدر حفاظت خاک بسیار مهم، همچنین، در برابر یخبندان و خشکی بسیار مقاوم است. در این مطالعه، تعداد دانه‌ها در مخروط، درصد پوکی و رویش د چکیده کامل
    جنسJuniperus ، دومین جنس رایج مخروطیان است. کاهش دانه‌های زیست‌پذیر و زادآوری طبیعی، مهم‌ترین مشکل جنگل‌های ارس است. Juniperus seravschanicaدر حفاظت خاک بسیار مهم، همچنین، در برابر یخبندان و خشکی بسیار مقاوم است. در این مطالعه، تعداد دانه‌ها در مخروط، درصد پوکی و رویش دانه در جمعیت‌های گلوچار، سربیژن و دلفارد (استان کرمان)، روی کاغذ صافی، مخلوط پیت‌ماس + پرلیت و در باغچه مطالعه شد. همچنین میزان پرآوری و ریشه‌زایی شاخسارها در کشت گلدانی و کشت در شیشه، بررسی شد. میانگین تعداد دانه‌های مخروط در گلوچار، سربیژن و دلفارد بترتیب 86/4، 69/3 و 21/3 دانه در مخروط بود. میانگین تعداد دانه‌های پر در مخروط بترتیب برابر 1/1، 22/0 و 1/0 در گلوچار، سربیژن و دلفارد بود که بترتیب معادل 22، 96/5 و 1/3 درصد (با درصد پوکی بترتیب 78، 94 و 97) می‌باشد. دانه‌های بدون تیمار سرما و نیز دانه‌هایی که بدون سوراخ کردن اما تحت تیمار سرما به شرایط کشت منتقل شدند، هیچ رویشی نشان ندادند. شاخسارهای جوان 20 سانتی‌متری، پس از تیمار سرما و غوطه‌وری سریع درIBA ، تا چهار هفته، ظاهر طبیعی و سالم داشتند اما سرانجام خشک و ریشه ندادند. شاخسارهای 1-5/1 سانتی‌متری انتهایی و کناری، روی هر دو محیط MSوWPM، باززایی و پرآوری شدند. بیشترین باززایی در محیط WPM (40 درصد) و MS (57 درصد) در ترکیب هورمونی BAP و NAA بترتیب در غلظت 2 + 3 و 2/0 + 3 میلی‌گرم در لیتر بدست آمد. تیمار IBA، پس از 24 هفته، ریشه‌ ایجاد نکرد. پرونده مقاله

  • مقاله

    8 - ساختار گل‌آذین و میوه در گیاه سودا یا توت آمریکایی (Maclura pomira): مطالعه بکرزایی (پارتنوژنز) آن
    زیست شناسی تکوینی , شماره 61 , سال 16 , زمستان 1402
    Maclura pomifera (تیره توت، Moraceae) که بنام سودا یا توت آمریکایی شناخته می‌شود درختی دو پایه، با ارتفاع حدود 8-5 متر است که میوه‌های آن شیرابه بسیار چسبناکی دارد. در مناطق مختلف شهر کرمان، همه پایه‌های مشاهده شده، ماده بودند که بدون وجود پایه نر، دانه تولید کردند. گزا چکیده کامل
    Maclura pomifera (تیره توت، Moraceae) که بنام سودا یا توت آمریکایی شناخته می‌شود درختی دو پایه، با ارتفاع حدود 8-5 متر است که میوه‌های آن شیرابه بسیار چسبناکی دارد. در مناطق مختلف شهر کرمان، همه پایه‌های مشاهده شده، ماده بودند که بدون وجود پایه نر، دانه تولید کردند. گزارش شده است که برخی گیاهان تیره توت، دارای قابلیت بکرزایی بوده و بدون فرایند لقاح، میوه و دانه تشکیل می‌دهند. در این مطالعه، ساختار گل‌آذین و گل بررسی شد و در زمان شکوفایی گل‌ها و پذیرندگی مادگی برای گرده‌افشانی، برخی گل‌ها با کاغذ مومی بسته شدند تا از گرده‌افشانی جلوگیری شود. حضور گرده در بافت‌های مادگی با میکروسکوپ فلورسنت بررسی شد. گل‌آذین ماده کروی متراکم و دارای حدود 70-60 گل با گلپوش (پریگون) تک‌ردیفی شبیه کاسبرگ‌ها است. کاسبرگ‌ها چهارتایی، ابتدا صورتی‌رنگ و طی نمو گوشتی و سبز می‌شوند که مادگی را احاطه و همراه با آن طی نمو تشکیل میوه شفت‌مانند را می‌دهند. مادگی تک برچه‌ای با خامه بلند و تک‌دانه‌ای می‌باشد. مجموعه میوه‌های شفت‌مانند گل‌آذین، میوه کاذب و مجتمع سیبی شکل (pomaceous) را ایجاد می‌کنند. مطالعه گل‌های بسته شده و باز نشان داد که اثری از دانه‌های گرده روی مادگی توسط رنگ آبی‌آنیلین دیده نشد. هر دو نوع میوه تشکیل شده از گل‌آذین‌های بسته و باز، حدود 18-8 دانه زایا تولید که در پرلیت بدون هیچ تیماری، دانه‌رست‌ها را تولید کردند. تشکیل دانه، بدون گرده‌افشانی و لقاح در این گونه، پدیده بکرزایی را تایید می‌نماید و این مطالعه، اولین گزارش در مورد رخداد بکرزایی در گونه مورد مطالعه است. پرونده مقاله