گمرک به عنوان یکی از مهمترین سازمان ها در چرخه تأمین و توزیع کالا مسؤلیت کنترل و نظارت بر ورود و خروج کالا را بر عهده دارد. با حجم روزافزون تجارت، ضرورت انجام کنترل ها با حداکثر دقّت و سرعت، در عین تسهیل گری و بارویکرد توسعه اقتصادی - اجتماعی، اجتناب ناپذیر است. هدف پژوهش شناسایی و تبیین عوامل مؤثر بر الگوی یادگیری سازمانی در نظارت بر تجارت خارجی در سازمان گمرک با بهبود توأم شاخص های تسهیلات و امنیت است. پژوهش از نوع کیفی بوده و برای تحلیل داده ها از روش گراندد تئوری استفاده شده است. ابزار جمع آوری داده ها، مصاحبه های عمیق بودند که با روش نمونه گیری گلوله برفی با 14نفر ازخبرگان گمرک و سایر سازمان های مرتبط در تجارت، انجام شد. داده‌های حاصل از مصاحبه ها از طریق کدگذاری باز، محوری و انتخابی تجزیه و تحلیل شدند. در نهایت الگوی پارادایمی یادگیری سازمانی در نظارت بر تجارت خارجی متشکل از شرایط علّی، شرایط زمینه ای، عوامل مداخله گر، پدیده محوری، راهبردها و پیامدها ترسیم گردید. پدیده اصلی الگوی طراحی شده، فرآیندیادگیری سازمانی در سازمان گمرک است. یافته های پژوهش نشان داد، عوامل علّی شامل، یکپارچگی اطلاعات تجارت خارجی، همکاری های ملی و فراملی، آموزش و توانمندسازی کارکنان و فرهنگ سازی هستند. عوامل مداخله گر شامل، شرایط سیاسی، یکپارچگی قوانین و مقررات، عوامل محیطی و یگپارچگی مدیریتی است. عوامل زمینه ای شامل، پنجره واحد تجارت و مدیریت ریسک و راهبردها مشتمل بر نظارتِ اطلاعات محور، مهندسی مجدد فرآیندها و هوشمندسازی می باشند. پیامدهای سیستم یادگیری سازمانی، شامل دستاوردهای اقتصادی، اجتماعی و آموزشی است که در راستای توسعه اقتصادی- اجتماعی است. پرونده مقاله