ارزیابی ژئواکونومیکی قفقاز جنوبی از دیدگاه گردشگری منطقه آزاد ارس با استفاده از مدل SWOT

محورهای موضوعی : مربوط به گردشگری

خدیجه قنبرپور دافچاهی ¹ , حجت مهکویی ² , علی امیری ³ , یوسف زین العابدین ⁴

1 - 1- دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی، گروه جغرافیا، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران
2 - 2- استادیار جغرافیای سیاسی، گروه جغرافیا، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران
3 - 3- استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه خرم‌آباد، لرستان، ایران
4 - 4- دانشیار گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، گیلان، ایران

تاریخ دریافت : 1401/08/19 تاریخ پذیرش : 1401/09/21 تاریخ انتشار : 1401/12/01

کلید واژه: مدل SWOT, قفقاز جنوبی, منطقه آزاد ارس, موقعیت ژئواکونومیکی,

چکیده مقاله :

منطقه ‌آزاد ارس به دلیل موقعیت و اهمیت ویژه‌ای که از جنبه‌های گوناگون از جمله محیط طبیعی، زیست محیطی، جمعیتی، آموزش عالی، ارزش افزوده بخش‌های مختلف، سرمایه‌گذاری و گمرکی برخوردار بوده و با توجه به این ظرفیت‌ها به نوعی سر آذربایجان و قلب تپنده آن به حساب می‌آید. هدف از انجام این پژوهش ارزیابی ژئواکونومیکی قفقاز جنوبی از دیدگاه گردشگری منطقه آزاد ارس با استفاده از مدل SWOT می‌باشد که از نظر روش این تحقیق، توصیفی-پیمایشی با ماهیت کاربردی و از لحاظ زمانی مقطعی می‌باشد؛ جامعه آماری شامل کارشناسان و متخصصان حوزه گردشگری و جغرافیای سیاسی مرتبط با مسایل منطقه آزاد ارس و قفقاز جنوبی می باشند که تعداد 50 نفر به شیوه هدفمند انتخاب شدند؛ تجزیه وتحلیل با استفاده از روش SWOT طی سال 1400 انجام شد و نتایج نشان داد از نقاط ضعف مورد مطالعه روابط سرد سیاسی ایران با آذربایجان در منطقه می‌باشد؛ نتایج فرصتها نشان داد که مهمترین مزیت ژئواکونومیک منطقه قفقاز جنوبی نقش ارتباطی آن بین ایران و کشورهای مختلف اروپایی است و در واقع یکی از پلهای ارتباطی و ترانزیتی ایران و اروپاست. همچنین احتمال برقراری راه ارتباطی دریاهای شرقی و غربی مهمترین عامل تهدید و مهمترین فرصت پیش رو نقش ارتباطی آن بین ایران و کشورهای مختلف اروپایی است و در واقع یکی از پلهای ارتباطی و ترانزیتی ایران و اروپاست.

چکیده انگلیسی:

Due to its unique location and importance, Aras Free Zone has several aspects, including the natural environment, population, higher education, added value in various sectors, investments, and customs. Based on these capacities, it serves as the center and beating heart of Azerbaijan. The purpose of this research is to evaluate the geo-economics of the South Caucasus region in terms of tourism using the SWOT model. This descriptive-survey research has an applied nature and is cross-sectional in terms of time. The statistical population consists of experts and specialists in tourism and political geography related to the issues of the Aras Free Zone and the South Caucasus. Fifty individuals were selected in a targeted manner for this study. The SWOT method was used for analysis during the year 1400. Results showed that one of the weaknesses of the study is the strained political relations between Iran and Azerbaijan in the region. On the other hand, the communication role of the South Caucasus region between Iran and various European countries is a significant geo-economic advantage, making it a critical communication and transit bridge between Iran and Europe. The possibility of establishing a communication route between the eastern and western seas presents both a threat factor and an opportunity for its communication role between Iran and various European countries. Keywords: Aras Free Zone, South Caucasus, Geo-economic Situation, SWOT Model.

منابع و مأخذ:

1. آریاپور، م. ح. 1399. شناسایی اصول برنامه­ریزی توسعه گردشگری، چهارمین کنفرانس ملی پژوهش در حسابداری و مدیریت، تهران.


2. پیش­بهار، ا، پرچم، ر، یادآور، ح. 1396. تأثیرپذیری انواع مختلف گردشگری از یکدیگر در منطقه آزاد ارس : کاربرد رهیافت مدل­سازی معادلات ساختاری (SEM)؛ فصلنامه جغرافیا و برنامه­ریزی، سال 21، شماره 61، پاییز، صص 110-93.


3. چراغی، م، قلی­زاده، ح، توحیدلو، ش، علیپور، ح. 1401. شناسایی چالشهای توسعه گردشگری روستایی در مناطق مرزی (مورد مطالعه: منطقه آزاد ارس)، مطالعات کارآفرینی و توسعه پایدار کشاورزی، دوره: 9، شماره: 1


4. زمانی­نوری، ج. 1398. مدیریت برنامه­ریزی در جهت توسعه گردشگری شهری، کنفرانس بین‌المللی مدلها و تکنیکهای کمی در مدیریت، قزوین.


5. ساسانفر، ا، همتی، ع، محمدی، ح. 1400. بررسی و تحلیل ژئوپلیتیکی تأثیرات بحران مهاجرت (داخلی و خارجی) بر توازن ژئواکونومیک مناطق جغرافیایی ایران.


6. سلیمان­پور، ه، سلیمانی­درچاق، م. 1395. همگرایی اقتصادی در اوراسیای مرکزی در تطبیق با الگوی کانتوری و اشپیگل؛ فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 93، بهار، صص 98-69.


7. سهرابی، ا، شریعت­پناهی، م، پیوندی، ر. 1398. تحلیل منازعات منطقه خاورمیانه از منظر مؤلفه‌های ژئواکونومیک، فصلنامه جغرافیا و برنامه­ریزی منطقه­ای، دوره: 10، شماره: 1.


8. شهماری­اردجانی، ر، کاموسی­علمداری، ج. 1398. بررسی گونه­های گردشگری مؤثر بر توسعه گردشگری منطقه آزاد ارس؛ فصلنامه گردشگری شهری، دوره ششم، شماره اول، بهار، صص 46-33.


9. صفری­پویا، م. 1399. بررسی اثرات اجتماعی توسعه گردشگری در شهرها، هفتمین کنفرانس ملی فناوریهای نوین در مهندسی عمران، معماری و شهرسازی، تهران.


10. عزمی، آ، رزلانسری، ا. 1393. سنجش طرح روستاهای هدف گردشگری بر توسعه گردشگری مطالعه موردی: روستاهای شمشیر و خانقاه شهرستان پاوه، فصلنامه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، دوره: 14، شماره: 34.


11. کارگر اصل­زنوزی، ق، عزت­پناه، ب، ولی­زاده، ر. 1401. بررسی اثرات گردشگری تجاری بر ساختارهای اقتصادی، اجتماعی و کالبدی شهرها (نمونه موردی: منطقه آزاد ارس)، فصلنامه جغرافیا و برنامه­ریزی منطقه­ای، دوره: 12، شماره: 3


12. کروبی، م، بذرافشان، ش. 1395. گونه شناسی ذینفعان مناطق ساحلی در حمایت از پارادایم توسعه گردشگری پایدار (مطالعه موردی: شهر بابلسر). پژوهش­های جغرافیای انسانی، دوره: 48، شماره: 4.


13. کشته­گر، ف، ابراهیم­زاده، ع. 1400. برنامه­ریزی راهبردی توسعه گردشگری موردشناسی: شهرستان خاش.


14. کولای، ا، واعظی، ط. 1391. تحول سیاست خارجی و توسعه اقتصادی در هندوستان؛ فصلنامه روابط خارجی، سال چهارم، شماره اول، بهار، صص 274-247.


15. قصابی، ح، آذر، ع، پناهی، ع. 1399. تحلیلی بر تأثیرات مناطق آزاد تجاری بر توسعه فعالیتهای گردشگری و اقتصاد منطقه­ای (مطالعه موردی: منطقه آزاد ارس)، فصلنامه جغرافیا و برنامه­ریزی منطقه­ای، دوره: 10، شماره: 3.


16. متقی، ا، فیروزی، ر. 1397. نیازسنجی بنیادهای ژئواکونومیک در سیاستهای منطقه­گرایی ایران (مطالعه موردی: اکو).


17. مجتهدزاده، پ، مهکویی، ح. 1397. ژئواکونومیک (با رویکردی به وضعیت اقتصادی در نظام بین‌الملل)، نشر انتخاب، چاپ اول.


18. مجتهدزاده، پ. 1381. جغرافیای سیاسی و سیاست جغرافیایی؛ تهران : انتشارات سمت، چاپ اول.


19. میرحیدر، د. 1373. روابط بین‌الملل از ورای منشور جغرافیا، اطلاعات سیاسی– اقتصادی شماره 132، بهمن و اسفند.


20. ولیقلی­زاده، ع، الله­وردی­زاده، ر. 1389. نگرشی ژئوپلیتیکی- ژئواکونومیکی بر منطقه آزاد تجاری- صنعتی ارس؛ فصلنامه ژئوپلیتیک، سال ششم، شماره دوم، تابستان، صص 181-153.


21. ولیقلی­زاده، ع. 1394. تببین اهمیت ژئواکونومیکی قفقاز جنوبی در راستای ارتقای منطقه آزاد ارس؛ فصلنامه ژئوپلیتیک، سال یازدهم، شماره اول، بهار، صص 194-157.


22. Bekiarova، (2019). South Caucasus as a Region of Strategic Importance، IJASOS- International E-Journal of Advances in Social Sciences، Vol. V، Issue 14، August 2019


23. Svante E. C. (2017). The International Politics of the Armenian-Azerbaijani Conflict، Palgrave Macmillan New York


24. The Travel & Tourism Competitiveness Report. (2017). Tourism Organization، UNWTO، Tourism Highlights، 2018 Edition.


25. Weiss، A and Zabanova، (2017). Iran and the South Caucasus after the nuclear deal Caucasus، Research Centre for East European Studies University of Bremen.