بررسی مولکول های معنایی نام حیوانات پربسامد در ضرب‌المثل‌های گویش سیرجانی: معنی‌شناسی شناختی

محورهای موضوعی : سایر زبان ها، گویش ها و ادبیات حاضر در ایران

طاهره عزت آبادی پور ¹ , اشرف السادات شهیدی ² , مصطفی سلیمانیان ³

1 - دانشجوی دکتری زبان‌شناسی همگانی، گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.
2 - استادیار زبان‌شناسی، گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه پیام‌نور سیرجان، ایران.
3 - دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه پیام‌نور اهواز، ایران.

تاریخ دریافت : 1401/04/24 تاریخ پذیرش : 1401/07/15 تاریخ انتشار : 1401/07/15

کلید واژه: ضرب‌المثل, معنی‌شناسی شناختی, گویش سیرجانی, مولکول معنایی, دلالت و کارکرد موضوعی,

چکیده مقاله :

قصه‌ها، لالایی‌ها و ضرب‌المثل‌های یک منطقه، خالص‌ترین و عمیق‌ترین احساسات، ظریف‌ترین افکار و اندیشه‌ها و واقعیات یک جامعه را منعکس می‌سازند. یکی از ویژگی‌های ضرب‌المثل‌ها، کاربرد کلمات معمول و مأنوس همچون اسامی حیوانات، گیاهان، میوه‌ها، اعضای بدن و رنگ‌ها در مفاهیم ارجاعی و نیز غیرارجاعی و استعاری است که اغلب با هدف برجسته‌ساختن یک مختصۀ معنایی مثبت یا منفی در آن‌ها و جلب نظر مخاطب به اهمیت موضوع است. هدف این پژوهش، بررسی مولکول‌های معنایی نام حیوانات پربسامد در ضرب‌المثل‌های گویش سیرجانی براساس چارچوب معنی‌شناسی شناختی است. بدین منظور، پس از گردآوری مجموعه‌ای شامل 950 ضرب‌المثل گویش سیرجانی، تعداد 405 ضرب‌المثل، حاوی نام انواع حیوانات، استخراج و از این تعداد به بررسی ضرب‌المثل‌های حیوانات پربسامد در گویش سیرجانی با رویکردی معنایی-‌شناختی پرداخته شد و از نام هر حیوان چند ضرب‌المثل ذکر گردید. نتایج تحلیل داده‌ها نشان داد که سه حیوان اهلی و بومی شهرستان سیرجان به ترتیب خر، سگ و شتر پربسامدتر و پرکاربردتر از بقیّۀ حیوانات اهلی و وحشی در ضرب‌المثل‌ها هستند. از لحاظ دلالت و کارکرد موضوعی نیز موضوعات اجتماعی، بیشتر از بقیّۀ موضوعات به کار رفته است.

چکیده انگلیسی:

The stories, lullabies, and proverbs of a region reflect the purest and deepest emotions, the most subtle thoughts and ideas and the realities of a society. One of characteristics of proverbs is the use of common and familiar words, such as animals’ names, plants, fruits, body parts and colors in referential concepts as well as non-referential and metaphorical ones, which are often with aim of highlighting a positive or negative semantic feature in them and attracting audience to the importance of the subject. The purpose of this study is to investigate the semantic molecules of name of high-frequent animals in proverbs of the Sirjani dialect in terms of semantic molecules. For this purpose, after collecting 950 proverbs of Sirjani dialect, 405 proverbs containing the names of different types of animals were extracted and proverbs of highly-frequent animals with cognitive-semantic approach were studied and several proverbs were mentioned from each animal. The results of data analysis showed that three domestic animals, donkey, dog and camel, respectively, are more frequent and more widely used than other domestic and wild animals in the proverbs. In terms of thematic denotation and function, social subjects are more used than another subjects in the proverbs.

منابع و مأخذ:

• بزرگمهر، بیژن. (1389). ضرب­‌المثل­های ایلی لری، یاسوج: انتشارات چویل.


• خلیفه‌­لو، سید فرید و عزت آبادی پور، طاهره. (1401). »بررسی فرایند تضعیف در گویش سیرجانی: واج‌شناسی خودواحد«. ادبیات و زبان های محلی ایران زمین،12 (1)، 74-49.


• خلیفه­‌لو، سید فرید و عزت آبادی پور، طاهره. (1399). بررسی فرایندهای سایشی‌شدگی، ناسوده‌­شدگی و حذف در گونۀ زبانی سیرجانی: نظریۀ بهینگی، زبان‌­شناسی گویش­‌های ایرانی، 5 (2)، 1-24.


• سریزدی، محمود. (1382). نامۀ سیرجان واژه‌­ها و اصطلاحات لهجۀ سیرجان. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، نشر آگاه.


• سلحشور، سهیلا. (1387). بهترین ضرب­‌المثل­‌های ایرانی. تهران: انتشارات اروند. چاپ پنجم.


• شریفی­‌مقدم، آزاده و ندیمی، نرجس (1392). »تحلیلی ﻣﻌنی­ﺷﻨﺎختی از ﻛﺎرﺑﺮد ﻧﺎم حیوانات در ﺿﺮب­‌اﻟﻤﺜﻞ گویش لار ﺑﺎ ﺗکیه ﺑﺮ دﻻﻟﺖ، ﻣﻮﺿﻮعیت و کارکرد اجتماعی«. زبان و گویش­‌های ایرانی، 2(2)، 137-159.


• شکورزاده، ابراهیم. (1387). دوازده هزار مَثَل فارسی و سی هزار معادل آن‌­ها، مشهد: آستان قدس رضوی (به نشر).


• شهیدی، اشرف‌­السادات و روشن، بلقیس. (1396). توصیف زبان شناختی گونۀ زبانی شهرستان سیرجان، تهران: امیدانقلاب.


• عزّت­‌آبادی‌­پور،طاهره و شهیدی، اشرف­‌السادات. (1398). »فرایند سایشی­‌شدگی در گونۀ زبانی سیرجانی: واج‌­شناسی زایشی«. ادبیات و زبان های محلی ایران زمین، (9) 2، 66-47.


• کوچسس، زولتان. (2004). استعاره­ها در فرهنگ: جهانی‌­ها و تنوع، ترجمۀ نیکتا انتظام، تهران: انتشارات سیاهرود.


• مصاحب، غلامحسین. (1381). دایرۀالمعارف فارسی، جلد اول، تهران: انتشارات امیرکبیر.


• مؤیدمحسنی، مهری. (1381). گویش مردم سیرجان: مجموعۀ لغات و اصطلاحات و ضرب‌المثل‌­ها، کرمان: کرمان­‌شناسی.


• مؤیدمحسنی، مهری. (1386). فرهنگ عامیانۀ سیرجان، کرمان: کرمان‌­شناسی.


• نشاتی، فرخنده. (1389). ضرب­‌المثل­‌های شیرین بهبهانی و اصطلاحات عامیانه، جلد دوم، قم: انتشارات ظهور.


• نخاولی، فاخته. (1390). بررسی کاربرد مجازی نام حیوانات در ضرب­‌المثل­‌های فارسی و تحلیل برخی ویژگی­‌های نحوی آن‌ها با رویکرد شناختی، پایا­ن­‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.


• هاشم‌­زهی، میترا. (1393). بررسی شناختی ضرب­‌المثل­‌های مربوط به حیوانات در زبان‌های فارسی و انگلیسی، پایان­‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه سیستان و بلوچستان.


• Aghili, S. A. (2013). A Study of Metaphor in Addressed Phrases  to Spoken Persian Language. MS Thesis. Payam Noor university. Center of South Tehran.


• Bozorgmehr, B, (2010). Tribal Proverbs of Lori. Yasouj. Choil Publications. First Edition.


• Colin, N. (2005). English and Swedish Animal Idioms: a Study of Correspondence and Variation in Content and Expression. Final paper at Karlstad University; Karlstad.


• Ezatabadi Poor, T & Shahidi, A. (2019). Spirantization Process in Sirjani Variety: Generative Phonology, Journal of Iranian Regional Languages and Literature, 9(2), 47-66.


• Goddard, C. and Wierzbicka, A. (2007). »Semantic Primes and Cultural Scripts in Language Learning and Intercultural Communication«. In Palmer, G. and Sharifian, F. (eds.), Applied Cultural Linguistics: Implications from second language learning and intercultural communication. Amsterdam: John Benjamins, 105-124.


• Halupka-Resetar, S. & B. Radic (2003). »Animal Names Used in Addressing People in Serbian«. Journal of Pragmatics, 35. 1891-1902.


• Hashemzehi, M. (2014). Cognitive Study of Animal Proverbs in Persian and English Language. MS Thesis, University of Sistan and Balochestan.


• Hsieh, S. C. (2001). A Semantic and Sociolinguistic Study of Animal Metaphor in Mandarin Chinese and German. Comparative Linguistics, National Cheng Kung University, Taiwan .


• Hsieh, S. C. (2014). A Lexicological Study on Animal Fixed Expressions. Paper presented at the From the ALWS archives: A selection of papers from the International Wittgenstein Symposia in Kirchberg am Wechsel: ALWS.


• Hsieh, S. C. (2005). »Life form Concepts: Animal Expressions in Mandarin Chinese and German«. Journal of Southern Taiwan University of Technology, 30, 185-200 .


• Hsieh, S. C. (2006). »Corpus-Based Study on Animal Expressions in Mandarin Chinese and German«. Journal of pragmatics, 38(12), 2206-2222 .


• Hsieh, S. C. (2009). »Emotion and Rationality in Mandarin Chinese and German: Force schema and life-form metaphors«. Foreign Language Studies, (10), 87-103 .


• Hsieh, S. C. and Jucker, J. (2003). »The Corpora of Mandarin Chinese and German Animal Expressions: An application of Cognitive Metaphors and Language Change«. Proceedings of the Corpus Linguistics Main Conference, England: Lancaster University, 332-341


• John, I.Saeed. (2009). Semantics. 3rd ed.printed in Singapore. Willy –Blackwell publishing.


• Khalife Loo, S.F & Ezatabadi Poor, T, (2019). “The Survey of Processes of Spirantization, Approximation, and Deletion in Sirjani Variety: Optimality Theory”. Journal of Iranian Language Linguistics, 5(2), 185-212.


• Khalife Loo, S.F & Ezatabadi Poor, T, (2021). “The Study of  Lenition Process in Sirjani Dialect: Autosegmental Phonology”. Journal of Iranian Regional Languages and Literature, 12(1).


• Kövecses .Z. (2004). Metaphors in Culture: Universalities and Diversity. Translated by Nikta Entezam (2015). Tehran: Siahroud Publications. First printing.


• Lakoff, G. and Johnson, M. (1980). Metaphors We Live by. Chicago London: University of Chicago Press .


• Masaheb, Gh. H. (2002). Persian Encyclopedia. volume 1. Tehran: Amirkabir Publications. Third printing.


• Moayed Mohseni, M (2007). Slang Culture of Sirjan. Kerman: Kermanology.


• Moayed Mohseni, M. (2002). The Dialect of the People of Sirjan: a collection of words, idioms and proverbs. Kerman: Kermanology.


• Nakhaoli, F. (2011). Investigating the figurative Use of Animal Names in Persian Proverbs and Analyzing Some of Their Syntactic Features With a Cognitive Approach. MS Thesis, Ferdowsi University of Mashhad.


• Nashati, F. (2010). Behbahani's Favorite  Proverbs and Slang Terms. Volume 2. Qom: Zohur Publications. First printing


• Roberto, M. T. (2015). Metaphorical Application and Interpretation of Animal Terms: A Contrastive Study of English and Persian. Language in Contrast. No. 15:2. pp. 280-293.


• Rodriguez, I. L. (2009). "Of Women, Bitches, Chickens and Vixens: Animal Metaphors for Women in English and Spanish". Culture, Language and Representation. Vol. 7. pp. 77-100. Shahabi, M. & M. T.


• Salahshour, S, (2008). The best Iranian proverbs. Tehran: Arvand Publications. Fifth printing.


• Saryazdi, M, (2003). Sirjan Letter of Words and Idioms of Sirjan Dialect. Tehran: Academy of Persian Language and Literature, Agah publication.


• Shahidi, A & Roshan, B. (2017). Linguistic Description of the Linguistic Type of Sirjan City. Tehran: Enghlab Omid.


• Shakurzadeh, E, (2008). Twelve Thousand Persian Proverbs and Thirty Thousand of Their Equivalents. Mashhad: Astan Qods Razavi (to be published). Third printing.


• Sharifi Moghaddam, A & Nadimi, N, (2013). “A Semantic Analysis of Animal Names in Lāri Proverbs with Reference to its Denotation and Social Function. Persian language and Iranian dialects. 2, 137-


• Silaški, N. R. (2009). Animal Metaphors in Some Business-Related Terms in English. Across Languages And Cultures. Herceg Novi. Mon-tenegro. June 4-6.


• Szamosfalvi, Z. (2011). A Comparative Study of Animal Names Used as Forms of Address and Description in English and Hungarian. MA thesis. Institute of English and American Studies, Faculty of Humanities, Pázmány Péter Catholic University.


• Wierzbicka, A. (1972). Semantic Primitives. translated by A. Wierzbicka & J. Besemeres. Frankfurt: Athenäum.


• Wierzbicka, A. (1996). Semantics: Primes and Universals. Oxford University Press .