بررسی اثرات برنامه‌های محرومیت‌زدایی در ارتقاء پایداری اجتماعی و اقتصادی در شهرستان قلعه‌گنج، پایلوت اقتصاد مقاومتی کشور

محورهای موضوعی : آمایش محیط

محمدطاهر رستمی ¹ , عباس ملک حسینی ²

1 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد ملایر، دانشگاه آزاد اسلامی، ملایر، ایران
2 - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد ملایر، دانشگاه آزاد اسلامی، ملایر، ایران

تاریخ دریافت : 1400/04/18 تاریخ پذیرش : 1400/07/21 تاریخ انتشار : 1402/03/01

کلید واژه: فقر, پایداری اجتماعی, پایداری اقتصادی, قلعه‌گنج, محرومیت‌زدایی,

چکیده مقاله :

پژوهش حاضر با هدف بررسی اثرات برنامه‌های محرومیت‌زدایی در ارتقاء پایداری اقتصادی و اجتماعی در شهرستان قلعه‌گنج پایلوت اقتصاد مقاومتی کشور انجام شد. روش تحقیق در این پژوهش به صورت مطالعات کتابخانه‌ای و بررسی‌های میدانی می‌باشد جامعه آماری این پژوهش کل افراد شهرستان قلعه‌گنج بود که تعداد این جامعه آماری80000 هزار نفر می‌باشد و نمونه‌گیری تصادفی ساده برای تعیین تعداد افراد انتخاب شد. اطلاعات لازم جهت دستیابی به نتایج، از طریق پرسشنامه محقق ساخته صورت گرفت. به منظور تعیین پایایی پرسشنامه ی محقق ساخته از آلفای کرونباخ استفاده شد و روایی نیز از طریق روایی محتوایی و اکتشافی بررسی شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار آماری spss از طریق آزمون‌های همبستگی و رگرسیون صورت گرفت. لازم به ذکر است که برای تحلیل اطلاعات، مورفولوژی شهر مدنظر و تحلیل ساختاری شهرستان قلعه‌گنج مورد بررسی قرار گرفت. استنتاج‌ها نشان می‌دهد که پیش‌فرض‌های مربوط به آزمون‌ها از میزان مناسب برخودارند. ارتباط محرومیت‌زدایی با ابعاد اقتصادی (پس‌انداز، اعتبارات، درآمد و اشتغال و بیمه) به ترتیب 73/0، 71/0، 61/0، 39/0 برآورد شد. ابعاد اجتماعی که شامل شبکه‌ها، مشارکت اجتماعی و همبستگی و انسجام اجتماعی به ترتیب با 67/0، 79/0 و 61/0 با محرومیت‌زدایی ارتباط دارند. ظرفیت و پتانسیل‌های شهرستان با ضریب 67/0 بر میزان موفق بودن برنامه‌های محرومیت‌زدایی اثر گذار نشان داده شد. بنابراین محرومیت‌زدایی در شهرستان قلعه‌گنج با اثرپذیری از ظرفیت بالقوه و بالفعل موجود در سطح شهرستان و حوزه نفوذ آن مدنظر نظام مدیریتی است و برای کاهش محرومیت و فقر باید بر روی این ظرفیت‌ها و پتانسل‌ها سرمایه‌گذاری صورت پذیرد.

چکیده انگلیسی:

The present study aimed to investigate the effects of deprivation alleviation programs on promoting social and economic sustainability in Qaleh-Ganj as a pilot for the country's resilient economy. The research method in this study was conducted through library studies and field investigations. The statistical population of this study was all individuals in Qaleh-Ganj, which is approximately 80,000 people, and simple random sampling was used to determine the number of selected individuals. The necessary information for obtaining results was gathered through a researcher-made questionnaire. Cronbach's alpha was used to determine the reliability of the questionnaire, and content and exploratory validity were also investigated. Data analysis was performed using the SPSS statistical software through correlation and regression tests. It should be noted that the morphology of the city under study and the structural analysis of Qaleh-Ganj were examined to analyze the data. The findings showed that the assumptions related to the tests are appropriate. Deprivation alleviation was estimated to have a correlation with economic dimensions (savings, credits, income, employment, and insurance) of 0.73, 0.71, 0.61, and 0.39, respectively. Social dimensions, including networks, social participation, and social cohesion, were estimated to have correlations of 0.67, 0.79, and 0.61, respectively, with deprivation alleviation. The capacity and potential of the city had a coefficient of 0.67, indicating that they significantly influenced the success of deprivation alleviation programs. Therefore, deprivation alleviation in Qaleh-Ganj is a function of the potential and existing capacities at the city level and its sphere of influence, and investment must be made to reduce poverty and deprivation by focusing on these potentials.

منابع و مأخذ:

• ابراهیمی، م. (1395). فقر درآمدی، فقر قابلیتی و طرد اجتماعی: روندشناسی تحول مفاهیم در بررسی فقر و محرومیت. تأمین اجتماعی. سال 12، شماره45، صص 59-37.


• پورطاهری، م.، محمدی، ن، . (1393). ارزیابی و سنجش محرومیت در سطح مناطق روستایی مورد: بخش مرکزی شهرستان جوانرود. اقتصاد فضا و توسعه روستایی. 3 (3)، صص، 40-17.


• توکلی، ج. (1393). سنجش پایداری اجتماعی - اقتصادی سکونتگاه­های روستایی دهستان‌های خاوه شمالی و جنوبی، استان لرستان، » نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال چهاردهم، ش 3.


• رفیعیان, مجتبی, زاهد, نفیسه. تحلیل فضایی تله‌های فقر و محرومیت شهری در شهر قم. آمایش محیط. 46-21(54).1400.14.


• جمعه پور، م. (1392). برنامه‌ریزی محیطی و پایداری شهری و منطقه ای. تهران: سمت.


• هــال، آ.، و میجلــی، ج. (1388) سیاست اجتماعی و توسعه، ترجمــه مهــدی ابراهیمــی و علیرضــا صادقــی، تهــران: انتشــارات جامعه شناســان.


• جعفریان، م.، عبدالحسینپور، ف. (1385). پایداری شهری با نگاهی به ویژگیهای شهرهای ایران«، همایش شهر برتر، طرح برتر، همدان، سازمان عمران شهرداری همدان.


• روستایی، ش.، کریم زاده، ح.، زادولی، ف. (1395). بررسی تحلیل فضایی گسترش فقر شهری در شهر تبریز طی سال‌های 1375-1385.


• محمدزاده، پ.، فلاحی، ف.، حکمتی فرید، ص. (1390). بررسی فقر و عوامل تعیین کننده آن در بین خانوارهای شهری کشور. تحقیقات مدل سازی اقتصادی، شماره 2، صص، 64-41.


• راغفر، ح.، صانعی، ل. (1394). اندازه‌گیری آسیب پذیری خانوارها در مقابل فقر در شهر تهران: یک روش شناسایی خانوارهای محروم، فصلنامه رفاه اجتماعی. دوره 10، شماره 38، صص، 427-389.


• راجرز، ر. (1384). معماران بزرگ و طراحی پایدار. مترجم: حمید حسین مردی. شماره 42، صص، 114-110.


• ستارزاده بردسیری، ز. (1395). ارزیابی شاخص­های توسعه محله­ای با رویکرد توسعه پایدار در شهرهای کوچک، مطالعه موردی: شهر بردسیر، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه سیستان و بلوچستان، دانشکده جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی.


• صفایی­پور، م، .مرادی، س، .امیری، م. (1395). ارزیابی و اولویت­بندی شاخصهای توسعه پایدار شهری با استفاده از مدل تحلیل شبکه، ANP مورد شناسی: شهر زنجان، فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری ـ منطقهای، ش 19.


• طالب، م.، پیری، ص.، محمدی، س. (1389). فراتحلیلی بر مطالعات فقر در جامعه روستایی ایران، مجله توسعه روستایی، دوره 2، شماره، 2، صص عزیزی، م. (1388). تراکم در شهرسازی، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ چهارم.


• قدیری، م.، ضیانوشین، م. (1389). پایداری اقتصادی و رابطه آن با ویژگی­های مکانی‌ـ فضایی، فصلنامه روستا و توسعه، سال سیزدهم، ش 2.


• کلانتری، خ.، عبدالله­زاده، غ.(1391). برنامه‌ریزی فضایی و آمایش سرزمین. تهران: فرهنگ صبا.


• حاجی­پور، خ.(1385). برنامه‌ریزی محله مبنا رهیافتی کارآمد در ایجاد مدیریت شهری پایدار. نشریه هنرهای زیبا، 26، صص، 46-37.


• کاظمی، م.(1387). ارزیابی توسعه پایدار در توسعه شهری پژوهش موردی شهر قم. رساله منتشر نشده دکتری. دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده جغرافیا، گروه جغرافیای انسانی.


• لهسائی­زاده، ع. (1391). بررسی نقش محرومیت نسبی در افزایش خشونت‌های شهری مناطق حاشیه نشین مورد مطالعه: شهر کرمانشاه، مطالعات شهری، سال دوم، شماره 9 : صص، 64-21.


• نوریان، ف.، مظفری­پور، ن. (1392). ارزیابی عملکرد مدیریت محله محور با تأکید بر شاخصه­های سرمایه اجتماعی مورد پژوهی: محلات 7گانه ناحیه 1منطقه 21 شهرداری تهران. مجله معماری و شهرسازی. شماره 56.


• Devicienti, F., & Poggi, A. (2011). Poverty and social exclusion: two sides of the same coin or dynamically interrelated processes,. Applied Economics, 43(25), 3549-3571.


• D, Jones. A, Hill. T, Lindfield. T, Thomson. R, Hansell. A.L, and Shukla. Rm (2017), Inequalities in rural communities: adapting national deprivation indices for rural settings, Journal of Public Health, Volume 38, Issue 1, pp 1- 7.


• Gonzalez-Garcia, S., Manteiga, R., Moreira, M. T., & Feijoo, G. (2018). Assessing the sustainability of Spanish cities considering environmental and socio-economic indicators. Journal of Cleaner Production, 178, 599-610.


• Haron, N. (2013). On social exclusion and income poverty in Israel: findings from the European social survey. In Poverty and social exclusion around the Mediterranean Sea (pp. 247-269)


• Ige, K. (2014). The Absolute-Relative Deprivation Dichotomy in Estimating Variations in Reaction to Inequality: Comparing Antecedents of Collective Action among Disadvantaged Groups. University of Zululand P/B, 87-101.


• Zelinsky, T. (2012). “Changes in Relative Material Deprivation in Regions of Slovakia and the Czech Republic”. Department of Regional Science and Manageme Faculty of Economics Technical University Slovakia, Panoeconomicus, 3. 335-353.