ارزیابی خصوصیات اکولوژیکی رویشگاه و تعیین برخی از خصوصیات کمی و مقدار موادمعدنی در گیاه داروئی گل آرونه (Hymenocarter longiflorus Benth) دربوم سازگان مرتعی استان خراسان جنوبی

محورهای موضوعی : مرتعداری

سیده محبوبه میرمیران ¹ , رضا یاری ² , مجید دشتی ³ , عباسعلی ناظران ⁴

1 - استادیار پژوهشی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران
2 - استادیار پژوهشی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران.
3 - استادیار پژوهشی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران.
4 - کارشناس ارشد گیاهان دارویی، دانشگاه آزاد فردوس

تاریخ دریافت : 1400/11/15 تاریخ پذیرش : 1401/01/27 تاریخ انتشار : 1401/03/31

کلید واژه: خاک, خصوصیات مورفولوژیکی, مواد معدنی, عوامل اقلیمی,

چکیده مقاله :

گیاهان دارویی در عرصه‌های منابع طبیعی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین راهبردها در زمینه سلامت، تجارت و فناوری مطرح هستند. شناخت علمی و همه جانبه عناصر و اجزاء اکوسیتم‌های مرتعی جهت برنامه‌ریزی و مدیریت صحیح آن‌ها امری ضروری محسوب می‌شود. به این منظور خصوصیات اکولوژیکی رویشگاه، خصوصیات ریخت‌شناسی و میزان برخی از مواد معدنی گیاه داروئی گل آرونه در بوم‌سازگان مرتعی خراسان جنوبی در دو رویشگاه دره امرودکان فردوس و دره سبز سرایان مورد بررسی قرار گرفت. بدین صورت که در منطقه معرف هر رویشگاه تعداد 3 ترانسکت و در طول هر ترانسکت 10 پلات 3 مترمربعی مستقر گردید. در هر پلات پارامترهای پوشش شامل تعداد پایه، درصد تاج پوشش گونه‌های گیاهی، درصد گونه گل آرونه، قطر بزرگ و کوچک، ارتفاع متوسط و برخی ترکیبات معدنی موجود در اندام‌های هوایی گیاه اندازه‌گیری شد. همچنین خصوصیات اقلیمی و توپوگرافی هر رویشگاه و فاکتورهای فیزیکی و شیمیایی خاک مورد اندازه‌گیری قرار گرفت. نتایج نشان داد که جهت هر دو رویشگاه رو به شمال بوده و دره امرودکان از ارتفاع و متوسط بارندگی سالیانه بیشتری در مقایسه با سبزرود برخوردار بود. خاک هردو منطقه در محدوده اسیدی بوده و بافت خاک در رویشگاه دره امرودکان از نوع لوم و در رویشگاه سبزرود شنی-لومی بود. درصد پوشش کل گونه‌ها، درصد پوشش گونه گل آرونه، متوسط ارتفاع و وزن تر و خشک قسمت سرشاخه‌های گلدار گونه مورد نظر به‌دلیل شرایط اکولوژیکی مناسب‌تر و وجود خاک حاصل‌خیزتر در رویشگاه دره امرودکان به ترتیب 17، 43، 12، 43 و 62 درصد بیشتر از رویشگاه سبزرود سرایان بود. همچنین بین مواد معدنی موجود در اندام دارویی گل آرونه در دو رویشگاه اختلاف معنی‌داری وجود داشت و مواد معدنی موجود در سرشاخه‌‌های گلدار این گونه در رویشگاه دره امرودکان از رویشگاه سبزرود بیشتر بود. به‌طورکلی نتایج نشان دهنده تاثیرپذیری خصوصیات مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی این گونه از رویشگاه است. با توجه به ارزش دارویی، دارا بودن مواد معدنی و همچنین مقاومت بالای این گیاه به شرایط مختلف محیطی استفاده از آن در کمربند فضای سبز شهری توصیه می‌شود.

چکیده انگلیسی:

Medicinal plants in the field of natural resources are considered as one of the most important strategies in the field of health, trade and technology. Scientific and comprehensive knowledge of the elements and components of rangeland ecosystems is essential for their proper planning and management. For this purpose, the ecological characteristics of the habitat, morphological characteristics and the amount of some minerals of H. longiflorus Benth medicinal plant in the rangeland ecosystems of South Khorasan in two habitats of Amroodkan Ferdows Valley and Sabz Sarayan Valley were studied. Thus, 3 transects were established in the representative area of each habitat and 10 plots of 3 square meters were installed along each transect. In each plot, cover parameters including density, percentage of canopy cover of plant species, percentage of H. longiflorus Benth species, large and small diameter, medium height and some mineral compounds in plant aerial parts were measured. Also, climatic and topographic characteristics of each habitat and physical and chemical factors of the soil were measured. The results showed that the direction of both habitats was north and Amrudkan valley had higher altitude and average annual rainfall compared to Sabzerood. The soil of both regions was in the acidic range and the soil texture in the habitat of Amrudkan valley was loam and in Sabzrood habitat was sandy-loamy. Percentage of total species, percentage of Aroneh species, average height and wet and dry weight of flowering branches of the species due to more suitable ecological conditions and the presence of more fertile soil in the habitat of Amrudkan valley 17, 43, 12, 43 and 62% more, respectively. The habitat of Sabzrood was Sarayan. Also, there was a significant difference between the minerals in the medicinal organ of H. longiflorus Benth in the two habitats and the minerals in the flowering branches of this species were higher in the Emroodkan valley habitat than Sabzrood habitat. In general, the results show the influence of morphological and phytochemical characteristics of this species. Due to its medicinal value, having minerals and also high resistance of this plant to different environmental conditions, its use in urban green space belt is recommended.