بررسی تعدادی از ژنوتیپ‌های برنج در مقابل تنش سرمایی در مرحله جوانه‌زنی

محورهای موضوعی : تکنولوژی بذر

پیمان شریفی ¹ (دانشیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران)

تاریخ دریافت : 1395/11/06 تاریخ پذیرش : 1395/12/06 تاریخ انتشار : 1395/09/01

کلید واژه: برنج, تنوع ژنتیکی, تجزیه خوشه‌ای, شاخص تنش, مقاومت به سرما,

چکیده مقاله :

هجده ژنوتیپ برنج از نظر مقاومت به سرما در مرحله جوانه‌زنی به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار ارزیابی شدند. ژنوتیپ‌های برنج به‌عنوان فاکتور اول و دماهای 13، 17، 21 و C°25 به‌عنوان فاکتور دوم بودند. بذور ژنوتیپ‌ها در چهار دمای فوق قرار داده شدند و نسبت جوانه‌زنی، طول ریشه‌چه و طول ساقه‌چه در گیاهچه‌های حاصله اندازه‌گیری شد. تجزیه واریانس نشان داد که اثر ژنوتیپ، درجه حرارت و اثر متقابل دو فاکتور بر صفات فوق معنی‌دار بود. مقادیر نسبت جوانه‌زنی، طول ریشه‌چه و طول ساقه‌چه تحت تأثیر هر سه درجه حرارت پایین (13، 17 و 21 درجه سانتی‌گراد) نسبت به دمای 25 درجه سانتی‌گراد کاهش یافتند. با عنایت به تجزیه خوشه‌ای تنوع قابل ملاحظه‌ای بین ژنوتیپ‌ها در هر سه شرایط دمای پایین وجود داشت. ژنوتیپ‌های تایچونگ و صدری بیشترین نسبت جوانه‌زنی، طول ریشه‌چه و طول ساقه‌چه و کمترین میزان کاهش این صفات را داشتند و در دماهای 13 و 17 درجه سانتی‌گراد در یک کلاستر و در دمای 21 درجه سانتی‌گراد در دو کلاستر نزدیک به هم قرار داشتند. بنابراین این ژنوتیپ‌ها می‌توانند به‌عنوان والد در تلاقی با ژنوتیپ‌های حساسی مانند دولار، IR36 و حسن‌سرایی به کار گرفته شوند تا از نتاج حاصل از تلاقی‌ آن‌ها برای برنامه‌های اصلاحی مانند ایجاد نسل‌های تفکیک در پروسه‌های انتخاب برای دست‌یابی به ژنوتیپ‌های متحمل به سرما استفاده شود. از آنجا که بیشترین میزان وراثت‌پذیری عمومی (82/0) مربوط به طول ساقه‌چه بود، با استفاده از آن می‌توان اقدام به انتخاب ژنوتیپ‌های متحمل به سرما در نسل‌های اولیه حاصل از تلاقی‌ها نمود.