پسند فرهنگی و مقبولیت عمومی در حکایتی از بوستان سعدی (تحلیلی بر پایۀ نظریۀ تزوتان تودوروف)

محورهای موضوعی : زبان و ادبیات فارسی

لیلا میری ¹ , اصغر دادبه ² , عبدالرضا مدرس زاده ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران.
2 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران

تاریخ دریافت : 1402/02/07 تاریخ پذیرش : 1402/04/20 تاریخ انتشار : 1402/05/01

کلید واژه: بوستان سعدی, تودوروف, وضعیت پایدار, حقیقت‌نمایی فرهنگی, حکایت‌پردازی,

چکیده مقاله :

حکایات بوستان سعدی مانند بسیاری دیگر از حکایت‌های فصلی (اپیزودیک) متون فارسی نقشی تسهیل‌گر برای فهم نظریات عرفانی، اجتماعی و هنری شاعر دارند. در بوستان سعدی و در باب اول حکایتی با عنوان تدبیر در تأخیر سیاست هست. در این حکایت مدلی می‌بینیم که با الگوی پیشنهادی تزوتان تودوروف برای تحلیل داستان منطبق است و می‌توان نتیجة حاصل از آن را به اغلب حکایات بوستان تعمیم داد. تودوروف معتقد است در روایت‌ها ساختاری مشابه وجود دارد که عبارتند از: وضعیت آغازین، ورود عامل برهم‌زنندة تعادل به روایت، برهم‌خوردن تعادل، تلاش برای برقراری تعادل و درنتیجه رسیدن به وضعیت پایدار نهایی که از آن به فصل گذار تعبیر کرده است. در این مقاله که به روش تحلیلی نوشته شده است، کوشش گردیده به این پرسش پاسخ داده شود که بر اساس نظریة تودوروف حل تناقض حاصل از نتیجه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گرایی سعدی در حکایت با واقعیت‌های بیرونی اجتماع چگونه صورت می‌گیرد و حکایت موردبحث را چگونه می‌توان بر اساس الگوی تودوروف تحلیل کرد. نتیجه اینکه سعدی با ایجاد ساختاری منسجم در حکایت مورد نظر توانسته اندیشه‌ها و آرای خود را علی‌رغم تناقض و تضاد با عالم واقع به خواننده بقبولاند و رأی پیروزی را در حکایت به سود کسی که می‌خواهد صادر کند.

چکیده انگلیسی:

Didactic or moral stories in Sa’di’s Boostan, like many other episodic stories in Persian texts, play a facilitating role in understanding the poet's mystical, social, and artistic ideas. In the Sa’di’s Boostan, there is a story titled “Tadbir” (plan) in the delay of politics. In this story, we see a model that is consistent with the model proposed by Tzvetan Todorov for story analysis, and the result can be generalized to most of Boostan's stories. Todorov believes that there is a similar structure in the narratives, which include; The initial situation, the entry of the factor that disturbs the balance into the narrative, the disturbance of the balance, the attempt to establish the balance, and as a result, reaching the final stable state, which he interpreted as the transition part. In this article, which is written in an analytical research method, we intend to answer the question, based on Todorov's theory, how to solve the contradiction resulting from Sa’di’s consequentialism in the story with the external realities of society, and how the story in question can be analyzed based on Todorov's model. The result is that by creating a coherent structure in the story, Sa’di was able to accept his ideas and opinions to the reader despite the contradictions and contradictions with the real world and give the victory vote in the story in favor of whoever he wants.

منابع و مأخذ:

احمدی، بابک (1370). ساختار و تأویل متن. تهران: مرکز

اسکولز، رابرت (1387). عناصر داستان. ترجمه فرزانه طاهری. تهران: مرکز

بارت، رولان (1385). لذت متن. ترجمه پیام یزدانجو. چاپ سوم. تهران: مرکز.

پاینده، حسین (1397). نظریه و نقد ادبی؛ درس‌نامه‌ای میان‌رشته‌ای. جلد اول. تهران: سمت.

تودوروف، تزوتان (1379). بوطیقای ساختارگرا. ترجمة محمد نبوی. تهران: آگه.

جهانبگلو، رامین (1373). خود و دیگری در گفت‌وگو با تزوتان تودوروف. مجلة گفتگو. 2 (6)، 105-89.

دات فایر، داین (1388). فن رمان‌نویسی. ترجمه محمدجواد فیروزی. تهران: نگاه.

دیپل، الیزابت (1389). پیرنگ. ترجمة مسعود جعفری. تهران: مرکز.

زرین‌کوب، عبدالحسین (1369). ارسطو و فن شعر. تهران: امیرکبیر.

سعدی، مصلح بن عبدالله (1369الف). بوستان. به کوشش غلامحسین یوسفی. چاپ چهارم. تهران، خوارزمی.

سعدی، مصلح بن عبدالله (1369ب). گلستان. به کوشش غلامحسین یوسفی. چاپ چهارم. تهران، خوارزمی.

شمیسا، سیروس (1387). انواع ادبی. چاپ سوم. تهران: میترا.

فورستر، ادوارد مورگان (1391). جنبه‌های رمان. ترجمه ابراهیم یونسی. چاپ ششم. تهران: نگاه.

لایون، دیوید (1380). پسامدرنیته. ترجمة محسن حکیمی. تهران: آشیان.

مارتین، والاس (1382). نظریه‌های روایت. ترجمة محمد شهبا. تهران: هرمس.

میرصادقی، جمال (1382). ادبیات داستانی. چاپ چهارم. تهران: سخن.

وحدانی‌فر، امید (1398). بررسی پیرنگ حکایت‌های بوستان سعدی. شعر پژوهی. 11 (39)، 174-153.

وحدانی‌فر، امید؛ صرفی، محمدرضا؛ بصیری، محمدصادق (1396). تحلیل حکایت‌های گلستان و بوستان بر اساس نظریة تودوروف. متن‌شناسی ادب فارسی. 9 (35)، ۶۳-۸۰.

یوسف ‌قنبری، فرزانه؛ حسینی‌ پناه، فرحناز (1395). نقد زیبایی‌‌شناسانۀ ساختار حکایات بوستان با تکیه بر نظریه‌های تودوروف و پراپ. زیبایی‌شناسی ادبی. 7 (29)، 142-125.

وردانک، پیتر (1389). مبانی سبک‌شناسی. ترجمة محمد غفاری. تهران: نی.

یان، مانفرد (1397). روایت شناسی. ترجمة محمد راغب. تهران: ققنوس.

Darby, D. (2001). Form and context: An essay in the history of narratology. Poetics Today 22 (4), 829-852.

Felluga, D. (2009). Modules on Brooks: On Plotting. Introductory Guide to Critical Theory. Date of last update, 22 Oct 2009.

Groden, M; Kreiswirth, M. &Szeman, I. (2005). The Johns Hopkins Guide to Literary Theory and Criticism. 2nd Edition. United States: Johns Hopkins University Press.

Ahmadi, B. (1991). Text Structure and Interpretation. Tehran: Markaz.

Barrett, R. (2006). The Pleasure of Text. Payam Yazdanjoo (trans.). 3^rd Edition. Terhan: Markaz.

Darby, D. (2001). Form and context: An essay in the history of narratology. Poetics Today 22 (4), 829-852.

Dipal, E. (2010). Plot. Masoud Jafari (Trans.). Tehran: Markaz.

Dot Fire, D. (2008). The Art of Novel Writing. Mohammad Javad Firouzi (Trans.). Tehran: Negah.

Felluga, D. (2009). Modules on Brooks: On Plotting. Introductory Guide to Critical Theory. Date of last update, 22 October 2009.

Forster, E.M. (2012). Aspects of the Novel. Ebrahim Yunosi (Trans.). 6^th Edition. Tehran: Negah.

Groden, M; Kreiswirth, M. & Szeman, I. (2005). The Johns Hopkins Guide to Literary Theory and Criticism. 2nd Edition. United States: Johns Hopkins University Press.

Jahanbeglu, R. (1994). Self and other in a conversation with Tzvetan Todorov. Conversation Magazine. 2 (6), 89-105.

Lyon, D. (2010). Post-Modernity. Mohsen Hakimi (Trans.). Tehran: Ashian.

Martin, W. (2003). Narrative Theories. Mohammad Shahba (Trans.). Tehran: Hermes.

Mirsadeghi, J. (2003). Fiction Literature. 4^th Edition. Tehran: Sokhan.

Payandeh, H. (2017). Literary Theory and Criticism; An Interdisciplinary Textbook. 1^st Vol. Tehran: Samt.

Sa’di, M.A. (2000 A). Boostan. Gholamhossein Yusofi (Ed.). 4^th Edition. Tehran: Kharazmi.

Sa’di, M.A. (2000 B). Golestan. Gholamhossein Yousefi (Ed.). 4^th Edition. Tehran: Kharazmi.

Scholes, R. (2008). Elements of Story. Farzaneh Taheri (Trans.). Tehran: Markaz.

Shamisa, S. (2008). Literary Genres. 3^rd Edition. Tehran: Mitra.

Todorov, T. (2000). Structuralist Poetics. Mohammad Nabavi (Trans.). Tehran: Aghah.

Vahdanifar, O. (2018). Review of Sa’di's Boostan Tales. Poetry Research. 11 (39), 153-174.

Vahdanifar, O.; Sarfi, M.R. & Basiri, M.S. (2016). Analysis of Golestan and Bostan anecdotes based on Todorov's theory. Textology of Persian Literature. 9 (35), 63-80.

Verdonk, P. (2010). Basics of Stylistics. Mohammad Ghafari (Trans.). Tehran: Ney.

Yan, M. (2017). Narratology. Mohammad Ragheb (Trans.). Tehran: Qoqnoos.

Yousof Ghanbari, F. & Hosseinipanah, F. (2015). Aesthetic criticism of the structure of Boostan's anecdotes based on the theories of Todorov and Propp. Literary Aesthetics. 7 (29), 125-142.

Zarinkoob, A. (2000). Aristotle and Poetics. Tehran: Amir Kabir.