موانع تفکر انتقادی در برنامه درسی آموزش متوسطه (با تاکید بر مهارتهای تجزیه و تحلیل، ترکیب، ارزشیابی و قضاوت)

محورهای موضوعی : روانشناسی تربیتی

وحیده علیپور ¹ , مریم سیف نراقی ² , عزت الله نادری ³ , علی شریعتمداری ⁴

1 - دانشجوی دکترای برنامه ریزی درسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران
2 - عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات
3 - عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات
4 - عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات

تاریخ دریافت : 1395/01/28 تاریخ پذیرش : 1395/01/28 تاریخ انتشار : 1388/09/01

کلید واژه: تفکر انتقادی, برنامه درسی, پژوهش کمی, پژوهش کیفی, پژوهش ترکیبی,

چکیده مقاله :

هدف مقاله حاضر بررسی کیفی و کمی(روش ترکیبی)[1] موانع تفکر انتقادی در برنامه درسی آموزش متوسطه از دید متخصصان برنامه درسی با تاکید بر مهارتهای تجزیه وتحلیل،ترکیب، ارزشیابی و قضاوت می باشد.گرایش مورد نظر در پژوهش کیفی نظریه زمینه ای (Ground theory) و روش پژوهش کمی روش تحقیق پیمایشی است.جامعه مورد بررسی در بخش کیفی متخصصان برنامه درسی شاغل در آموزش و پرورش که بر دوره متوسطه اشراف دارند می باشند که از این جامعه با نمونه گیری هدفمند تا رسیدن به اشباع 18 متخصص برنامه درسی به عنوان موردهای مطالعه انتخاب شدند.ابزار گردآوری داده ها مصاحبه های عمیق بودند. در بخش پژوهش کمی جامعه مورد بررسی کلیه متخصصان برنامه درسی (شامل متخصصان برنامه درسی و دبیران مقطع متوسطه شهر تهران) هستند، حجم نمونه با عنایت به جدول مورگان به ترتیب برای کارشناسان 97 نفر و برای دبیران 375 نفر بر آورد گردید. روش نمونه گیری شیوه تصادفی ساده برای انتخاب کارشناسان و خوشه ای چند مرحله ای برای انتخاب دبیران استفاده شد. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته 24 سوالی بر مبنای طیف پنج گزینه ای لیکرت می باشد.جهت تحلیل داده ها از تکنیک های جداول توزیع فراوانی، شاخص های میانگین، انحراف استاندارد و از ازمون های تی، تک نمونه و فریدمن در آزمون فرضیات استفاده شد. نتایج پژوهش کمی بیانگر آنند که پرورش تفکر انتقادی در دوره متوسطه با موانعی روبروست که عبارتند از: کم توجهی به مهارت تجزیه و تحلیل، مهارت ترکیب، ارزشیابی، قضاوت و جمع بندی که این کم توجهی در عناصر برنامه درسی (هدف، محتوا، روش تدریس و ارزشیابی) دوره متوسطه قابل مشاهده است. نتایج پژوهش کیفی: در مرحله کدگذاری باز که در دو سطح صورت گرفت (تولید مفاهیم اولیه) 26 مفهوم اولیه کشف و استخراج شدند، در مرحله کدگذاری محوری 7 مقوله (تولید مقوله های اصلی) و در مرحله کدگذاری گزینشی مقوله هسته ای استخراج گردید. با توجه به این که نظریه زمینه ای حول محور مقولات شرایطی،فرآیندی و پیامدی شکل می گیرد مقولات شرایطی شامل سیاست ها و رسالت های نظام آموزشی و شرایط اجتماعی و فرهنگی جامعه و،مقولات فرآیندی شامل معلم،محتوا،اهداف و روش تدریس و مقولات پیامدی شامل تربیت شهروند خوب و تربیت متخصص خوب تعیین و درنهایت تئوری زمینه ای ارائه شد. [1] -Mix metod

چکیده انگلیسی:

Iran The quantitative results indicate that developing critical thinking in high school faces some barriers such as: low attention paid to the skills of analysis, synthesis, ambiguity tolerance, risk taking, and accepting the opponent views and etc.

منابع و مأخذ:

جهانی، جعفر(1387). نقد و بررسی مبانی فلسفی الگوی آموزشی تفکر انتقادی
          لیپمن. رساله دکتری. دانشگاه تهران.

سیف، علی اکبر. (1388). روانشناسی پرورشی نوین، تهران: انتشارات دوران.

شریعتمداری، علی، (1380)" اصول تعلیم و تربیت" چاپ چهارم، انتشارات مشعل، اصفهان.

عباسی، عفت (1380)" بررسی مهارتهای موثر بر پرورش تفکر انتقادی در برنامه  
          درسی جامعه شناسی در دوره متوسطه در سال تحصیلی 80-1379" رساله
          دکتری دانشگاه تربیت معلم، تهران.

علیپور، وحیده (1383)" بررسی محتوای درسی کتب دوره راهنمایی از نظر تفکر
       انتقادی"، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت معلم تهران.

مارزینو، رابرت جی و دیگران (رنکین، سوحیور، برنت، سوهور و جونز) (1380)"ابعاد تفکر در
          برنامه ریزی درسی و تدریس" ترجمه قدسی احقر، تهران، انتشارات یسطرون.

مایرز، چت (1386)" آموزش تفکر انتقادی" ترجمه خدایار ابیلی، تهران، انتشارات سازمان
          مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت).

کدیور،پروین (1381) روانشناسی تربیتی، تهران، انتشارات  مطالعه و تدوین کتب  علوم
         انسانی  دانشگاهها (سمت).

لطف آبادی، حسن (1384). سخن سردبیر : ضرورت برنامه ریزی برای آموزش مهارت های
         زندگی، تحکیم هویت و رشد شخصیت دانش آموزان. فصلنامه نوآوری های
         آموزشی. 4(12)؛ 11-7.

منصوریان، یزدان(1386)کارگاه آموزشی تحت عنوان پژوهش کیفی. دانشگاه تربیت معلم

هاشمیان نژاد، فریده (1380). ارائه چهارچوب نظری در خصوص برنامه درسی مبتنی
          بر تفکر انتقادی در دوره ابتدایی با تأکید بر برنامه درسی مطالعات
          اجتماعی.رساله دکتری. دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات.

یزدان پناه نوذری، علی (1385). طراحی الگوی برنامه درسی برای پرورش منش‌های
          تفکر دانش آموزان؛ رساله دکتری تهران. دانشگاه تربیت معلم تهران.

یزدان پناه نوذری، علی؛ جلاهی، حسین (1385). ارزشیابی اصیل: شیو های مؤثر برای پرورش
          منشهای تفکر یادگیردگان. مجله علوم پزشکی مازندران.16(55)؛160-152.

Adsit, K.I. (2002). Critical Thinking. [Online]. Available
         http://www.utc.edu/Teaching-Resource-Center/critical.html

Bell, W. A. (1998). An assessment of the relationship between
         critical thinking and success

presolo  flight training. Dissertation Abstract International, 59
         (5-A), 1803-1815.

Davidson, B. (1994). Critical thinking: a perspective and
         prescriptions for language teachers. The Language Teacher:
         18(4), 20-26.

Agnes. M, Mary. M. Chabeli (2005). Strategies to overcome
         obstacles in the facilitation of critical thinking in nursing
          education. Nurse Education Today. 25, 291–298

Andolina, M. (2001) Critical thinking for working students,
         Columgia, Delmar press.

Atkinson, P., Coffey, A., Delamont, S., Lofland, J. & Lofland, L.
         (2002). Handbook of ethnography.... Handbook of
         Qualitative Research, 2nd edition. London: Sage.

Corbin, J., & Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research
         (3rd ed) Sage Publications: London

Dey, I. (1993) Qualitative Data Analysis: A User- Friendly Guide
         for Social Scientists. London: Routledge press.

Ennis,R.(1985). "A Taxonomy of Critical Thinking Dispositions
         and Abilities." In Joan Baron and Robert

Ennis, R. (2002). An outline of goals for a critical thinking
         curriculum and its assessment  available at:
         http://faculty.ed.uiuc.edu/rhennis

Facion.n.c.(2000).Critical thinking  and clinical judgment: Goals
         2000 for nursing science “a paper presented at  the annual
          meeting of the western institute  of nursing, Sandiego
          California, 1995.

Forst., P. J. (1997). Building bridges between critical theory and
          management education. Journalof management education.
          Vol, 21, 361-376.

Glaser, B., & Strauss, A. (1967). The discovery of grounded
          theory: Strategies for qualitative research. New York: Aldine
          DeGruyter.

Innabi, H., El Sheikh, O. (2007). The Change in Mathematics
          Teachers' Perceptions of Critical Thinking after 15 Years of
          Educational Reform in Jordan. Educational Studies in
          Mathematics, 64, 1, 45-68

Punch, K. (2005). Introduction to social research: Quantitative and
         qualitative approaches (2^nd ed.). London: Sage Publications.

Sternberg (Eds.). Teaching Thinking Skills: Theory and Practice.
          W. H. Freeman, New York.

Strauss, A., & Corbin, J. (1998). Basics of qualitative research:
          Techniques and procedures for developing grounded theory
          (2nd ed.).Thousand Oaks, CA: Sage

Tsui, L.; Gao, E. (2007). The Efficacy of Seminar Courses. Journal
         of College Student Retention: Research, Theory & Practice,v8
         n2 p149-170

Winningham, M. & Preusser, B. (2001). Critical Thinking in
         Medical-Surgical Settings: A Case Study Approach
         (2nd Edition). Mosby Publications, Philadelphia