راهبردهای حمایتی فقه و حقوق در ورشکستگی کیفری اشخاص حقوقی

محورهای موضوعی : حقوق خصوصی

محمود صالحی ¹ , محمد روحانی مقدم ² , سید ابراهیم قدسی ³

1 - دانشجوی دکتری رشته حقوق کیفری و جرم شناسی، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران.
2 - دانشیارگروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی ، سمنان ، ایران.
3 - دانشیار گروه حقوق کیفری و جرم شناسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

تاریخ دریافت : 1399/02/06 تاریخ پذیرش : 1402/02/11 تاریخ انتشار : 1402/09/01

کلید واژه: حجر, اشخاص حقوقی, افلاس, ورشکستگی کیفری, ورشکستگی نمایی,

چکیده مقاله :

مبحث ورشکستگی در فقه اسلامی در باب راجع به اعسار و افلاس در منابع فقهی انعکاس یافته که با پیشرفته‌ترین راه‌ حل‌های بشری و آخرین تحولات حقوق ورشکستگی همخوانی دارد و قواعد و راه‌حل‌هایی را که جوامع بشری در یک پروسه طولانی به روش آزمون و خطا بدان دست یافته‌اند، از دیرباز در حقوق اسلامی ارائه شده و مورد عمل بوده است درمتون فقهی ورشکستگی در بحث حجرمورد بررسی قرار گرفته است .در قوانین موضوعه هم مقرراتی وضع شده که گاهی‌ موافق‌ با دستورات‌ فقهی و در بعضی موارد برگرفته از قانون فرانسه می‌باشد . اما در مقررات کیفری کشور علیرغم پیش بینی مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی توسط قانونگذار ، عدم صدور احکام ورشکستگی کیفری از سوی محاکم در رابطه با اشخاص حقوقی ، معضلات عدیده ای را به وجود آورده بگونه ای که به راهکاری جدید جهت گریز بدهکاران کلان مبدل گردیده است . هدف این مقاله بررسی راهبرد های حمایتی فقه و حقوق در ورشکستگی کیفری اشخاص حقوقی است یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد افراد سود جو با تمسک به خلاء های تقنینی و ورشکستگی نمایی به قصد بهره مندی از معافیت هایی موجود به مقاصد نامشروع از جمله فرار از دین ، دست می یابند.

چکیده انگلیسی:

The topic of bankruptcy in Islamic jurisprudence is reflected in jurisprudence sources, which are in line with the most advanced human solutions and the latest developments in bankruptcy law, and the rules and solutions that human societies have achieved in a long process by trial and error.  It has been presented and practiced in Islamic law for a long time. Bankruptcy has been examined in jurisprudential texts in the case of Interdiction. Provisions have been established in the relevant laws, which are sometimes in accordance with jurisprudential orders and in some cases derived from French law.  However, in the criminal regulations of the country, despite the provision of criminal liability of legal entities by the legislator, the failure of the courts to issue criminal bankruptcy judgments in relation to legal entities has created many problems, which has become a new way to avoid large debtors.  The purpose of this article is to examine the legal and jurisprudential support strategies in the criminal bankruptcy of legal entities. The findings of this research show that profit-seeking people cling to legal  loopholes and manifest bankruptcy in order to benefit from existing exemptions for illegitimate purposes, including running away from debt they achieve.

منابع و مأخذ:

الف )کتب فارسی

• اردبیلی ، محمدعلی ( 1384 )، حقوق جزای عمومی ، تهران ، انتشارات نشر میزان  ، جلد اول


• اسکینی ، ربیعا (1388 )، حقوق تجارت ، تهران ، انتشارات سمت ، جلد چهارم


• اسکینی ، ربیعا ( 1385 )، حقوق تجارت ورشکستگی تصفیه ، تهران ، انتشارات سمت


• آشوری ، محمد ( 1388 )، آیین دادرسی کیفری ، تهران ، انتشارات سمت ، جلد دوم


• بازگیر ، یداالله ( 1378 )، موازین حقوق تجارت در آراء دیوان عالی کشور ، تهران ، گنج دانش


• جعفری لنگرودی ، محمد جعفر ( 1381 )، ترمینولوژی حقوق ، تهران ، گنج دانش ، جلد پنجم


• حبیب زاده ، محمد جعفر ( 1384 )، تحلیل جرایم کلاهبرداری و خیانت در امانت در حقوق کیفری ایران، تهران، نشردادگستر


• حبیب زاده ، محمد جعفر( 1381)، حقوق جزای اختصاصی ، تهران ، انتشارات سمت


• حسنی ، حسن ( 1384)، حقوق تعاون و حقوق تجارت ، تهران ، نشر میزان


• خالقی ، علی ( 1388 )، آیین دادرسی کیفری ، تهران ، شهردانش


• دمرچیلی، محمد ( 1384 )، قانون تجارت در نظم حقوق کنونی ، تهران ، نشر میثاق عدالت


• ستوده تهرانی ، حسن  (1378  )، حقوق تجارت ، جلد چهارم ، تهران ، نشر میزان


• شامبیاتی ، هوشنگ ( 1384)، حقوق کیفری اختصاصی ، تهران ، انتشارات مجد ، جلد دوم


• عرفانی ، محمود ( 1386 )، حقوق تجارت ، تهران ، انتشارات جنگل


• علیزاده ، رامین ( 1395 )، ورشکستگی کیفری ، تهران ، انتشارات مجد


• فضلعلی ، محمد هادی ( 1398 )، ورشکستگی به تقصیرو تقلب ، تهران ، مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضائیه


• قائم مقام فرهانی ، محمد حسین ( 1385 )، ورشکستگی و تصفیه ، تهران ، انتشارات نشر میزان


• کاتوزیان ، ناصر ( 1385 )، مقدمه علم حقوق ، تهران ،نشر میثاق عدالت


• کاویانی ، کوروش ( 1396 )، نقدآرای ورشکستگی دادگاه عمومی وتجدیدنظراستان تهران ، تهران ،  مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضائیه


• گلدوزیان ، ایرج ( 1384 )، محشای قانون مجازات اسلامی ، تهران ، انتشارات مجد


• میرمحمد صادقی ، حسین ( 1388 )، جرایم علیه اموال و مالکیت ، تهران ، نـشرمیـزان


• معاونت آموزش قوه قضائیه ( 1387 )، سیاست جنایی تقنینی ایران در جرایم اقتصادی ، تهران ، انتشارات جاودانه


• نوربها ، رضا ( 1384)، زمینه حقوق جزای عمومی ، تهران ، انتشارات گنج دانش


• ولیدی ، محمد صالح ( 1387 )، حقوق جزای اختصاصی ، تهران ، انتشارات امیر کبیر ، جلد اول

ب )کتب عربی

1-ابن رجب، عبدالرحمن بن احمد،(1407)؛ جامع العلوم و الحکم ، بیروت، دارالجیل.

2-ابن عابدین، محمدامین بن عمر،(1399)،  رد المحتار علی الدر المختار ،  بیروت، دارالفکر.

3-ابن منظور، محمدبن مکرم ، (1405) ، لسان العرب ، قم ، نشر ادب حوزه

4-خویى، سید ابوالقاسم،(1401)،  منهاج الصالحین ؛  قم، مدینة العلم.

5-دیاب حضر ، سعید ، (1997)، رسایل الوافیه فی الافلاس القانون الوضعیو فقه الشریعه الاسلامیه ، بیروت ، جروس برس،

6-شهید ثانی ، زین الدین العاملی ، (1371)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه دمشقیه ، ج 4، نشر دارالکتب الاسلامیه

7-علامه حلی ، (1990) ، قواعدالاکلام، جلد 19،نشر دارالکتب الاسلامیه ، بحث شقاق سلسه الینابیع

8-فاضل لنکرانی، محمد، (1383) ، جامع المسا ئل ، قم، نشر امیر،

9-مقدس اردبیلی ،حسن بن مرتضی ،(1383)، شرح الارشاد، جلد 2،نشر جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ،

10-موسوی الخمینی ، روح الله ،(1409)، تحریرالوسیله ، جلد 3، نشرالدارالعلم

11-نجفی ، شیخ محمد حسن ، (1412) ، جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام ، دارالکثبت الاسلامیه ، جلد 52

12-هانی محمد دویدار، (1989) ، القانون التجاری اللبنانی ، جلد 2 ،بیروت ، موسسه القانون والتجامع

ج)مقالات

1- السان  ، مجتبی (1393) ، «بررسی مبانی و شرایط اعمال خیار تفلیس » ، مجله پژوهش  های فقه و حقوق اسلامی ،       شماره 38 ، صص 29-50

2-جاهد، محمد علی و رامین علیزاده مهدی پستی ، ( 1390 )، «ورشکستگی به تقلب و به تقصیراز قانون تجارت تا قانون مجازات اسلامی »،  مجله پژوهشهای حقوقی  ، شماره 20،  صص 23-44

3-رایجیان اصلی ، مهرداد ( 1381 )، « تبیین استراتژی عقب نشینی یا تجدید دامنه مداخله حقوق جزا» ، مجله حقوقی و قضایی دادگستری   ، شماره 41، صص94-118

4-رحمدل ، منصور ( 1383 )، «ورشکستگی به تقلب »، مجله پژوهش های حقوقی  ، شماره 6، صص155-173

5-رحمدل ، منصور ( 1386 )، «ورشکستگی به تقصیر »، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی ، شماره 2، صص 113-138

6-سعید ، مریم و جلیلی شهری ، سید محسن و تاجی ، احمد  ، احمدعلی (1401) ، « مبانی فقهی سازماندهی مفلس »   ، مجله پژوهش  های فقه و حقوق اسلامی ، شماره 70 ، صص 118-134

7-عرفانی ، محمود (  1366 )، «ورشکستگی به تقصیرو تقلب» ،  مجله دانشکده حقوق دانشگاه تهران ، شماره23 ، صص 39-53

8-محقق داماد، سید مصطفی( 1389)، « بررسی احکام حجرو ورشکستگی در فقه و حقوق اسلامی » ، مجله تخصصی نور و نامه الهیات ، شماره 10 ، صص117-128

9-میرمعزی، سیدحسین ، (1380) ، « اسلام نظام اقتصادی » ، مجله اقتصاد اسلامی ، شماره 7 ، صص 91-108

      10-یوسفی ، احمدعلی (1383) ، «تاثیرمبانی فلسفی رنظام اقتصادی اسلام از دیدگاه امام علی ع » ، مجله اقتصاد اسلامی ،       شماره 9 ، صص 10-2

1. A) Persian books

1- Ardebili, M. (2005), General Criminal Law, Tehran, Mizan Publishing House, first volume

2- Skini, R. (2009), Business Law, Tehran, Semt Publications, Volume IV

3- Skini, R. (2006), bankruptcy and liquidation business law, Tehran, Samt Publications

4- Ashuri, M. (2009), Criminal Procedure Code, Tehran, Semt Publications, second volume

5- Bazgir, Y. (1999), Trade Law Standards in Supreme Court Opinions, Tehran, Ganj Danesh

6- Jafari Langaroudi, M. (2002), Legal Terminology, Tehran, Ganj Danesh, fifth volume

7- Habib zadeh, M. (2005), Analysis of the crimes of fraud and breach of trust in the criminal law of Iran, Tehran, Nashre dadghostar.

8- Habibzadeh, M.(2002), Special Criminal Law, Tehran, Samt Publications

9- Hosni, H.(2005), Cooperative Law and Trade Law, Tehran, Mizan Publishing

10- Khaleghi, A.(2009), Criminal Procedure, Tehran, Shahr danesh

11- Demarchili, M. (2005), Trade Law in the Current Legal System, Tehran, Misagh edalat Publishing House

12- Sotoudeh Tehrani, H. (1999), Business Law, Volume IV, Tehran, Mizan Publishing

13- Shambiati, H. (2004), specialized criminal law, Tehran, Majd Publishing House, second volume

14- Erfani, M. (2007), Business Law, Tehran, Jangal Publications

15- Alizadeh, R. (2015), Criminal Bankruptcy, Tehran, Majd Publishing House

16- Fazal Ali, M. (2018), Bankruptcy due to fraud, Tehran, Press and Publishing Center of Judiciary

17- Ghaem Magham Farahani, M. (2006), Bankruptcy and Liquidation, Tehran, Mizan Publishing House

18- Katouzian, N.(2005), Introduction to the Science of Law, Tehran, Misagh edalat Publishing House

19- Kaviani, K. (2016), Criticisms of the bankruptcy of the General Court and the revision of the Tehran Court, Tehran, Press and Publishing Center of the Judiciary

20- Goldouzian, I.(2005), Introduction to the Islamic Penal Code, Tehran, Majd Publications

21- Mir Mohammad Sadeghi, H. (2009), Crimes against property and ownership, Tehran, Nashre mizan.

22- Deputy of Judiciary Training (2007), Iran's Legislative Criminal Policy in Economic Crimes, Tehran, Eternal Publications

23- Noorbaha, Reza .(2005), General Criminal Law, Tehran, Ganj Danesh Publications

24-Walidi, M.(1999), Special Criminal Law, Tehran, Amir Kabir Publications, first volume

 

1. b) Jurisprudence books

1- Ebn Rajab, A. (1986); Al-Uloom and Al-Hakim University, Beirut, Dar al-Jeil.

2-Ebn Abedin, M. (2019), Rad al-Mokhtar Al al-Dar al-Mokhtar, Beirot, Dar al-Fekr.

3- Ebn Manzoor, M.(1984), Lasan al-Arab, Qom, Adab Al-Howza Publishing House

4-Khoei, S. (1981), Menhaj al-Salehin; Qom, Medina of Science.

5- Diab Hezr, S.(1997), Rasayl al-vafiyyah fi al-eflas al-Qunun al-vazei Feqh al-Sharia al-Islamiyya, Beirut, Jerous Press.

6- Shahid Sani, Z. (1952), al-Rowza al-Bahiyyah fi Sharh al-Lomeh Damashqiyeh, vol. 4, published by Dar al-Kitab al-Islamiyya.

7- Allameh Heli, (1990), Qa'vaed al-kalam, Volume 19, Dar al Kotob al-Islamiya Publishing House, discussion of sheghagh selseleh Al-yanabei.

8- Fazel Lankarani, M. (2004), Jame Al-Masael , Qom, Amir Publishing House,

9- Moghads Ardebili, H. (2004), Sharh al-Ershad, volume 2, published by the Qom modaresin hoza .

10- Mousavi al-Khomeini, R. (1988), Tahrir al-vasileh, volume 3, Nashr al Dar al-elam

11- Najafi, S. (1991), Javahar al Kalam fi sharh sharaye Islam, Dar al-Kotob al-Islamiya, volume 52

12- Hani, M. (1989), Lebanase Commercial Law, volume 2, Beirut, Al-Qanun and Al-taJamo Institute

 

1. c) Articles

1- AlSan, M. (2013), "Investigation of the foundations and conditions of the application of the Tbilisi cucumber", Journal of Islamic Jurisprudence and Law Research, No. 38, pp. 29-50

-2Jahed, M., and Alizadeh ,R. (2013), "Bankruptcy due to fraud and negligence from commercial law to Islamic penal law", Legal Research Journal, No. 20, pp. 23-44

3- Raijian Asli, M.(2013), "Explaining the Strategy of Withdrawal or Renewal of the Scope of Criminal Law Intervention", Legal and Judicial Journal of Justice, No. 41, pp. 118-94

4- Rahmdel, M. (2013), "Bankruptcy due to fraud", Journal of Legal Research, No. 6, pp. 155-173

5- Rahmdel, M. (2007), "Bankruptcy due to fault", Faculty of Law and Political Science Journal, No. 2, pp. 138-113

-6Saeed, Maryam. and Jalili Shahri, S. and Taji, A. (1401), "Legal Principles of Bankrupt Organization", Islamic Jurisprudence and Law Research Journal, No. 70, pp. 118-134

7- Erfani, M. (1947), "Bankruptcy due to fraud", Tehran University Law School Journal, No. 23, pp. 39-53

8- Mohagheg Damad, S. (2009), "Reviewing the Rulings of Bankruptcy in Islamic Jurisprudence and Law", Specialized Journal of Noor and Nameh Theology, No. 10, pp. 117-128

9- Mirmoezi, S. (2008), "Islam Economic System", Journal of Islamic Economics, No. 7, pp. 108-91

10-Yousefi, A. (2013), "The Philosophical Influence of the Islamic Economic System from the Viewpoint of Imam Ali", Journal of Islamic Economics, No. 9, pp. 10-26