حفاظت و بازآفرینی پتانسیل‌های میراث صنعتی (نمونه مطالعاتی: کارخانه ذوب آهن کرج)

محورهای موضوعی : دو فصل‌نامه فضای زیست

شیرین ستوده ¹ , وحید قبادیان ² , محمد جواد مهدوی نژاد ³

1 - گروه معماری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - گروه معماری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. نویسنده مسئول.
3 - گروه معماری، دانشگاه تربیت ‌مدرس، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1400/12/28 تاریخ پذیرش : 1401/05/12 تاریخ انتشار : 1401/06/01

کلید واژه: صنعت, حفاظت, بازآفرینی, معماری صنعتی, میراث صنعتی,

چکیده مقاله :

با ظهور انقلاب صنعتی، کشور ایران با اتکا به پیشینه غنی خود در زمینه هنر و صنعت و تجارت، احداث کارخانه‌های صنعتی در سراسر نقاط ایران را در دستور کار قرار داد و در هر شهر و دیاری و غالبا با توجه به صنعت رایج در آن منطقه، نسبت به احداث یک یا چندین کارخانه زنجیره ای با سرمایه گذاران و جذب مشارکت و سرمایه مردمی همت گمارد. متاسفانه در پی اتمام فعالیت این نهادهای صنعتی و خروج آن‌ها از شهر و متروکه‌شدن فضای کارخانه‌ها، بسیاری از آن‌ها به دلیل عدم‌شناخت واقعی مسئولان و مردم از ارزش‌های نهفته در این بناها و هم‌چنین عدم توجه لازم کارشناسان و متخصصان مسئول، تخریب گردیدند. روندی که هم چنان تداوم دارد و حتی ثبت آن‌ها در فهرست آثار ملی نیز چندان مثمر‌ثمر نبوده است و نمی‌تواند مانعی برای جلوگیری از تخریب آن‌ها به‌شمار آید. در این راستا، در این پژوهش برای آن ‌که بتوان به حفاظت و بازآفرینی مناسب و درخور این میراث های صنعتی اقدام نمود، شناخت رویکرد مناسب برای حفاظت و بازآفرینی از این میراث بر اساس بررسی اسناد مصوب و هم‌چنین شناخت و فهم ارزش‌های ملموس و ناملموس در میراث های صنعتی با روش تحلیل محتوا در کارخانه ذوب‌آهن کرج را در دستور کار خود قرار داد و سعی نموده است که به این پرسش که چگونه می توان از میراث صنعتی محافظت کرد و به بازآفرینی آن ها به‌خصوص در کارخانه ذوب آهن کرج پرداخت، پاسخ دهد. روش تحقیق مبتنی بر استخراج داده‌هایی است که در جریان مطالعه منابع علمی به‌صورت منظم گردآمده و تحلیل شده‌اند. نتایج در این پژوهش حاکی از آن هستند که حفاظت و بازآفرینی پتانسیل های میراث صنعتی در کارخانه ذوب‌آهن کرج با تکیه بر پنج محور، ارزش های تاریخی، ارزش های فرهنگی و اقتصادی، ارزش های خاص، ارزش های روز و ارزش های آینده موجب شناخت اهمیت و منزلت این میراث خواهند شد.

چکیده انگلیسی:

Since the advent of the Industrial Revolution, Iran, relying on its rich history in the field of art, industry, and trade has put the construction of industrial factories throughout Iran on the agenda and in every city and gift, and often according to the common industry in that region. Industrial architecture is one of the important branches and sources of modern architecture. Strives to build one or more chain factories with the capital of the city's elders and businessmen and to attract the participation and capital of the people. In other words, in an action based on community-based participation, the face and landscape of the city were suddenly changed, and factories were accepted as manifestations of modernism and signs of the new age, along with other urban elements. Unfortunately, after the end of the activities of these industrial institutions and their departure from the city, and the abandonment of factories, many of them were destroyed due to a lack of real knowledge of officials and people of the values hidden in this building and lack of attention of responsible experts and specialists. The process that continues and even their inclusion in the list of national monuments has not been very fruitful and can not be considered an obstacle to prevent their destruction. In this regard, in this study, to be able to properly protect and recreate this heritage, to identify the appropriate approach to the protection of this heritage based on the review of approved documents, and also to recognize and understand the tangible and intangible values of this heritage by grounded theory. Was on the agenda. A method based on and extracting data that has been collected and analyzed regularly during the study of scientific sources. Thus, the result of this integrated protection and regeneration that takes place in the light of attention to culture, considering the category of public awareness of the values of this heritage, as an important matter, integrated protection and recreation of this heritage in the shadow of conscious communities. Will play an important role in its continuation.Explaining this, it should be noted that the industrial heritage, especially the factories that are located in the central part of cities today, after the completion of industrialization and turning them into large forgotten areas inside or around historic cities, from the perspective of people and residents, physical places. And an abandoned and polluted function, spaces for committing all kinds of crimes and offenses, and generally devoid of any inherited values. At first glance, these areas are considered unbearable financial ones, even from the point of view of the executive and political powers. This negative view of the audience and the subsequent cases such as the impossibility of visiting this building and consequently the unfamiliarity of the people with different values of this building deprive the people of a sense of attachment and emotion to this building which is one of the most important reasons for protecting industrial works. In this regard, one of the first protection strategies regarding industrial heritage is to eliminate the negative attitude towards them. The endangerment of industrial heritage is also due to this negative mentality and the problems of the economic structure of the old industrial areas; It should be noted, however, that this legacy can be reminiscent of a pioneering spirit, traditions, and the power of innovation, and can be effective in improving public perceptions and creating a positive image, but so far little use has been made of this industrial heritage potential.In such circumstances, the legacy of industrial society can be saved. The first is to make a relentless effort to preserve this heritage in the collective memory of post-industrial generations. This should be done by understanding the value of this heritage after their disability; In meantime, motivating the feeling and strengthening the sense of pride and sense of responsibility for the protection of industrial heritage, both for the audience and for the officials, will be very effective in preserving the values of industrial heritage. Second, to incorporate this heritage into the daily lives, work, and other cultural or service needs of the residents, using the imagination, initiative, and innovation that we will address in the relevant section.

منابع و مأخذ:

• افشار نادری، کامران. (1383). معماری صنعتی ایران بین دو جنگ جهانی. مجله معمار، 25، 135-149.


• امین زاده، بهناز و دادرس، راحله. (1391). بازآفرینی فرهنگ مدار در بافت تاریخی شهر قزوین با تاکید بر گردشگری شهری. مطالعات معماری ایران، 2، 99-108.


• ایمان، محمدتقی و نوشادی، محمودرضا (1390). تحلیل محتوای کیفی. فصل‌نامه پژوهش، 3(2)، 15-44.


• باردن، لورنس (1375). تحلیل محتوا. ترجمه: ملیحه آشتیانی و محمدیمنی دوزی سرخابی، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.


• بانی‌مسعود، امیر. (1390). تاریخ معماری معاصر ایران (در تکاپوی سنت و مدرنیته). تهران: هنر قرن.


• بحرینی، حسین. (1376). شهرسازی و توسعه پایدار. رهیافت، 17، 28-39.


• بحرینی، حسین و ایزدی، محمد‌سعید و مفیدی، مهرانوش. (1392). رویکردها و سیاست‌های نوسازی شهری (از بازسازی تا بازآفرینی شهری پایدار). مطالعات شهری، 9، 17-30.


• پوراحمد، احمد و حبیبی، کیومرث و کشاورز، مهناز. (1389). سیر تحول مفهوم شناسی بازآفرینی شهری به‌عنوان رویکردی نو در بافت‌های فرسوده شهری. مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 1، 73-92.


• تراسبی، دیوید. (1382). اقتصاد و فرهنگ. ترجمه: کاظم فرهادی، مترجم، تهران: نی.


• تیمورتاش، سارا. (1392). تغییر کاربری تطبیقی میراث معماری صنعتی، نمونه موردی کارخانه دخانیات ایران. پایان­نامه کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه تهران.


• حاجی‌پور، خلیل. (1386). مقدمه‌ای بر سیر تحول و تکوین رویکردهای مرمت شهری (دوره زمانی بعد از جنگ جهانی اول تا آغاز هزاره سوم). اندیشه ایرانشهر، 2، 9-10، 16-25.


• حبیبی، محسن و مقصودی، ملیحه. (1390). مرمت شهری: تعاریف، نظریه‌ها، تجارب، منشورها و قطعنامه‌های جهانی، روش‌ها و اقدامات شهری. تهران: دانشگاه تهران.


• حناچی، پیروز و فدایی­نژاد، سمیه. (1390). تدوین چهارچوب مفهومی حفاظت و بازآفرینی یکپارچه در بافت‌های فرهنگی تاریخی. نشریه هنرهای زیبا، شماره 46.


• طالبیان، محمد حسن. (1384). نقش مفهوم اصالت در حفاظت محوطه­های میراث جهانی (تجاربی از دورانتاش برای حفاظت مبتنی بر اصالت). پایان­نامه دکتری، دانشگاه تهران.


• قائدی، محمدرضا و گلشنی، علیرضا. (1395). روش تحلیل محتوا، از کمی­گرایی تا کیفی­گرایی. روش­ها و مدل­های روانشناختی، 7(23)، 57-82.


• کلانتری خلیل‌آباد، حسین و پوراحمد، احمد. (1384). فنون و تجارب برنامه‌ریزی مرمت بافت تاریخی شهرها. تهران: جهاد دانشگاهی.


• هوبزباوم، اریک. جان. (1374). عصر انقلاب: اروپا 1789-1848. علی‌اکبر. مهدویان، صالحی، اشکان، مترجم، تهران.

 

• Burden, Ernest. (2004). Illustrated Dictionary of Architectural Preservation. New York: The McGraw-Hill Companies.


• Colatonio, Andrea & Dixon. Tim. (2011). Urban Regeneration & Social Sustainability: Best Practice from European Cities. New Jersey: John Wiley & sons.


• Chan, Edwin & Lee, Grace.K.L. (2008). Critical factors for improving social sustainability of urban renewal projects. Social Indicators Research, 85, 243-253.


• Cossons, Neil. (2012). Why preserve the industrial heritage?. In J. Douet (Ed.), Industrial Heritage Re-Tooled. The TICCIH guide to Industrial Heritage Conservation, (pp. 1-71). London & New York: Routledge.


• Dongjun, Pan. (2008). Discussion on Industrial Heritage Protection and uses. Shanxi Architecture, 34(14), 37-38.


• Doratli, Naciye. (2005). Revitalizing historic urban quarters: A model for determining the most relevant strategic approach. European Planning Studies, 13(5), 749-772.


• Ebert, Wolfgang. (2012). Industrial heritage tourism. In J. Douet (Ed.), Industrial Heritage Retooled. The TICCIH guide to Industrial Heritage Conservation, (201-206).


• Falser, Micheal. (2001). Global Strategy Studies. Industrial Heritage Analysis World Heritage List and Tentative List. UNESCO World Heritage Centre Asia-Pacific Region Minja Gove,D. (1993). Webster‘s Third New International Dictionary of English Language Unabridge. Springfield. Massachusetts: Merriam-Webster Inc. Yang.


• Freud, Sigmund. (1989). Introduction a La Psychanalyse. Petit Bibliotheque Payot.


• Hsieh, Hsiu-Frang & Shannon, Sarah. E. (2005). Three Approaches to Qualitative Content Analysis. Qualitative Health Research, 15(9), 1277-1288.


• Izady, Mohammad Saeid. (2006). A study on city center regeneration: a comparative analysis of two different approaches to the revitalization of historic city centers in Iran. Newcastle: Newcastle University.


• Kondracki, Nancy L & Wellman, Nancy S & Amundson, Danial. R. (2002). Content Analysis: Review of Methods and their applications in nutrition education. Journal of Nutrition Education and Behavior, 34, 224-230.


• Lichfield, Dalia. (2000). The Context of Urban Regeneration, in Urban Regeneration. Sage Publications Ltd.


• Mayring, Philipp. (2000). Qualitative content analysis.Forum, Qualitative social Research, 1(2), 1-10.


• McDonald, Sally & Naglis, Malys & Vida, Maliene. (2009). Urban Regeneration for Sustainable Communities: A Case Study. Baltic Journal on Sustainability, 15 (1), 49-59.


• Roberts, Peter & Skyes, Hugh. (2003). Urban Regeneration. London: Thousand Oaks: Sage.


• Ward, Bucher. (1996). Dictionary of Building Preservation. New York: John Wiley & Sons, INC.