حفاظت و بازآفرینی پتانسیل‌های میراث صنعتی (نمونه مطالعاتی: کارخانه ذوب آهن کرج)

الموضوعات : دو فصل‌نامه فضای زیست

شیرین ستوده ¹ , وحید قبادیان ² , محمد جواد مهدوی نژاد ³

1 - گروه معماری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - گروه معماری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. نویسنده مسئول.
3 - گروه معماری، دانشگاه تربیت ‌مدرس، تهران، ایران.

تاريخ الإرسال : 16 السبت , شعبان, 1443 تاريخ التأكيد : 05 الأربعاء , محرم, 1444 تاريخ الإصدار : 25 الثلاثاء , محرم, 1444

الکلمات المفتاحية: صنعت, حفاظت, بازآفرینی, معماری صنعتی, میراث صنعتی,

ملخص المقالة :

با ظهور انقلاب صنعتی، کشور ایران با اتکا به پیشینه غنی خود در زمینه هنر و صنعت و تجارت، احداث کارخانه‌های صنعتی در سراسر نقاط ایران را در دستور کار قرار داد و در هر شهر و دیاری و غالبا با توجه به صنعت رایج در آن منطقه، نسبت به احداث یک یا چندین کارخانه زنجیره ای با سرمایه گذاران و جذب مشارکت و سرمایه مردمی همت گمارد. متاسفانه در پی اتمام فعالیت این نهادهای صنعتی و خروج آن‌ها از شهر و متروکه‌شدن فضای کارخانه‌ها، بسیاری از آن‌ها به دلیل عدم‌شناخت واقعی مسئولان و مردم از ارزش‌های نهفته در این بناها و هم‌چنین عدم توجه لازم کارشناسان و متخصصان مسئول، تخریب گردیدند. روندی که هم چنان تداوم دارد و حتی ثبت آن‌ها در فهرست آثار ملی نیز چندان مثمر‌ثمر نبوده است و نمی‌تواند مانعی برای جلوگیری از تخریب آن‌ها به‌شمار آید. در این راستا، در این پژوهش برای آن ‌که بتوان به حفاظت و بازآفرینی مناسب و درخور این میراث های صنعتی اقدام نمود، شناخت رویکرد مناسب برای حفاظت و بازآفرینی از این میراث بر اساس بررسی اسناد مصوب و هم‌چنین شناخت و فهم ارزش‌های ملموس و ناملموس در میراث های صنعتی با روش تحلیل محتوا در کارخانه ذوب‌آهن کرج را در دستور کار خود قرار داد و سعی نموده است که به این پرسش که چگونه می توان از میراث صنعتی محافظت کرد و به بازآفرینی آن ها به‌خصوص در کارخانه ذوب آهن کرج پرداخت، پاسخ دهد. روش تحقیق مبتنی بر استخراج داده‌هایی است که در جریان مطالعه منابع علمی به‌صورت منظم گردآمده و تحلیل شده‌اند. نتایج در این پژوهش حاکی از آن هستند که حفاظت و بازآفرینی پتانسیل های میراث صنعتی در کارخانه ذوب‌آهن کرج با تکیه بر پنج محور، ارزش های تاریخی، ارزش های فرهنگی و اقتصادی، ارزش های خاص، ارزش های روز و ارزش های آینده موجب شناخت اهمیت و منزلت این میراث خواهند شد.

المصادر:

• افشار نادری، کامران. (1383). معماری صنعتی ایران بین دو جنگ جهانی. مجله معمار، 25، 135-149.


• امین زاده، بهناز و دادرس، راحله. (1391). بازآفرینی فرهنگ مدار در بافت تاریخی شهر قزوین با تاکید بر گردشگری شهری. مطالعات معماری ایران، 2، 99-108.


• ایمان، محمدتقی و نوشادی، محمودرضا (1390). تحلیل محتوای کیفی. فصل‌نامه پژوهش، 3(2)، 15-44.


• باردن، لورنس (1375). تحلیل محتوا. ترجمه: ملیحه آشتیانی و محمدیمنی دوزی سرخابی، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.


• بانی‌مسعود، امیر. (1390). تاریخ معماری معاصر ایران (در تکاپوی سنت و مدرنیته). تهران: هنر قرن.


• بحرینی، حسین. (1376). شهرسازی و توسعه پایدار. رهیافت، 17، 28-39.


• بحرینی، حسین و ایزدی، محمد‌سعید و مفیدی، مهرانوش. (1392). رویکردها و سیاست‌های نوسازی شهری (از بازسازی تا بازآفرینی شهری پایدار). مطالعات شهری، 9، 17-30.


• پوراحمد، احمد و حبیبی، کیومرث و کشاورز، مهناز. (1389). سیر تحول مفهوم شناسی بازآفرینی شهری به‌عنوان رویکردی نو در بافت‌های فرسوده شهری. مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 1، 73-92.


• تراسبی، دیوید. (1382). اقتصاد و فرهنگ. ترجمه: کاظم فرهادی، مترجم، تهران: نی.


• تیمورتاش، سارا. (1392). تغییر کاربری تطبیقی میراث معماری صنعتی، نمونه موردی کارخانه دخانیات ایران. پایان­نامه کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه تهران.


• حاجی‌پور، خلیل. (1386). مقدمه‌ای بر سیر تحول و تکوین رویکردهای مرمت شهری (دوره زمانی بعد از جنگ جهانی اول تا آغاز هزاره سوم). اندیشه ایرانشهر، 2، 9-10، 16-25.


• حبیبی، محسن و مقصودی، ملیحه. (1390). مرمت شهری: تعاریف، نظریه‌ها، تجارب، منشورها و قطعنامه‌های جهانی، روش‌ها و اقدامات شهری. تهران: دانشگاه تهران.


• حناچی، پیروز و فدایی­نژاد، سمیه. (1390). تدوین چهارچوب مفهومی حفاظت و بازآفرینی یکپارچه در بافت‌های فرهنگی تاریخی. نشریه هنرهای زیبا، شماره 46.


• طالبیان، محمد حسن. (1384). نقش مفهوم اصالت در حفاظت محوطه­های میراث جهانی (تجاربی از دورانتاش برای حفاظت مبتنی بر اصالت). پایان­نامه دکتری، دانشگاه تهران.


• قائدی، محمدرضا و گلشنی، علیرضا. (1395). روش تحلیل محتوا، از کمی­گرایی تا کیفی­گرایی. روش­ها و مدل­های روانشناختی، 7(23)، 57-82.


• کلانتری خلیل‌آباد، حسین و پوراحمد، احمد. (1384). فنون و تجارب برنامه‌ریزی مرمت بافت تاریخی شهرها. تهران: جهاد دانشگاهی.


• هوبزباوم، اریک. جان. (1374). عصر انقلاب: اروپا 1789-1848. علی‌اکبر. مهدویان، صالحی، اشکان، مترجم، تهران.

 

• Burden, Ernest. (2004). Illustrated Dictionary of Architectural Preservation. New York: The McGraw-Hill Companies.


• Colatonio, Andrea & Dixon. Tim. (2011). Urban Regeneration & Social Sustainability: Best Practice from European Cities. New Jersey: John Wiley & sons.


• Chan, Edwin & Lee, Grace.K.L. (2008). Critical factors for improving social sustainability of urban renewal projects. Social Indicators Research, 85, 243-253.


• Cossons, Neil. (2012). Why preserve the industrial heritage?. In J. Douet (Ed.), Industrial Heritage Re-Tooled. The TICCIH guide to Industrial Heritage Conservation, (pp. 1-71). London & New York: Routledge.


• Dongjun, Pan. (2008). Discussion on Industrial Heritage Protection and uses. Shanxi Architecture, 34(14), 37-38.


• Doratli, Naciye. (2005). Revitalizing historic urban quarters: A model for determining the most relevant strategic approach. European Planning Studies, 13(5), 749-772.


• Ebert, Wolfgang. (2012). Industrial heritage tourism. In J. Douet (Ed.), Industrial Heritage Retooled. The TICCIH guide to Industrial Heritage Conservation, (201-206).


• Falser, Micheal. (2001). Global Strategy Studies. Industrial Heritage Analysis World Heritage List and Tentative List. UNESCO World Heritage Centre Asia-Pacific Region Minja Gove,D. (1993). Webster‘s Third New International Dictionary of English Language Unabridge. Springfield. Massachusetts: Merriam-Webster Inc. Yang.


• Freud, Sigmund. (1989). Introduction a La Psychanalyse. Petit Bibliotheque Payot.


• Hsieh, Hsiu-Frang & Shannon, Sarah. E. (2005). Three Approaches to Qualitative Content Analysis. Qualitative Health Research, 15(9), 1277-1288.


• Izady, Mohammad Saeid. (2006). A study on city center regeneration: a comparative analysis of two different approaches to the revitalization of historic city centers in Iran. Newcastle: Newcastle University.


• Kondracki, Nancy L & Wellman, Nancy S & Amundson, Danial. R. (2002). Content Analysis: Review of Methods and their applications in nutrition education. Journal of Nutrition Education and Behavior, 34, 224-230.


• Lichfield, Dalia. (2000). The Context of Urban Regeneration, in Urban Regeneration. Sage Publications Ltd.


• Mayring, Philipp. (2000). Qualitative content analysis.Forum, Qualitative social Research, 1(2), 1-10.


• McDonald, Sally & Naglis, Malys & Vida, Maliene. (2009). Urban Regeneration for Sustainable Communities: A Case Study. Baltic Journal on Sustainability, 15 (1), 49-59.


• Roberts, Peter & Skyes, Hugh. (2003). Urban Regeneration. London: Thousand Oaks: Sage.


• Ward, Bucher. (1996). Dictionary of Building Preservation. New York: John Wiley & Sons, INC.