بازخوانی سفرنامه ها به منظور مطالعه معماری گرمابه ها در تاریخ ایران

محورهای موضوعی : باحث معرفتی و روش­ شناختی تاریخ پژوهی

محسن طبسی ¹

1 - استادیار دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد

تاریخ دریافت : 1394/10/05 تاریخ پذیرش : 1394/10/05 تاریخ انتشار : 1390/10/01

کلید واژه: ایران, سفر, سفرنامه, معماری, گرمابه (حمام),

چکیده مقاله :

بدون شک، سفرنامه‌ها یکی از مهم‌ترین اسناد موجود درباره تاریخ ایران هستند که ترجمه، بازخوانی و تحلیل مطالب آن‌ها می‌تواند در روشن شدن نقاط تاریک پیشینه ما کمک شایانی بنماید. به جهت قلّت منابع مکتوب، در ضرورت و اهمیت تدقیق در بازخوانی سفرنامه‌ها، نمی‌توان تردیدی روا داشت. همچنین می‌دانیم که از حمام‌های قدیمی، آثار چندانی بر جای نیست زیرا بنا به دلایل گوناگون، حمام‌ها از آسیب پذیر‌ترین گونه‌های معماری هستند که همواره مورد تغییر یا تخریب قرار گرفته‌اند. به همین دلیل، اشارات موجود در سفرنامه‌ها، اهمیتی دو چندان می‌یابند. مقاله حاضر، برخی از مهم‌ترین سفرنامه‌ها را با نگاهی تحلیلی و تطبیقی، در جستجوی وجوه معمارانه گرمابه‌ها پیموده؛ و وجوه مردم‌شناختی حمام‌ها را به فرصتی دیگر وانهاده است. روش پژوهش، روش تاریخی است. از منظر هدف نیز پژوهش حاضر را می‌توان یک تحقیق توصیفی تطبیقی دانست. در گردآوری اطلاعات نیز شیوه کار بر مطالعه اسنادی و کتابخانه‌ای استوار است. نتایج حاصل نشان می‌دهد که در سفرنامه‌های مورد بررسی، ۲۸۱ بار به وجوه گوناگون معماری حمام‌ها اشاره شده است. مجموعه سفرنامه‌های ناصرالدین شاه با ۳۴، سفرنامه پولاک با ۲۶، و سفرنامه دروویل با ۲۴ مورد اشاره، دارای بیشترین فراوانی درباره معماری حمام‌ها هستند.

چکیده انگلیسی:

Diaries are the most important documents about Iranian history that their translation and analysis can help us to understand more about our history. Also we know that remain only a few remains of historic baths; because this type of architecture is very weak against damages and demolitions. For this reason, all diaries' writings about baths can find special importance. This paper reviews some of the most famous and important diaries with the analytic and comparative methods to find more about baths' architecture and leave the anthropological aspects. The results show that all reviewed diaries pointed 281 times to different aspects of baths' architecture. Naser-al Din Shah's diary with 34 times, Jakob Eduard Polak's diary with 26 and Gaspard Drouville's diary with 24 times have some important information about baths' architecture.