حوضه آبریز ابهررود در دوره مس و سنگ: مروری بر استقرارهای دالمایی حاشیه شمال غربی مرکز فلات ایران

محورهای موضوعی : باستان‌شناسی پیش از تاریخ

شکوه خسروی ¹ (دانشجوی دکتری باستان‌شناسی، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.)
حمید خطیب‌شهیدی ² (استادیار، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.)
سجاد علی بیگی ³ (دانشجوی دکتری باستان‌شناسی پیش از تاریخ، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران؛ مدرس گروه باستان شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان، همدان، ایران.)

تاریخ دریافت : 1402/04/22 تاریخ پذیرش : 1402/04/22 تاریخ انتشار : 1388/12/01

کلید واژه: سفال, دورۀ مس و سنگ, فرهنگ دالما, حوضۀ آبریز ابهررود, محوطه‌های استقراری, حاشیه شمال غربی مرکز فلات ایران,

چکیده مقاله :

فرهنگ و سنت سفالگری دالما طی نیمۀ دوم هزارۀ پنجم ق.م در بخش‌های زیادی از شمال غرب و غرب ایران گسترش یافت. با این حال، شواهد اندکی از گسترش و نفوذ این سنت به بخش‌های شرقی‌تر شمال غرب کشور و مرکز فلات ایران به دست آمده است. حوضۀ آبریز ابهررود در میان سه حوزۀ مهم فرهنگی جغرافیایی شمال غرب، غرب و مرکز فلات ایران واقع گردیده است. طی بررسی این منطقه ۱۲ محوطه با بقایای دورۀ فرهنگ دالما شناسایی و مطالعه شد. محوطه‌های شناسایی شده به احتمال همگی روستاهای کوچکی هستند که تماماً در کنار یک منبع آب و اغلب در میان ارتفاعات و یا حاشیۀ دشت میانکوهی ابهر واقع شده‌اند. بر اساس مکان‌گزینی استقرارها محوطه‌های این دوره به احتمال روستاهای کوچکی متعلق به اجتماعات کوچرو و نیمه یکجانشین بوده‌اند که درفاصلۀ حوزۀ شمال غرب و غرب ایران در تردد بوده‌اند. اهمیت این پژوهش از این رو است که می‌‌تواند آگاهی‌های ارزشمندی از فرهنگ‌ها و سنت‌های شرقیِ شمال غرب، شمال شرقی غرب ایران و فرهنگ‌های غربی مرکز فلات ایران و ویژگی‌ها و شاخصه‌های فرهنگی این حوزه‌ها را (تفاوتها وتشابهات) در منطقه‌ای کوچک اما مهم در اختیار قرار دهد.

چکیده انگلیسی:

In the fifth millennium B.C, the Dalma ceramic cultural tradition spread throughout much of the north-west and western of Iran. However, insufficient pieces evidence of the same expansion and distribution of this tradition over eastern parts of North west and central Iranian plateau have been obtained during the surveys at Abharrud basin area. Abharrud basin is located among the three cultural-geographic regions of the central plateau, north-west and west of Iran. During the surveys in this area, 12 Dalma associated sites were discovered and examined. The discovered sites might have possibly been small villages situated near water sources and mostly on the intermountain plain of Abhar or among the highlands; according to the location selection, these villages belong to nomads wandering in between the north-west and western parts of Iran's basins. The matter of this research is that it can yield a large amount of information about the eastern cultures and traditions of the north-west, north-east of western Iran and the western cultures of central plateau and the characteristics and cultural types of these regions (their similarities and differences) in a small but prominent region.