معرفی و طبقه‌بندی برخی از نقوش گرافیکی و هندسی تزئینی کنده بر روی سفال‌های عصر مفرغ قدیم بر اساس مدارک بدست‌آمده ازتپه پیسا همدان

محورهای موضوعی : باستان‌شناسی پیش از تاریخ

یعقوب محمدی‌فر ¹ (دانشیار، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه بوعی سینا، همدان، ایران.)
عباس مترجم ² (استادیار، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.)
کمال‌الدین نیکنامی ³ (استاد، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.)

تاریخ دریافت : 1402/04/19 تاریخ پذیرش : 1402/04/19 تاریخ انتشار : 1390/12/01

کلید واژه: ایران, عصر مفرغ, تپه پیسا, هنر سفالگری, نقوش گرافیکی,

چکیده مقاله :

در حدود پنچ هزار سال پیش از این، فرهنگی در غرب ایران گسترش یافت که از نظر زمانی، با شروع عصر مفرغ (۳۰۰۰- ۲۶۰۰ ق.م) در ایران همزمان است. این فرهنگ جدید با دو مشخصه اصلی آن یعنی ایجاد معماری مدور و ساخت سفال‌های سیاه براق از دوره قبل از خود به سادگی قابل تمیز است. تا پیش از این زمان سفال‌های رایج در غرب ایران، سفال‌های نخودی و قرمز منقوش بود، ولیکن با برآمدن این فرهنگ جدید ساخت سفال‌های سیاه براق با نقوش کنده جای آن‌ها را گرفت. نقوش کنده این سفال‌ها تداعی کننده تکنیک خراطی روی چوب و اشیاء چوبی است. در سال‌های اخیر مطالعات گسترده‌ای در خصوص این فرهنگ در غرب ایران و کشورهای همسایه انجام شده است. این مقاله برآیند طبقه‌بندی و مطالعه سبک‌شناختی سفال‌های مکشوفه از کاوش عمودی در تپه پیسا همدان است. در طبقه‌بندی نقوش سفال‌ها می‌توان اذعان کرد که این نقوش سمبل و نمادی خاص تلقی می ‌گردیدند. بر این اساس، می‌توان یک سابقه پنج هزار ساله را برای به‌کارگیری این نقوش در فلات ایران با اتکای به مدارک مستقیم ارائه نمود. نقوشی که بعدها با ترکیبات بیشتر بن‌مایه و ریشه بسیاری از نقوش هندسی و انتزاعی در دوره‌های تاریخی و اسلامی بودند.

چکیده انگلیسی:

Pending the Early Bronze Age, in the early to mid-third millennium, the material culture of central western Iran was influenced by the cultural phenomenon known as Kura-Araxes, or the Early Trans-Caucasian (E.T.C).The first evidence for E.T.C culture in western Iran was revealed at Yanik Tepe, a mound located to the northwest of Lake Urmia. The burnished hand-made ceramics had dark grey-black and red fabric and were decorated with incised and excised geometric patterns, sometimes in-filled after firing with gypsum. The characteristic ceramics were subsequently identified much further south in the Zagros Mountains. Recent fieldwork by Bu Ali Sina University has identified the existence of E.T.C. material at the mound of Tepe Pissa on the Hamedan plain, northwest of Hamadan by Mohamadifar and Motarjem in 2008. This classification and outcome study of cognitive style pottery artifacts from the excavations of the Tepe Pissa. The pottery designs can be said, these motifs are special symbols in the Iranian plateau.