تأثیر روش تدریس کاوشگری بر خلاقیت و انگیزه پیشرفت دانشجویان روان‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

محورهای موضوعی : خلاقیت و نوآوری از جنبه‏های روان‏شناختی، علوم شناختی، علوم تربیتی و آموزشی (خلاقیت شناسی روان‏شناختی، خلاقیت شناسی پرورشی)

لیلا پلوئی ¹

1 - استادیار و عضو هیئت علمی، گروه آموزشی زبانهای خارجی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1399/05/14 تاریخ پذیرش : 1400/04/01 تاریخ انتشار : 1400/03/01

کلید واژه: خلاقیت, انگیزه پیشرفت, روش تدریس کاوشگری, دانشجویان روان شناسی,

چکیده مقاله :

هدف: مطالعه حاضر با هدف تعیین اثربخشی تدریس کاوشگری بر خلاقیت و انگیزه پیشرفت دانشجویان انجام شد. روش: طرح پژوهش نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون - پس آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانشجویان کارشناسی ارشد روان‌شناسی بالینی دانشگاه علوم و تحقیقات تهران بودند. براساس روش نمونه‌گیری هدفمند 60 دانشجو انتخاب شدند و به دوگروه 30 نفری آزمایش و گواه اختصاص یافتند. ابزار سنجش آزمون سنجش خلاقیت عابدی (1372) و پرسشنامه انگیزه پیشرفت هرمنس (1970) بود. گروه آزمایش به مدت هشت جلسه از یک ترم تحصیلی تحت تدریس به روش کاوشگری قرار گرفتند و در گروه گواه، روش تدریس به صورت سنتی بود. در پایان دوره های تدریس، از هر دو گروه آزمایش و گواه، پس آزمون به‌عمل آمد. یافته‌ها: نتایج تحلیل کوواریانس چندمتغیری نشان داد بین دانشجویان گروهی که با روش کاوشگری آموزش دیده بودند و گروه گواه که تحت آموزش سنتی بوده‌اند؛ از نظر میزان خلاقیت و انگیزه پیشرفت تفاوت معناداری وجود داشت (001/0>p ) و روش تدریس کاوشگری موجب افزایش خلاقیت و افزایش انگیزه پیشرفت در دانشجویان شد. نتیجه‌گیری: به‌منظور افزایش کیفیت تدریس، ابداع تکنیک‌های متعدد پرورش روحیه کاوشگری برای دروس روان‌شناسی پیشنهاد می‌شود.

چکیده انگلیسی:

The aim of this study was to determine the effectiveness of inquiry-based teaching method on creativity and achievement motivation among university students. It was a pretest-posttest design with control and experimental groups. The statistical population consisted clinical psychology students of Islamic Azad University Science and Research Branch in Tehran. Based on purposive sampling method, 60 students were selected and assigned to two 30-student control and experimental groups. The dependent variables were measured by Creativity Test of Abedi (1372) and Achievement Motivation Questionnaire of Hermans (1970). The experimental group was taught by inquiry-based teaching method for eight sessions while the control group's teaching approach was a traditional one. At the end of the teaching courses, post-test was performed for both experimental and control groups. The results of multivariate analysis of co variance showed that there was a significant difference in group creativity and achievement motivation between control and experimental situations (P <0.001). And the inquiry-based teaching method increased creativity and achievement motivation among students. Hence, in order to increase the quality of teaching, it is suggested to invent various techniques for inquiry-based teaching in psychology curriculum.

منابع و مأخذ:

ابوالقاسمی، شهنام. (1381). هنجاریابی آزمون انگیزش پیشرفت بر روی دانش‌آموزان راهنمایی شهرستان تنکابن، تنکابن؛ معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد تنکابن.

اسدزاده، حسن. (1396). نظریه ها و روش های آموزش، تهران؛ دانشگاه علامه طباطبایی.

اسدی، فاطمه؛ هاشمی مقدم، سید شمس الدین؛ موسوی پور، سعید. (1398). تأثیر روش تدریس اکتشافی هدایت شده بر خلاقیت دانش‌آموزان دختر پایه هشتم در درس علوم تجربی، نشریه پیشرفت های نوین در روانشناسی، علوم تربیتی و آموزش و پرورش، 2(18)، 113-126.

امرایی، فروزان؛ قدم پور، عزت اله؛ شریفی، طیبه؛ غضنفری، احمد. (1398). مقایسه تأثیر آموزش مهارت‌های وسعت‌بخشی تفکر و راهبردهای یادگیری خودتنظیمی بر خلاقیت (سیالی، ابتکار، انعطاف‌پذیری، بسط) دانش‌آموزان، ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 8(4)، 97-128.

آزادی، نفیسه؛ شیروانی‌شیری، علی. (1399). نظریه هوش‏های چندگانه و شاخص‏های خلاقیت و درگیری یادگیرنده در کتب ریاضی، ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 10(2)، 151-170.

باجوروند، مهری؛ بیرانوند، فردین. (1394). مقایسه تأثیر روش تدریس جیگساو و روش تدریس کاوشگری بر انگیزه پیشرفت تحصیلی پسر پایه پنجم ابتدایی شهرستان دره شهر در درس علوم، چهارمین کنفرانس بین المللی روانشناسی و علوم اجتماعی، تهران؛ 12 اسفند.

باقری، مهدی؛ حقانی، فریبا؛ محمدی کیا، سید احمد. (1398). استفاده از روش تدریس کاوش‌گری در آموزش علوم پزشکی،  مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 19(17)، 156-165.

پالی، سمیرا؛ تفضلی، صغری. (1400). بررسی تأثیر تجهیزات تکنولوژی های آموزشی و وسایل کمک آموزشی در میزان ارتقاء پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان پایه ششم شهرستان رودسر،  فصلنامه مدیریت و چشم انداز آموزش، 3(1)، 1-16.

پورقهرمانی، حسن؛ کریمی ثانی، پرویز. (1395). تأثیر روش تدریس اکتشافی برخلاقیت دانش‌آموزان پایه ششم ابتدایی، پنجمین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم تربیتی و روانشناسی، مطالعات اجتماعی و فرهنگی.

جعفرلو، غلام؛ شریفی، نسترن؛ پاشاشریفی، حسن. (1398). ارائه مدلی جهت پیش بینی خلاقیت بر اساس سخت رویی، خودکارآمدی، کمال گرایی، تحصیلات والدین، سوابق کارهای خلاقانه افراد خانواده و خویشاوندان نزدیک با میانجی انگیزش پیشرفت در دانش‌آموزان، ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 9(1)، 153-184.

حبیبی، مرضیه. (1399). تأثیر آموزش مهارت حل مسئله بر میزان خلاقیت و انگیزش پیشرفت دانش‌آموزان دختر پایه دوم دوره دوم متوسطه، رویش روان‌شناسی، 9(46)، 57-64.

حسینی مهر، حجت؛ انتصار فومنی، غلامحسین؛ حجازی، مسعود؛ اسدزاده دهرائی، حسن. (1398). مقایسه اثربخشی آموزش مستقیم و غیرمستقیم بر خلاقیت فراگیران، پژوهش در آموزش علوم پزشکی، ۱۱(۱)، 50-61.

خلعتبری، جواد. (1395). تعیین اثربخشی آموزش ابراز وجود بر میزان خلاقیت دانش‌آموزان پسر دوره ابتدایی، ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 5(3)، 197-211.

خلعتبری، جواد؛ سهیلی پور، فاطمه زهرا. (1396). بررسی رابطه جو عاطفی خانواده با خلاقیت دانش‌آموزان دختر پایه پنجم ابتدایی شهرستان اصفهان، ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 7(2)، 167-188.

رحیمی، حمید؛ یزدخواستی، علی؛ حسن پور، راحله. (1393). تحلیل رابطه بین هوش­های چندگانه با تفکر خلاق دانشجویان، مرکز مطالعات و توسعه آموزش پزشکی، 11(3)، 350-359.

زارعی، مینا؛ سالاری چینه، پروین. (1395). تأثیر روش تدریس کاوشگری بر پیشرفت تحصیلی درس علوم تجربی دانش‌آموزان دختر پایه پنجم ابتدایی، سومین کنفرانس بین‌المللی روانشناسی، علوم تربیتی و سبک زندگی، مشهد؛ 4 شهریور.

سپهریان آذر، فیروزه؛ غدیری، فرهاد؛ عبدالمحمدی، کریم؛ صمدزاده، فریبا. (1399). نقش میانجی خلاقیت در رابطه بین اهداف پیشرفت و انگیزه پیشرفت دانشجویان، ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 10(1)، 189-208.

سیف، علی اکبر. (1398). روانشناسی پرورشی نوین: روانشناسی یادگیری و آموزش، تهران؛ نشر دوران.

شمسعلی، محمدرضا. (1388). بررسی تأثیر آموزش کاوشگری در درس علوم تجربی بر پرورش خلاقیت و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دختر و پسر سال دوم راهنمایی شهرستان تویسرکان در سال تحصیلی 88-87، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی.

طالبی خانسری، لیلا. (1399). رابطه بین شیوه‌های مدیریت کلاس و مهارت‌های ارتباطی با انگیزه پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان مقطع ابتدایی شهر چابکسر، فصلنامه مدیریت و چشم انداز آموزش، 2(3)، 113-131.

طهماسب‌زاده شیخلار، داود؛ محمدزاده، صدیقه؛ علیپور، سریه. (1397). رابطه روش تدریس کاوشگری با روحیه پژوهشگری در بین دانشجویان رشته پرستاری، مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 18(23)، 204-213.

عابدی، جمال. (1372). خلاقیت و شیوه ای نو در اندازه گیری آن. پژوهش های روان شناختی، (1و2)، 46-54.

عبیری، مرجان؛ صادقی، عباس؛ خسرو جاوید، مهناز؛ افقی، نادر. (1393). مقایسه تأثیر روش تدریس همیاری (مشارکتی)، اکتشافی و سخنرانی بر پیشرفت تحصیلی و نگرش نسبت به درس فیزیک، فصلنامه پژوهش در برنامه ریزی درسی، 11(42)، 55-67.

فتحی آذر، اسکندر. (1396). روشها و فنون تدریس، تبریز؛ دانشگاه تبریز.

فرهادی پور، محمد امین؛ عباسی، عفت؛ کریم زایی، سمیرا. (1394). مقایسه اثربخشی روش تدریس تفکر استقرایی و روش تدریس کاوشگری بر خلاقیت دانش‌آموزان پایه پنجم ابتدایی، پژوهش در برنامه ریزی درسی، 12(46)، 10-21.

کدیور، پروین. (1398). روانشناسی تربیتی. تهران؛ سمت.

کردلو، عطیه؛ بهرنگی، محمدرضا. (1399). اندازه اثر داربست عقلی مدیریت آموزش در کاربرد تکنولوژی‌های نوین آموزشی بر انگیزش و پیشرفت تحصیلی در درس علومِ دانش‌آموزان دختر پایه پنجم ابتدایی،  مدیریت و چشم انداز آموزش، 2(1)، 19-33.

کولایی نژاد، جمال الدین؛ جعفری ندوشن، سمیه. (1392). اثربخشی روش اکتشافی هدایت شده در درس ریاضی بر خلاقیت دانش‌آموزان دختر سوم ابتدایی، ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 3(3)، 93-112.

کیخا، اسماء؛ مرزیه، افسانه؛ جناآبادی، حسین. (1397). رابطه سبک تدریس معلم با انگیزش و درگیری تحصیلی دانش‌آموزان، دوفصلنامه پژوهش های آموزش و یادگیری، (13)، 37-48.

مراد نظری، مولا؛ نادریان، نبیه. (1394). تأثیر روش تدریس مشارکتی از نوع جیک ساو بر پرورش خلاقیت دانش‌آموزان پسر سال دوم رشته ادبیات و علوم انسانی دبیرستانهای شهرستان اسلام آباد غرب، دومین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم تربیتی و روانشناسی، مطالعات اجتماعی و فرهنگی.

ملکی آوارسین، صادق؛ مصطفی پور، رزیتا. (1394). بررسی تأثیر روش تدریس کاوشگری بر میزان پیشرفت تحصیلی درس علوم تجربی دانش‌آموزان پسر پایه پنجم ابتدایی، آموزش و ارزشیابی، 8(29)، 43-52.

همرنگ، حمید؛ قنبری پناه، افسانه؛ ابوالمعالی، خدیجه؛ سپاه منصور، مژگان. (1398). تبیین رابطه بین خلاقیت و سازگاری تحصیلی دانش‌آموزان با میانجی‌گری انگیزش تحصیلی، ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 9(3)، 25-60.

یارمحمدی واصل، مسیب؛ نوشادی، بهناز؛ مقامی، حمید رضا؛ بهرامی، آرش. (1395). مطالعه تأثیر آموزش روش کاوشگری بر تفکر انتقادی در درس علوم تجربی، ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 6(2)، 159-174.

Abdisa, G., & Getinet, T. (2012). The effect of guided discovery on students’ Physics achievement. Journal of Physics Education, 4(6), 530-537.

Aditomo, A., Goodyear, P., Bliuc, A. M., & Ellis, R. A. (2013). Inquiry-based learning in higher education: principal forms, educational objectives, and disciplinary variations. Studies in Higher Education, 38(9), 1239-1258.

American Psychological Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 5th Edition: DSM-5. 5th ed. Washington, D.C: American Psychiatric Publishing.

Banchi, H., & Bell, R. (2008). The many levels of inquiry. Science and children, 46(2), 26.

Bozic, N., & Williams, H. (2011). Online problem-based and enquiry-based learning in the training of educational psychologists. Educational Psychology in Practice, 27(4), 353-364.

Castronova, J. A. (2002). Discovery learning for the 21st century: What is it and how does it compare to traditional learning in effectiveness in the 21st century. Action research exchange, 1(1), 1-12.

Cushen, P. J., & Wiley, J. (2011). Aha! Voila! Eureka! Bilingualism and insightful problem solving. Learning and Individual Differences, 21(4), 458-462.

Deci, E. L., & Ryan, R. M. (1985). The general causality orientations scale: Self-determination in personality. Journal of research in personality, 19(2), 109-134.

Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2012). Motivation, personality, and development within embedded social contexts: An overview of self-determination theory. The Oxford handbook of human motivation, 85-107.

Feldges, T., Pieczenko, S., & Michael, N. (2018). Transliminality as a biological limitation to teach creativity. Thinking Skills and Creativity, 28, 131-137.

Fong, C. J., Kim, Y., Davis, C. W., Hoang, T., & Kim, Y. W. (2017). A meta-analysis on critical thinking and community college student achievement. Thinking Skills and Creativity, 26, 71-83.

Guilford, J. P. (1967). Creativity: Yesterday, today and tomorrow. The Journal of Creative Behavior, 1(1), 3-14.

Hermans, H. J. (1970). A questionnaire measure of achievement motivation. Journal of Applied Psychology, 54(4), 353.

Khan, S. A. (2012). The effect of cooperative learning on academic achievement of low achievers in English language in India. Gomal University Journal of Research, 30(2), 235-243.

Kitot, A. K. A., Ahmad, A. R., & Seman, A. A. (2010). The effectiveness of inquiry teaching in enhancing students’ critical thinking. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 7, 264-273.

Martos, T., & Sallay, V. (2017). Self-Determination Theory and the emerging fields of relationship science and niche construction theory. European Journal of Mental Health, 12(1), 73-87.

Nawaz, Q., & Javed, M. (2014). Effect of cooperative learning on the academic achievement and self concept of the students at elementary school level. Gomal University Journal of Research, 30(2), 127-135.

O’Neil, H. F., Abedi, J., & Spielberger, C. D. (1994). The measurement and teaching of creativity. Motivation: Theory and research, 245-263.

Panjaitan, M. B., & Siagian, A. (2020). The Effectiveness of Inquiry Based Learning Model to Improve Science Process Skills and Scientific Creativity of Junior High School Students. Journal of Education and e-Learning Research, 7(4), 380-386.

Ruiz, F. J., Raya, C., Samà, A., & Agell, N. (2015). A transformational creativity tool to support chocolate designers. Pattern Recognition Letters, 67, 75-80.

Sari, F. W. (2020). Inquiry Based Teaching in Writing Classroom: the Effectiveness to the Students’ Creativity. Journal of English Language Teaching and Islamic Integration (JELTII), 3(01), 244-264.

Soh, K. (2017). Fostering student creativity through teacher behaviors. Thinking Skills and Creativity, 23, 58-66.

Torrance, E. P., Ball, O., & Safter, H. T. (1992). Torrance Test of Creative Thinking. Streamlined scoring guide figural A and B. Bensenville, Illinois: Scholastic Testing Service. Inc. 4p.

Uside, O. N., Barchock, K. H., & Abura, O. G. (2013). Effect of discovery method on secondary school student’s achievement in physics in Kenya. Chuka University Journal.

Vlassi, M., & Karaliota, A. (2013). The comparison between guided inquiry and traditional teaching method. A case study for the teaching of the structure of matter to 8th grade Greek students. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 93, 494-497.

Westerman, J. (2020). Motives matter: Intrinsic motivation in work learning and labor market performance (Doctoral dissertation, Department of Sociology, Stockholm University).

Wilson, C. E. (2020). The Effects of Inquiry-Based Learning and Student Achievement in the Science Classroom.