عاطفه، اراده و معقولیت باور دینی (تقریری از نقد ویلیام جیمز بر «اخلاق باور» کلیفورد)
محورهای موضوعی : کاوش های عقلی"
1 - استادیار فلسفه و معارف اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان
کلید واژه: ویلیام جیمز, معقولیت باور دینی, اخلاق باور, قرینه‌گرایی, اراده به باور,
چکیده مقاله :
باورهای دینی و معقولیت آن مسئله ای است که با مدعیات فیلسوفان مدرن به مسئله‌ای جدی در فلسفه دین بدل شد. یکی از مناقشه‌برانگیزترین مواضع در این مورد قرینه‌گرایی است که تأکید دارد اعتقادات ما باید همراه با شواهد و قرائن باشد. در دوران معاصر کلیفورد با مطرح کردن ایده اخلاق باور قرینه‌گرایی را به افراطی‌ترین شکل خود مطرح کرد. ویلیام جیمز با مطرح کردن نقش اراده و عواطف در شکل گیری باور نظریه کلیفورد را نقد کرده و سعی در دفاع از عقلانیت باور دینی دارد. در این نوشتار سعی می‌شود به این پرسش پاسخ داده شود که جیمز چگونه با همان مبانی تجربه‌گرایانه قرینه‌گرایان به نقد کلیفورد می‌پردازد و آیا دیدگاه او توان پاسخ به نقدهای مطرح شده را دارد یا نه. تلاش می‌شود با روش تحلیلی و براساس داده-های کتابخانه‌ای نحوه مواجهه جیمز با قرینه‌گرایی از موضعی غیراز ایمان‌گرایی بررسی و ارزیابی شود. با توجه به دیدگاه‌های جیمز به ویژه در مقاله اراده معطوف به باور می‌توان دریافت موضع او در دفاع از عقلانیت باور دینی در مقابل قرینه‌گرایی نسبتا منسجم است. از نظر ویلیام جیمز موضع قرینه‌گرایی کلیفوردی برخلاف ادعا غیرعقلانی و جزم‌گرایانه است و میل و اراده منطقاً نقشی ضروری در حقیقت‌جویی بازی می‌کنند.
The question of religious belief and its rationality has become a serious issue in the philosophy of religion due to the claims of modern philosophers. One of the most controversial positions in this regard is evidentialism, which emphasizes that our beliefs should be accompanied by evidence and reasons. In modern times, Clifford, by introducing the idea of "the ethics of belief," advocated evidentialism in its most extreme form. William James, by emphasizing the role of will and emotions in the formation of belief, criticizes Clifford's theory and tries to defend the rationality of religious belief. This paper attempts to answer the question of how James, based on the same evidentialist principles of the evidentialists, criticizes Clifford. It also examines whether his view can respond to the criticisms raised. The aim is to analyze and evaluate James's approach to evidentialism from a non-fideistic perspective using a library-based research method. Considering James's views, especially in his essay "The Will to Believe," it can be concluded that his position in defending the rationality of religious belief against evidentialism is relatively coherent. According to William James, Clifford's evidentialist position is, contrary to its claim, irrational and dogmatic, and desire and will logically play a necessary role in truth-seeking.
