نگاهی به ریشه های ادبیات مقاومت (مطالعه موردی شعر مقاومت در صدر اسلام)
محورهای موضوعی : زبان و ادب فارسی
هادی رضوان
1
(
استادیار زبان و ادبیات عرب دانشگاه کردستان
)
کلید واژه: قرآن, poetry, ادبیات مقاومت, Resistance Literature, سنّت, Islam, Quran, شعر صدر اسلام, Sunnah,
چکیده مقاله :
ادبیات مقاومت در نیمه دوم قرن بیستم و به طور مشخص پس از جنگ های 1967 میان اعراب و اسرئیل شایع شد. شاعرانی چون محمود درویش، سمیح القاسم و دیگران به شاعران مقاومت مشهور شدند و این اصطلاح به دنیای اسلام وارد شد. اما ادبیات مقاومت که ترجمان خود آگاهی و هویت بوده و به دنبال آزادی می گردد به این مقطع منحصر نمی شود و ریشه در ادبیات گذشته دارد. قصیده میمیه زهیر بن ابی سلمی و نیز معلقه او از نمونه های بارز ادبیات مقاومت در میراث عرب به شمار می آیند. اما در صدر اسلام و در سایه‌ی تعالیم حیات بخش قرآن و رهنمودهای نورانی پیامبر عظیم الشأن این ادبیات در میان مسلمانان رنگ دیگری به خود گرفت. شاعران مسلمان در دفاع از ارزش های اسلامی و پیامبر اسلام (ص) در میدان جنگ حضور می یافتند و با سلاح زبان و به کارگیری ذوق و هنر شعری خود در کنار مجاهدان ادای تکلیف می کردند. شاعرانی چون حسان بن ثابت، کعب بن مالک و عبد الله بن رواحه را می توان از پیشتازان ادبیات مقاومت در دنیای اسلام دانست که البته از تأییدات قرآن کریم و توجیهات پیامبر اسلام نیز برخوردار بودند و این شاید از مهم‌ترین خصوصیات ادبیات مقاومت در این دوره به حساب می‌آید. نویسنده در این مقاله می کوشد که زوایای مختلف شعر مقاومت در صدر اسلام را مورد بررسی و پژوهش قرار دهد. تأثیر قرآن کریم و سنّت نبوی در تقویت ادبیات مقاومت اسلامی، اثرگذارترین شاعران مقاومت در صدر اسلام و سبک شناسی ادبیات مقاومت در این دوره از مهم‌ترین مسائلی است که این پژوهش به آن پرداخته است.
Literature in the second half of the twentieth century and particularly after the 1967 war between Arabs and Israel were common. Poets like Mahmoud Darwish, Smyh Alqasm and others were famous poets of the term entered the world of Islam. Ode Mymyah Zuhair bin Abi Salma Venice outstanding example of his literary legacy of the Arabs are. But in light of the teachings of Islam and life in the light of Quran and Prophets guidance Alshan enormous literature among the Muslims took a different hue.is considered. In this article the author tries Islam for different angles of poetry and research will be reviewed.
1- ابن اثیر، عز الدین،بی تا ، اسد الغابة فی معرفة الصحابة، اسماعیلیان.
2- ابن حجر، شهاب الدین، بی تا ، الاصابه فی تمییز الصحابة، ط جدیدة بالأوقاف مکتبة المثنی،بغداد.
3- ابن عاشور ،محمد الطاهر،1984، تفسیر التحریر والتنویر، الدار التونسیة للنشر.
4- ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله،1336هـ، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ط2،مطبعة دائرة المعارف النظامیة، هند، حیدر آباد.
5- ابن عبد ربه الأندلسی،1956، العقد الفرید، لجنة التألیف و الترجمة والنشر، القاهرة.
6- ابن هشام،بی تا ، السیرة النبویة، دار احیاء التراث العربی ، بیروت.
7- الاصفهانی،ابو الفرج، بی تا ، الأغانی، طبعة الساسی بالقاهرة.
8- البغدادی، عبداللطیف،1981، شرح بانت سعاد قصیدة الصحابی کعب بن زهیر، تحقیق هلال ناجی، مکتبة الفلاح، الکویت.
9- البیضاوی ، ناصر الدین ، بی تا ،أنوار التنزیل واسرار التأویل همراه حاشیة الشهاب، دار صادر،بیروت.
10- 10-الجمحی، ابن سلام، 1974، طبقات الشعراء، تحقیق محمود محمد شاکر، مطبعة المدنی، القاهرة.
11- دیوان حسان بن ثابت، 1974، تحقیق د.حنفی حسین، القاهره.
12- دیوان کعب بن مالک الأنصاری، 1965، جمع و تحقیق سامی مکی العانی، مطبعة المعارف، بغداد.
13- الذهبی، شمس الدین، بی تا ، سیر الأعلام النبلاء، دار المعارف، مصر.
14- الزمخشری، محمود بن عمر،1998، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون التدویل فی وجوه التأویل، مکتبة العبیکان، الریاض.
15- السیوطی، عبدالرحمن،بی تا ، شرح شواهد المغنی ، الخانجی،مصر.
16- السیوطی، عبدالرحمن، بی تا ، صحیح الجامع الصغیر، منشورات المکتب الإسلامی،بیروت.
17- ضیف، شوقی،2002، تاریخ الادب العربی(العصر الاسلامی)دار المعارف،مصر.
18- الطبری،محمد بن جریر،بی تا ، جامع البیان عن تأویل آی القرآن، دار هجر للطباعة و النشر.
19- العانی، سامی مکی،1996، الاسلام و الشعر، عالم المعرفة.
20- فروخ، عمر،1992، تاریخ الادب العربی، 5 مج ،ط6، دارالعلم للملایین،بیروت.
21- القرطبی، بی تا ، الجامع لأحکام القرآن، دارالکتب المصریة، القاهرة.
22- النووی، بی تا ، محی الدین بن شرف، تهذیب الاسماء و اللغات، بمساعدة ادارةالطباعة المنیریة.
_||_