نقد مکتبی داستان های محمود دولت آبادی

محورهای موضوعی : زبان و ادب فارسی

کیومرث رحمانی ¹ ( عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور )

تاریخ دریافت : 1391/03/02 تاریخ پذیرش : 1391/08/08 تاریخ انتشار : 1391/12/01

کلید واژه: ادبیات تطبیقی, comparative literature, ناتورالیسم, Naturalism, محمود دولت آبادی, ناتورالیست, ناتو- رئالیست1, نویسندگان غربی, ادبیات داستانی ایران, Naturalistic, NATO - Realists, Western writers, Mahmoud Dowlatabadi,

چکیده مقاله :

مکتب ادبی ناتورالیسم[1]در نیمه ی دوم سده ی نوزدهم میلادی در فرانسه توسط امیل زولا[2]، رمان نویس فرانسوی بنیاد گذاشته شد و سپس دامنه ی نفوذ آن به برخی کشورهای اروپایی و امریکا کشیده شد. این مکتب در پایان امپراتوری دوم در فرانسه با الهام گرفتن از نظرات فلسفی- ادبی تن[3]، منتقد بنام فرانسوی و به تأثیر ریشه ی دارتر، کارهای بزرگ فیزیولوژیست ها و پزشکان و طب تجربی کلود برنار[4] به وجود آمد. تأثیرپذیری عمده ی این مکتب از نظر شکل ظاهر از نظریه های بیولوژیکی داروین و هم چنین کاربرد عقاید فلسفی اگوست کنت و... در مطالعات اجتماعی و استعمال عقاید تن در نظریه های جبر علمی[5] در ادبیات است. این ها (عقاید فلسفی کنت و تن) در تفسیر روابط زندگی بر اساس تحوّلات اجتماعی و تأکید بر دیدگاه های مربوط به هستی انسان از اصول کاربردی و مهم ناتورالیسم به شمار می روند. بر این اساس اعتقاد ناتورالیست ها این است که انسان تمایل به عینیت دارد و رفتار او مانند کار یک ماشین به شمار می رود و درباره ی آن مثل یک ماشین قضاوت اخلاقی ناممکن می شود؛ چراکه به حکم عوامل سه گانه ی وراثت و محیط و لحظه محتوم است؛ از این رو می توان با داشتن دانشی از مکانیزم پدیده های فطری در انسان قطعات متحرکه ی ظهور عقلانی و احساساتی اش را تحت تأثیر و نفوذ وراثت و محیط و لحظه نشان داد و هم چنان که یک دانشمند طبیعی در سلسله حوادث و علل و موجبات آن ها تحقیق میکند، در ادبیات نیز چنین تحقیقی لازم و عملی است؛ زیرا هنرمند هم مانند شیمی دان و زیست شناس یا فیزیک دان می تواند با مواد کارش تجربه کند. در این مقاله سعی شده است داستان های ناتورالیستی آثار محمود دولت آبادی، شناسایی و در حدّ توان شرح و بررسی شود؛ تا از این دریچه بهتر بتوان به جهان بینی و دنیای اندیشه ی این نویسنده ی توانمند نظری افکند. با این تعریف که ناتورالیسم نویسندگان ایران- نه به تمام و کمال- تأثیرپذیر از ناتورالیسم نویسندگان غربی، به ویژه نویسندگان آمریکا و فرانسه است. [1]. naturalism [2]. Emil zola [3]. Taine [4]. Claude Bevnard [5]. Determinism

چکیده انگلیسی:

Naturalism was a literary movement taking place from the 1880s to 1940s that used detailed realism to suggest that social conditions, heredity, and environment had inescapable force in shaping human character. Naturalism is the outgrowth of literary realism, a prominent literary movement in mid-19th-century France and elsewhere. Naturalistic writers were influenced by Darwin’s theory of evolution, philosophical-literal ideas of Taine and experiments of a physiologist named Claude Bernard. Also, philosophical opinions of Kant and Taine which were based on interpretations of social life and relationships influenced the principles of naturalism importantly. Thus, Naturalists believe that people’s behavior has the tendency to be objectified and treated like a machine and it would be impossible to judge it morally because of heredity, environment and moment is inevitable. Hence, we can have knowledge of the mechanisms of natural phenomena in man to define rational and emotional parts of his being which are under the influence of heredity, environment, and the moment. This paper aimed at identifying and describing the naturalistic aspects of Mahmoud Dowlatabadi stories. Naturalistic analysis of his stories can help us to have better in depth insight of his ideology.

منابع و مأخذ:

1- اسحاقیان، جواد. (1383)، کلیدر، رمان حماسه و عشق، تهران، نشر گل‌آذین.

2- تروایا، هانری. (1377)، زولا، ترجمه­ی نادعلی همدانی، تهران، نشر البرز.

3- چهلتن، امیرحسن و فریاد فریدون. (1373)، ما نیز مردمی هستیم (گفت‌وگو با محمود دولت­آبادی)، چاپ دوم، تهران، نشر چشمه و نشر پارسی.

4- دستغیب، عبدالعلی. (1378)، نقد آثار محمود دولت آبادی، تهران، انتشارات ایما.

5- دولت­آبادی محمود (1383)، آن مادیان سرخ یال، تهران، مؤسّسه‌ی انتشارات نگاه.

6- ــــــــــــــــ. (1384)، ادبار و آینه، تهران، مؤسّسه‌ی انتشارات نگاه.

7- ــــــــــــــــ. (1382)، از خم چمبر، تهران، مؤسّسه‌ی انتشارات نگاه.

8- ــــــــــــــــ. (1380)، روزگار سپری­شده‌ی مردم سالخورده، اقلیم­باد، چاپ ششم، تهران، نشر چشمه و فرهنگ معاصر.

9- ــــــــــــــــ. (1380)، روزگار سپری­شده‌ی مردم سالخورده، برزخ­خس، چاپ سوم، تهران، نشر چشمه و فرهنگ معاصر.

10- ــــــــــــــــ. (1379)، روزگار سپری­شده‌ی مردم سالخورده، پایان­جغد، تهران، نشر چشمه و فرهنگ معاصر.

11- ــــــــــــــــ. (1383)، روز و شب یوسف، تهران، مؤسّسه‌ی انتشارات نگاه.

12- ــــــــــــــــ. (1382)، سفر، تهران، مؤسّسه‌ی انتشارات نگاه.

13- ــــــــــــــــ. (1382)، سلوک، چاپ چهارم، تهران، نشر چشمه و فرهنگ معاصر.

14- ــــــــــــــــ. (1368)، کارنامه‌ی سپنج، تهران، انتشارات بزرگ­مهر (در 3 جلد).

15- ــــــــــــــــ. (1363)، کلیدر، چاپ سوم، تهران، نشر پارسی و فرهنگ معاصر (در 10 جلد).

16- سیّدحسینی، رضا. (1381)، مکتب‌های ادبی، چاپ یازدهم (چاپ اول تحریر جدید)، تهران، انتشارات نگاه (جلد دوم).

17- فورست، لیلیان و اسکرین پیتر. (1376)، ناتورالیسم، ترجمه­ی حسن افشار، چاپ دوم، تهران، نشر مرکز.

18- قره باغی، علی اصغر. (1383)، واژگان و اصطلاحات فرهنگی، تهران، سوره مهر.

19- قربانی، محمّدرضا. (1373)، نقد و تفسیر آثار محمود دولت آبادی، تهران، نشر آروین.

20- میر‌صادقی، جمال. (1382)، داستان­نویس‌های نام‌‌آور ایران، تهران، نشر اشاره.