نقد مکتبی داستان های محمود دولت آبادی
الموضوعات :
1 - عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور
الکلمات المفتاحية: ادبیات تطبیقی, comparative literature, ناتورالیسم, Naturalism, محمود دولت آبادی, ناتورالیست, ناتو- رئالیست1, نویسندگان غربی, ادبیات داستانی ایران, Naturalistic, NATO - Realists, Western writers, Mahmoud Dowlatabadi,
ملخص المقالة :
مکتب ادبی ناتورالیسم[1]در نیمه ی دوم سده ی نوزدهم میلادی در فرانسه توسط امیل زولا[2]، رمان نویس فرانسوی بنیاد گذاشته شد و سپس دامنه ی نفوذ آن به برخی کشورهای اروپایی و امریکا کشیده شد. این مکتب در پایان امپراتوری دوم در فرانسه با الهام گرفتن از نظرات فلسفی- ادبی تن[3]، منتقد بنام فرانسوی و به تأثیر ریشه ی دارتر، کارهای بزرگ فیزیولوژیست ها و پزشکان و طب تجربی کلود برنار[4] به وجود آمد. تأثیرپذیری عمده ی این مکتب از نظر شکل ظاهر از نظریه های بیولوژیکی داروین و هم چنین کاربرد عقاید فلسفی اگوست کنت و... در مطالعات اجتماعی و استعمال عقاید تن در نظریه های جبر علمی[5] در ادبیات است. این ها (عقاید فلسفی کنت و تن) در تفسیر روابط زندگی بر اساس تحوّلات اجتماعی و تأکید بر دیدگاه های مربوط به هستی انسان از اصول کاربردی و مهم ناتورالیسم به شمار می روند. بر این اساس اعتقاد ناتورالیست ها این است که انسان تمایل به عینیت دارد و رفتار او مانند کار یک ماشین به شمار می رود و درباره ی آن مثل یک ماشین قضاوت اخلاقی ناممکن می شود؛ چراکه به حکم عوامل سه گانه ی وراثت و محیط و لحظه محتوم است؛ از این رو می توان با داشتن دانشی از مکانیزم پدیده های فطری در انسان قطعات متحرکه ی ظهور عقلانی و احساساتی اش را تحت تأثیر و نفوذ وراثت و محیط و لحظه نشان داد و هم چنان که یک دانشمند طبیعی در سلسله حوادث و علل و موجبات آن ها تحقیق میکند، در ادبیات نیز چنین تحقیقی لازم و عملی است؛ زیرا هنرمند هم مانند شیمی دان و زیست شناس یا فیزیک دان می تواند با مواد کارش تجربه کند. در این مقاله سعی شده است داستان های ناتورالیستی آثار محمود دولت آبادی، شناسایی و در حدّ توان شرح و بررسی شود؛ تا از این دریچه بهتر بتوان به جهان بینی و دنیای اندیشه ی این نویسنده ی توانمند نظری افکند. با این تعریف که ناتورالیسم نویسندگان ایران- نه به تمام و کمال- تأثیرپذیر از ناتورالیسم نویسندگان غربی، به ویژه نویسندگان آمریکا و فرانسه است. [1]. naturalism [2]. Emil zola [3]. Taine [4]. Claude Bevnard [5]. Determinism
1- اسحاقیان، جواد. (1383)، کلیدر، رمان حماسه و عشق، تهران، نشر گل‌آذین.
2- تروایا، هانری. (1377)، زولا، ترجمهی نادعلی همدانی، تهران، نشر البرز.
3- چهلتن، امیرحسن و فریاد فریدون. (1373)، ما نیز مردمی هستیم (گفت‌وگو با محمود دولتآبادی)، چاپ دوم، تهران، نشر چشمه و نشر پارسی.
4- دستغیب، عبدالعلی. (1378)، نقد آثار محمود دولت آبادی، تهران، انتشارات ایما.
5- دولتآبادی محمود (1383)، آن مادیان سرخ یال، تهران، مؤسّسه‌ی انتشارات نگاه.
6- ــــــــــــــــ. (1384)، ادبار و آینه، تهران، مؤسّسه‌ی انتشارات نگاه.
7- ــــــــــــــــ. (1382)، از خم چمبر، تهران، مؤسّسه‌ی انتشارات نگاه.
8- ــــــــــــــــ. (1380)، روزگار سپریشده‌ی مردم سالخورده، اقلیمباد، چاپ ششم، تهران، نشر چشمه و فرهنگ معاصر.
9- ــــــــــــــــ. (1380)، روزگار سپریشده‌ی مردم سالخورده، برزخخس، چاپ سوم، تهران، نشر چشمه و فرهنگ معاصر.
10- ــــــــــــــــ. (1379)، روزگار سپریشده‌ی مردم سالخورده، پایانجغد، تهران، نشر چشمه و فرهنگ معاصر.
11- ــــــــــــــــ. (1383)، روز و شب یوسف، تهران، مؤسّسه‌ی انتشارات نگاه.
12- ــــــــــــــــ. (1382)، سفر، تهران، مؤسّسه‌ی انتشارات نگاه.
13- ــــــــــــــــ. (1382)، سلوک، چاپ چهارم، تهران، نشر چشمه و فرهنگ معاصر.
14- ــــــــــــــــ. (1368)، کارنامه‌ی سپنج، تهران، انتشارات بزرگمهر (در 3 جلد).
15- ــــــــــــــــ. (1363)، کلیدر، چاپ سوم، تهران، نشر پارسی و فرهنگ معاصر (در 10 جلد).
16- سیّدحسینی، رضا. (1381)، مکتب‌های ادبی، چاپ یازدهم (چاپ اول تحریر جدید)، تهران، انتشارات نگاه (جلد دوم).
17- فورست، لیلیان و اسکرین پیتر. (1376)، ناتورالیسم، ترجمهی حسن افشار، چاپ دوم، تهران، نشر مرکز.
18- قره باغی، علی اصغر. (1383)، واژگان و اصطلاحات فرهنگی، تهران، سوره مهر.
19- قربانی، محمّدرضا. (1373)، نقد و تفسیر آثار محمود دولت آبادی، تهران، نشر آروین.
20- میر‌صادقی، جمال. (1382)، داستاننویس‌های نام‌‌آور ایران، تهران، نشر اشاره.
_||_