پیش‌بینی کیفیت زندگی، مسئولیت‌پذیری و رفتار اجتماعی انتظاری براساس استفاده از شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی در جوانان (پیک چهارم شیوع کرونا)

محورهای موضوعی : روانشناسي اجتماعي

سپیده سلطانی بیرق ¹ , مهرناز آزادیکتا ² , صدیقه حیدری ³

1 - کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی، دانشکدۀ علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، تهران، ایران.
2 - دانشیار، روانشناسی، گروه روانشناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران.
3 - دکتری سنجش و اندازه گیری، پژوهشگر باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران.

تاریخ دریافت : 1401/04/31 تاریخ پذیرش : 1401/09/26 تاریخ انتشار : 1401/07/01

کلید واژه: شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی# کیفیت زندگی# مسئولیت‌پذیری# رفتار‌ اجتماعی ‌انتظاری,

چکیده مقاله :

دوران انقلاب فن‌آوری و افزوده شدن اینترنت، به ویژه رسانه‌های اجتماعی، در ابعاد زندگی روزمره جوامع و دانشجویان، واقعیت جدیدی ایجاد کرده است. این واقعیت جدید بدون شک تأثیرات کلی را بر ما تحمیل می‌کند. استفاده از رسانه‌های اجتماعی همه مناطق و جوامع را تحت تأثیر قرار داده است و دارای اثرات مثبت و منفی است. هدف این پژوهش، پیش‌بینی کیفیت‌زندگی؛ مسئولیت-پذیری و رفتاراجتماعی انتظاری براساس استفاده از شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی در جوانان، بود. جامعۀ پژوهش، جوانان (30-18 سال) شهرستان مراغه در سال 1399 (پیک چهارم شیوع کرونا) و حجم نمونه، 381 نفر با استفاده از جدول مورگان تخمین زده شد. به دلیل پیش‌بینی احتمال جمع‌آوری اطلاعات نامعتبر 5 درصد به حجم نمونه، اضافه شد و نمونه نهایی 384 نفر بود. افراد با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای دو مرحله‌ای انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده، پرسشنامه‌های شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی جهانبانی(1397)، کیفیت‌زندگی سازمان بهداشت جهانیWHOQOL-BREF(1996)، مسئولیت‌پذیری روانشناختی کالیفرنیا (1987) و رفتارهای اجتماعی انتظاری ASBQ (2003) بود. یافته‌های حاصل از بررسی ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی نشان داد، براساس استفاده از شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی؛ کیفیت زندگی، مسئولیت‌پذیری و رفتار اجتماعی انتظاری جوانان قابل پیش‌بینی بود. براساس نتایج بدست آمده، در حال حاضر با توجه به زیرساخت‌ها و سرمایه‌گذاری‌های انجام شده، استفاده از شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی برای ترویج و اشاعه فرهنگ مسئولیت‌پذیری، تغییر رفتاراجتماعی و ارتقای ابعاد کیفیت زندگی ابزار مطمئن و کافی نمی‌باشد و نمی‌توان برای آموزش این مفاهیم به شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی اکتفا کرد. برای پاسداری از نیروی عظیم جوانان و بهره‌گیری مناسب از پتانسیل آنان به عنوان آینده‌سازان کشور، ارتقای سواد رسانه‌ای در جامعه و آموزش استفاده صحیح، آگاهانه و فعالانه از شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی توصیه می‌شود. بنابرین باید برای سیاستگذاری و مدیریت برنامه‌های آموزشی از طریق رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی در سازمان‌ها، برنامه‌ریزی مناسب صورت گیرد.

چکیده انگلیسی:

The era of technological revolution and the addition of the Internet, especially social media, has created a new reality in the dimensions of the daily life of communities and students. This new reality undoubtedly imposes general effects on us. The use of social media has affected all regions and societies and has both positive and negative effects. The purpose of this study is to predict quality of life; Responsibility and expected social behavior were based on the use of social networks and media among young people. The study population was youth (18-30 years old) in Maragheh city in 2020 ((Prevalence of the Fourth Corona Peak) and the population was 381 people using Morgan table. Due to the prediction of 5% probability of collecting invalid information, the sample size was added and the final sample was 384 people.Persons subjects were selected using two-stage cluster sampling method. The instruments used were the Jahanbani Social Networking and Questionnaire (2018) and the WHOQOL-BREF (1996) Quality of Life Questionnaire, the California Psychological Questionnaire (1987), and the ASBQ Expected Social Behavior Questionnaire (2003). The findings of Pearson's correlation coefficient and linear regression showed that, based on the use of networks and social media; The quality of life, responsibility and expected social behavior of young people can be predicted. Based on the results obtained, currently according to the infrastructures and investments made, the use of networks and social media to promote and spread the culture of responsibility, change social behavior and improve the dimensions of the quality of life is a tool. It is not reliable and sufficient, and it is not possible to rely on networks and social media to teach these concepts. In order to protect the great power of the youth and make proper use of their potential as the future builders of the country, it is recommended to promote media literacy in the society and teach the correct, conscious and active use of networks and social media.Therefore, appropriate planning should be done for policy-making and management of educational programs through media and social networks in organizations.

منابع و مأخذ:

آقایی، کورش.(1394). رابطه فرهنگ سازمانی و جو سازمانی با مسئولیت­پذیری کارکنان مراکز آموزش فنی و حرفه ای شیراز. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مرودشت.

پورمودت، خاتون.، کجباف، محمدباقر. (1395). بررسی اضطراب اجتماعی در دانش­­آموزان استفاده کننده از اینترنت و شبکه­های اجتماعی مجازی. پژوهش­های روانشناسی اجتماعی، 6(23): 93-105.

تولایی، روح اله؛ صباغی، زهرا و نظافتی، نوید.(1396). شناسایی و تحلیل فرصت­ها و تهدیدهای شبکه‌های اجتماعی در فضای مجازی، مورد مطالعه، دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی. فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، 10(3): 175-153.

جوکار، حمیدرضا.، فولادچنگ، محبوبه.، انجم­شعاع، محمدرئوف.، کرهانی، نادر. (1398). روایی و پایایی مقیاس مسئولیت‌پذیری شخصی برای نوجوانان. رویش روانشناسی، 8(10)، پیاپی(43): 161-169.

جهانبانی، نادر. (1397). بررسی رابطه بین شبکه­ها و رسانه­های اجتماعی بر سلامت روان مدیران مدارس متوسطه دوره اول آموزش و پرورش شهرستان چابهار.پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بندر جاسک.

جهانبخش، اسماعیل.، حقیقتیان، منصور.، میرمحمدی، منیرسادات. (1395). عوامل اجتماعی- فرهنگی موثر بر مسئولیت پذیری جوانان شهر تهران. مجلۀ علمی – پژوهشی مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، 10(34): 151-167.

حسینقلی­پور، اصغر.، بیگ­زاده، بهداد.، پورشالچی، حسام. (1395). آشنایی با شبکه­های اجتماعی و نقش آن در زندگی افراد. ارایه مقاله در سومین کنفرانس بین المللی علوم رفتاری و مطالعات اجتماعی، ترکیه، استانبول.

حکیمیان، امیرناصر. (1395). نقش شبکه‌های اجتماعی (باتاکید بر شبکه اجتماعی فیس بوک)بر کیفیت زندگی و نشاط جوانان مناطق شرق،مرکز و غرب تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز.

حیدری، مریم؛ محمدی، اکبر و حقیقت، سارا. (1399). تأثیر کمال­گرایی بر مسئولیت­پذیری با میانجی­گری اضطراب امتحان در دانشجویان. فصلنامه تعالی مشاوره و روان درمانی، 9(33): 23-14.

دوله، معصومه.، اسماعیلی،رضا.، امیرمظاهری، امیرمسعود. (1395). بررسی نقش شبکه‌های اجتماعی مجازی در کیفیت زندگی(مورد مطالعه : کاربران 49-20 ساله شبکه‌های اجتماعی مجازی در شهر تهران). فصلنامه علمی – پژوهشی علوم اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، 10 (4)، پیاپی (35): 97-120.

سید­نعمت­اله­روشن، فاطمه‌سادات.، الحانی، فاطمه.، زارعیان، آرمین.، کاظم­­نژاد، انوشیروان. (1398). تحلیل مفهوم کیفیت زندگی زنان: مدل هیبرید. مجله تحقیقات کیفی در علوم سلامت، 8 (3): 204-220.

فرامرزیانی، سعید.، هاشمی، شهناز.، فرهنگی، علی‌اکبر. (1395). نقش استفاده از شبکه­های اجتماعی تلفن همراه بر ارزش­های اجتماعی (مطالعه موردی: جوانان و میانسالان ساکن در شهرهای پنج استان کشور). فصلنامه پژوهش­های ارتباطی، 23(3)، پیاپی(87): 113-135.

مکرمی، علیرضا.، یوسفی، فتانه. (1396). بررسی رابطه بین آسیب­های شبکه‌های اجتماعی بر رفتار نوجوانان و جوانان ( بخش مرکز شهرستان شیروان) . فصلنامه دانش انتظامی خراسان شمالی، دفتر تحقیقات کاربردی، فا.ا.خراسان شمالی، 4 (16): 77-96.

نجات، سحرناز.، منتظری، علی.، هلاکویی نایینی، کورش.، محمد، کاظم.، مجدزاده، رضا. (1385). استانداردسازی پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان جهانی بهداشت(WHOQOL-BREF)  ترجمه و روانسنجی گونه ایرانی. مجله دانشکده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی، 4(4): 1-12.

یوسفی، علی.، فرهودی­زاده، مارینا.، لشکری دربندی، مرضیه. (1391). فشار هنجار تعهد اجتماعی در ایران. جامعه­شناسی کاربردی، مجله پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان، 23(2)، پیاپی(46): 179-192.

Aljuboori, A. F., Fashakh, A. M., & Bayat, O. (2020). The impacts of social media on University students in Iraq. Egyptian Informatics Journal.‏

Carter, A. S., Hundhausen, C. D., & Adesope, O. (2017). Blending measures of programming and social behavior into predictive models of student achievement in early computing courses. ACM Transactions on Computing Education (TOCE), 17(3), 1-20.

Cheok A.D., Edwards B., Muniru I. (2017). Human Behavior and Social Networks. In: Alhajj R., Rokne J. (eds) Encyclopedia of Social Network Analysis and  Mining. Springer, New York, NY. https://doi.org/10.1007/978-1-4614-7163- 9_235

Dumrique, D. O., & Castillo, J. G. (2018). Online Gaming: Impact on the academic performance and social behavior of the students in Polytechnic University of the Philippines Laboratory High School. KnE Social Sciences, 1205-1210.

Hong, M., De Gagne, J. C., & Shin, H. (2018). Social networks, health promoting‐behavior, and health‐related quality of life in older Korean adults. Nursing & health sciences, 20(1), 79-88.‏‏

Huan, V. S., Ang, R. P., & Chye, S. (2014, October). Loneliness and shyness in adolescent problematic internet users: the role of social anxiety. In Child & Youth Care Forum (Vol. 43, No. 5, pp. 539-551). Springer US.

Jenkins, R. H., Shen, C., Dumontheil, I., Thomas, M. S., Elliott, P., Röösli, M., & Toledano, M. B. (2020). Social networking site use in young adolescents: association with health-related quality of life and behavioural difficulties. Computers in Human Behavior, 106320

Khalaila, R., & Vitman-Schorr, A. (2018). Internet use, social networks, loneliness, and quality of life among adults aged 50 and older: mediating and moderating effects. Quality of Life Research, 27(2), 479-489.

Kumar Swain, R., & Pati, A. K. (2019). Use of social networking sites (SNSs) and its repercussions on sleep quality, psychosocial behavior, academic performance and circadian rhythm of humans–a brief review. Biological Rhythm Research, 1-40,

Mills, A. C., Grant, D. M., Lechner, W. V., & Judah, M. R. (2013). Psychometric properties of the anticipatory social behaviours questionnaire. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 35(3), 346-355.

O’Day, E. B., & Heimberg, R. G. (2021). Social media use, social anxiety, and loneliness: A systematic review. Computers in Human Behavior Reports, 3, 100070.

Peng, C., Nelissen, R. M., & Zeelenberg, M. (2018). Reconsidering the roles of gratitude and indebtedness in social exchange. Cognition and Emotion, 32(4), 760-772.

Ribeiro, I. J., Pereira, R., Freire, I. V., de Oliveira, B. G., Casotti, C. A., & Boery, E. N. (2018). Stress and quality of life among university students: A systematic literature review. Health Professions Education, 4(2), 70-77.

Saini, N., Sangwan, G., Verma, M., Kohli, A., Kaur, M., & Lakshmi, P. V. M. (2020). Effect of Social Networking Sites on the Quality of Life of College Students: A Cross-Sectional Study from a City in North India. The Scientific World Journal, 2020.

Smakotina, N., & Melnikova, N. (2018). The impact of social networks on consumer behavior of young people. Espacios, 39(38), 9-15.

Weinstein, A., Dorani, D., Elhadif, R., Bukovza, Y., Yarmulnik, A., & Dannon, P. (2015). Internet addiction is associated with social anxiety in young adults. Annals of Clinical Psychiatry, 27(1), 4-9.

WHOQOL Group. (1997). The world health organization quality of life instruments. Geneva: WHO (MSA/MNH/PSF/97.4).

Zeky, A., & Mustafa, S. (2018). University girls use social media sites in relation to assuming responsibility. International Design Journal, 8(3), 241-249.‏