Evaluation of time variations trend of water salinity in Dez River hydrometric stations for application in agriculture

محورهای موضوعی : water resource management

سعید آزیش ¹ , علی عصاره ² , داود خدادادی دهکردی ³

1 -
2 - استادیار گروه مهندسی علوم آب، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
3 -

تاریخ دریافت : 1399/12/20 تاریخ پذیرش : 1400/09/20 تاریخ انتشار : 1399/02/12

کلید واژه: Water Quality, طبقه بندی ویلکوکس, رودخانه دز, کیفیت آب, Dez River, آیرز و وستکات, Wilcox Classification, Ayers and Westcot,

چکیده مقاله :

In this study, the salinity variations trend of Dez River for application in agriculture was evaluated. After the selection of seven hydrometric stations in river path, ten-year meteorological data (2004-2014) were collected and studied. Then, the results have been studied and classified with Wilcox standards and Ayers and Westcott guides of irrigations water. The results showed that Sepiddasht Sezar, Sepiddasht Zaz, Tang 5 Sezar, and Dezfoul stations are placed in C2-S1 class, in low-risk range of SAR and low-risk range of water salinity which was acceptable for agriculture. Besides, the Tang 5 Bakhtiary station was placed in C2-S1 class in 83-84, 84-85, 85-86, 88-89, and 91-92 years, and in C3-S1 class in 86-87, 87-88, 89-90, 90-91, 92-93, and 93-94 years. In Addition, Harmaleh and Bamdezh stations were placed in C3-S1 class that was in the low-risk range for SAR and low-risk range of water salinity. Therefore, there was not any problem with application in agriculture by the appropriate management of salinity control and using land proper drainage. As a classification of irrigation water quality with FAO method, Sodium, Calcium, Magnesium, and Sulfate were normal, and using Bicarbonate, the entire stations were faced with medium limitations. Also, using Chlorine, just Bamdezh station was faced with limitations.

چکیده انگلیسی:

در این مطالعه  روند تغییرات شوری آب رودخانه دز از نظر  کاربرد در کشاورزی مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور 7 ایستگاه آب­سنجی در طول مسیر رودخانه انتخاب شد. آمار اندازه­گیری شده شوری آب رودخانه در سال­های  93-83 از سازمان آب و برق خوزستان جمع­آوری و مورد بررسی قرار گرفت. سپس نتایج با استانداردهای ویلکوکس و رهنمودهای آب آبیاری آیرز و وستکات مورد بررسی و طبقه بندی قرار گرفت. در طبقه بندی ویلکوکس در طی 10 سال، ایستگاه های سپید دشت سزار، سپید دشت زاز، تنگ پنج سزار و دزفول در کلاس C2-S1 قرار گرفت؛ که در نتیجه از نظر نسبت جذب سدیمی در محدوده کم خطر و از نظر شوری در محدوده آب­های کمی شور قرار دارد که برای کشاورزی تقریبا مناسب هستند. ایستگاه تنگ­پنج بختیاری نیز در سال­های 84-83، 84-85، 85-86 ، 88-89 و 92-91 در کلاس C2-S1 و در سال های 87-86، 88-87، 90-89، 91-90، 93-92 و 94-93 در کلاس C3-S1 قرار گرفت. همچنین  ایستگاه­های حرمله و بامدژ در کلاس C3-S1 قرار گرفتند که از نظر نسبت جذب سدیمی در محدوده کم خطر و از نظر شوری در محدوده آب­های شور قرار می­گیرند؛ که در نتیجه با تمهیدات مناسب و مدیریت کنترل شوری و استفاده از زهکشی مناسب زمین برای کشاورزی مشکلی بوجود نمی­آورند. از نظر رده­بندی کیفیت آب آبیاری به روش FAO، میزان سدیم، کلسیم، منیزیم و سولفات نرمال  است و در استفاده از بی­کربنات همه ایستگاه­های مورد بررسی با محدودیت متوسط مواجه بود. از نظر کلر نیز فقط ایستگاه بامدژ با محدودیت مواجه بود.

منابع و مأخذ:

اکبری نودهی، د. (1396).  تأثیر تنش خشکی در مراحل مختلف رشد بر عملکرد و راندمان مصرف آب ذرت.  مدیریت آب و آبیاری، دوره7، شماره 2، ص 318-305.  

حاجیان نژاد، م. و رهسپار، ا. (1389) . بررسی تأثیر رواناب­ها و پساب تصفیه­خانه فاضلاب بر پارامترهای کیفی آب رودخانه زاینده­رود. مجله تحقیقات نظام سلامت، شماره6، ص 828-821.

رحیمی، ل.، دهقانی، ا. و قربانی، خ. (1395). مقایسه روند تغییرات دبی کل، دبی پایه و پارامترهای کیفی آب در ایستگاه ارازکوسه. پژوهشنامه مدیریت حوضه آبخیز، دوره 7، شماره 13، ص 91-83.  

رهنما، س. و سیاری، ن. (1398). بررسی روند تغییرات پارامترهای شیمیایی کیفیت آب رودخانه تجن با استفاده از تحلیل مؤلفه اصلی و نرم افزار Aqua Chem. فضلنامه انسان و محیط زیست، روره 17،  شماره 1، ص 25-15.

ریاحی­خرم، م، و نافع، م، (۱۳۸۷). ارزیابی روند تغییرات فصلی کیفیت آب رودخانه گاماسیاب در شهرستان نهاوند. یازدهمین همایش ملی بهداشت محیط، زاهدان. دانشگاه علوم پزشکی زاهدان، 7 آبان 1387، زاهدان، ایران.

زارع گاریزی، ا.، سعد الدین، ا.، شیخ، و. ب. و سلمان ماهینی، ع. (1391). بررسی روند تغییرات بلند مدت متغیرهای کیفیت آب رودخانه چهل­چای (استان گلستان). مجله پژوهش آب ایران، دوره6، شماره 10، ص 165-155.

زهتابیان، غ.، رفیعی امام، ع.، علوی پناه، س. ک. و جعفری، م. (1382). بررسی کیفیت آب رودخانه جاجرود در ورامین. مجله بیابان، دوره 8، شماره2، ص 177-164.

ساکی زاده، م. (1382). بررسی و منشایابی منابع آلاینده حوزه آبخیز رودخانه سیاه­رود در استان گیلان. پایان نامه کارشناسی ارشد، گروه شیلات و محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران.

سالاریان، م.، جمشیدی، آ. و علیزاده، ا. (1392). روندیابی کیفی رودخانه­های سلیمان تنگه، کردخیل، ریگ چشمه مازندران به کمک آزمون ناپارامتری من کندال. اولین همایش ملی چالش­های مناابع آب و کشاورزی. انجمن آبیاری و زهکشی ایران- دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان اصفهان- 24 بهمن 1392، اصفهان، ایران.

سلیمانی ساردو، م.، ولی، ع. ع.، قضاوی، ر. و سعیدی گراغانی، ح. ر. (1392). آنالیز و روندیابی پارامترهای کیفیت  شیمیایی آب؛ مطالعه موردی رودخانه چم انجیر خرم آباد. فصلنامه علمی پژوهشی مهندسی آبیاری و آب. دوره 3، شماره12، ص 106-95.

شریعت، م.، جعفر زاده حقیقی، ن.، ساکیان، م. ر.  و فدایی، آ. (1385). بررسی کیفیت آب رودخانه دز با استفاده از منحنی­های شاخص کیفیت آب، اولین همایش منطقه­ای بهره­برداری بهینه از منابع آب حوضه­های کارون و زاینده رود. دانشگاه شهرکرد،15-14 شهریور 1385، 1035 شهرکرد، ایران.

شکوهی­فر، م. و ایزدپناه، ز. (1392). بررسی ارتباط بین TDS، EC،   HCO3و CL با دبی رودخانه کارون در فصول سرد و گرم سال با استفاده از آنالیز رگرسیون. اولین همایش ملی چالش های منابع آب و کشاورزی. انجمن آبیاری و زهکشی ایران، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان، 24 بهمن 1392، اصفهان، ایران.

عسگری، ع. و الباجی، م. (1396). بررسی امکان استفاده‏ از پساب در کشاورزی (مطالعه موردی: پساب تصفیه‏ خانه فاضلاب شهری شهرکرد). پژوهش­های حفاظت آب و خاک( علوم کشاورزی و منابع طبیعی)، دوره 24، شماره 2، ص 308-303.

فرید گیگلو، ب.، نجفی نژاد، ع.، مغانی بیله سوار، و. و غیاثی، ا. (1392). بررسی تغییرات کیفیت آب رودخانه زرین گل استان گلستان. پژوهش­های حفاظت آب و خاک. دوره 20، شماره1، ص95-77.

مددی­نیا، م.، منوری، س. م.، کرباسی، ع.، نبوی، س. م. ب. و رجب­زاده، ا. (1393). بررسی کیفی آب رودخانه­ی کارون در بازه­ی اهواز با استفاده از شاخص کیفی آب. علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره 16، شماره1، ص 60-49.

معروفی، ص. و طبری، ح. (1390). آشکارسازی روند تغییرات دبی رودخانه مارون با استفاده از روش­های پارامتری و ناپارامتری. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، دوره 26، شماره 2، ص 146-125.

Chessman, B. and Townsend, S. (2009). Differing effects of catchment land use on water chemistry explain contrasting behaviour of a diatom index in tropical northern and temperate southern Australia. Ecological Indication, 10 (1010), pp. 620-626.

Eion, M. and Cameron, M. (1996). Hydrogeochemistry of the Fraser River, British Columbia: seasonal variation in major and minor components, Conada. Journal of Hydrology, 182(1-4), pp: 209-225.

Fernández, A. C., Fernández, A. M., Domínguez, C. T. and Santos, B. L. (2006). Hydrochemistry of northwest Spain ponds and its relationships to groundwater. Journal of The Ecology of the Iberian Inland Waters, 25(1-4), pp:433-452.

Hassler, M. (2004). Animal grazing effects on runoff water quality in a semiarid grassland. Journal of Environmental. Quality.21, pp:102-105.

Newall, P. and Walsh, C. J. (2005). Response of epileotic diatom assemblages to urbanization influences. Hydrobiologia, 532, pp: 53-67.

Nouri, H., Stokvis, B., Chavoshi Borujeni, S., Galindo, A., Brugmach, M., Blatchford, M. L., Alaghmand, S. and Hoekstra, A. Y. (2020). Reduce blue water scarcity and increase nutritional and economic water productivity through changing the cropping pattern in a catchment. Journal of Hydrology, 588.

Rosenkrantz, W. (1987). Introduction to probability and statistics for scientists. McGraw-Hill Science, Singapore. 576pp.