بررسی و مقایسه خصوصیات مرفولوژیکی زنبور عسل کوچک Apis florea F. (Hymenoptera, Apidae) در ایران
محورهای موضوعی : حشره شناسی و سایر بندپایان
شبنم پریچهره
1
(دانشگاه آزاد اسلامی واحد جهرم، گروه حشره شناسی، جهرم، ایران)
محمد باقر فرشینه عدل
2
(موسسه تحقیقات علوم دامی کشور، کرج، ایران)
مجید فلاح زاده
3
(دانشگاه آزاد اسلامی واحد جهرم، گروه حشره شناسی، جهرم، ایران)
کلید واژه: Iran, ایران, Morphological Characteristics, discriminant analysis, خصوصیات مرفولوژیکی, زنبور عسل کوچک, تجزیه تابع تشخیص, شرایط جغرافیایی و اقلیمی, Dwarf honey bee, Geographical and climatic conditions,
چکیده مقاله :
زنبور عسل کوچک (.Apis florea F) یکی از دو گونه اصلی زنبورهای عسل رایج در ایران می باشد که در برخی ازاستان های جنوبی، جنوب شرقی و غربی ایران یافت می شود. در این پژوهش علاوه بر بررسی خصوصیات مرفولوژیکی زنبور عسل کوچک، اثر شرایط جغرافیایی و اقلیمی در تغییرات مرفولوژیکی آن ها نیز تعیین گردید. بدین منظور در سال 1389 از استان های سیستان و بلوچستان، هرمزگان، کرمان، فارس، بوشهر، کهکیلویه و بویراحمد و خوزستان 600 زنبور کارگر از 30 کلنی جمع آوری گردید. سپس 17 خصوصیت ظاهری، اندازه گیری و در مجموع 10200 داده جمع آوری شد. برای تعیین مختصات جغرافیایی و متغیرهای اقلیمی، از میانگین 10 متغیر در ایستگاه های هواشناسی مناطق مورد نظر استفاده گردید. تجزیه و تحلیل داده های به دست آمده با روش تجزیه تابع تشخیص انجام شد. نتایج نشان داد که خصوصیات عرض پنجه اول پای عقبی دارای کم ترین میزان تنوع بوده و طول نیم حلقه های پشتی شکمی سوم و چهارم، طول پای عقبی و نیز طول خرطوم با بیش ترین میزان تنوع به عنوان متمایز کننده ترین خصوصیات مرفولوژیکی در زنبور عسل کوچک ایرانی می باشد. تعداد قلاب های بال سمت راست تنوع بیشتری از تعداد قلاب های بال سمت چپ داشت لذا پیشنهاد می گردد در اندازه گیری ها فقط از شمارش قلاب های سمت راست استفاده گردد. بنابر نتایج آزمون دانکن، زنبورهای منطقه کهکیلویه و بویراحمد با اندازه طول بند سوم و چهارم پشتی شکمی، طول و عرض بال جلو و طول پای عقبی زنبورهای درشت تری نسبت به زنبورهای سایر مناطق هستند و زنبورهای منطقه هرمزگان و بوشهر زنبورهای کوچک تری نسبت به بقیه زنبورها می باشند. نتایج میان هم بستگی صفات ظاهری با یکدیگر و با شرایط جغرافیایی و اقلیمی نشان داد صفت طول بند سوم و چهارم پشتی شکمی با طول و عرض بال جلو و طول پای عقبی هم بستگی مثبت معنی دار و صفت طول خرطوم با طول بال جلو و ایندکس کوبیتال هم بستگی منفی معنی داری دارد. هم چنین خصوصیات طول بند سوم و چهارم پشتی شکمی، طول و عرض بال جلو و طول پای زنبور عسل کوچک با عرض جغرافیایی، ارتفاع و میزان بارندگی سالیانه هم بستگی مثبت معنی داری دارند. نتایج نشان دهنده این است که مناطق مرتفع تر و پرباران تر دارای زنبورهای بزرگ تری هستند، هم چنین نتایج به دست آمده موید این مطلب بود که در مناطق مرتفع تر و پرباران تر بال زنبورهای عسل تعداد قلاب کم تری دارند.
The dwarf honey bee, Apis florea F. is one of the two species of honey bees in Iran which is found in southern, southeastern and western provinces. In present study, some morphological characters of dwarf honey bee and effects of geographic and climatic conditions on morphological changes were studied. For this purpose, 600 worker bees were collected from 30 colonies in Sistan-Baluchestan, Hormozgan, Kerman, Fars, Bushehr, Khuzestan and Kohkiluyeh-Boyer Ahmad during year 2010. Then, 17 morphological characteristics were measured and 10200 data were obtained. To determine geographical and climatic variables, average values collected by meteorological stations were used. Analysis of variance of morphometric characters showed that characteristic of hind metatarsus width had the lowest diversity. However, length of half loop over the third and fourth dorsal abdominal segments, length of hind leg and tongue had the highest diversity as the most distinctive morphological characteristics throughout the Iranian dwarf honey bee. The number of right wing hooks were more than left wing hooks. So, it is suggested to count just the number of right hooks. The bees from Kohkiluyeh and Boyer Ahmad were significantly larger than the other bees in length of the third and fourth dorsal abdominal segments as well as length and width of the front wings and hind leg, while, bees from Hormozgan and Bushehr were the smallest throughout the studied regions. There was a significant positive correlation between the width of the third and fourth dorsal abdominal segments, length and width of the front wing and length of hind leg. There was also a significant negative correlation between the length of tongue and length of fore wing and cubital index. Besides, there was a significant positive correlation within specification of the third and fourth dorsal abdominal segments, length and width of the front wings, and length of legs in dwarf bees with latitude, elevation and annual rainfall. Results indicated that bees from highlands are larger and also confirmed that wing of honey bees in elevated and high rainfall areas has less hook numbers.
