آسیب‌شناسی اعتقاد دینی در شعر سنایی
محورهای موضوعی : فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی
علی دهقان
1
(دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسالمی، تبریز، ایران)
کلید واژه: خدا, سنایی, دینداری, آسیب‌شناسی, مسائل اعتقادی,
چکیده مقاله :
آسیب شناسی دینی آفاتی را بررسی می کند که به اعتقادات و باورهای دینی و یا به آگاهی و معرفت دینی و علمی در یک جامعه دینی وارد می شود. شناخت این آسیب ها زمینه های سلامت و بهداشت دینداری را تسهیل می کند. متون ادب فارسی از بدبینی به باورها، اخلاق و رفتار دینی دینداران سرشار است. شعر حکیم سنایی غزنوی عارف متشرع قرن ششم هجری، نماینده برجسته نوعی از قصیده در زبان فارسی است که به نقد جامعه و زهد و عرفان و اخلاق و آسیب شناسی رفتار و اعتقاد ناسالم دینی می پردازد. در این مقاله آسیب شناسی اعتقاد دینی در دیوان اشعار او بررسی و نتیجه مطالعه تحلیلی و توصیفی این موضوع، در چهار مقوله عقاید کلامی، دهری گری و طبیعت گرایی، بیرونی شدن دین، نادانی و جهل ارائه شده است. طبق این تحقیق، سنایی اعتقاد اشاعره را در مقولات معرفت خدا، توحید، امامت، عدل و لطف و رؤیت خدا به چالش می کشد و روش متکلمان را برای خداشناسی ناکارآمد می شناسد. او طبیعت گرایی را برابر با دهری گری و در مقابل اعتقاد به جهان ماورای طبیعت و عالم روحانی و معنویت قرار می دهد. برمبنای شعر سنایی، بی صداقتی و نبودن درد و شور دینی، دین را از درون دین داران به بیرون رانده، آن را در شعائر و آداب و تظاهر و استفاده ابزاری از دین متوقف کرده است. سنایی جهل را موجب بدعت و بی رغبتی در عبادات و اعمال دینی دانسته، آسیب های متعدد آن را برای دین داری بر می شمارد.
