پهنه بندی پتانسیل سیل خیزی حوزه آبریز باغان با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی فازی (FAHP)

محورهای موضوعی : توسعه سیستم های مکانی

نعمت اله نسرین نژاد ¹ , کاظم رنگزن ² , نصراله کلانتری ³ , عظیم صابری ⁴

1 - دانش آموخته کارشناسی ارشد سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه شهید چمران اهواز
2 - دانشیار گروه سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه شهید چمران اهواز
3 - استاد گروه زمین شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه شهید چمران اهواز
4 - مربی گروه سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه شهید چمران اهواز

تاریخ دریافت : 1392/11/28 تاریخ پذیرش : 1393/03/01 تاریخ انتشار : 1393/10/01

کلید واژه: سیستم اطلاعات جغرافیایی, Geographic Information System (GIS), سیل‌خیزی, فرآیند تحلیل سلسله مراتبی فازی, باغان, Flood hazard, Fuzzy analytic hierarchy process (FAHP), Baghan,

چکیده مقاله :

هدف از این تحقیق پهنه بندی پتانسیل سیل‌خیزی حوزه آبریز باغان به روش سلسله مراتبی فازی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) می‌باشد. پس از شناسایی عوامل مؤثر در سیل خیزی (شیب، مدل رقومی ارتفاع، لندفرم، سنگ‌شناسی، نفوذپذیری، کاربری اراضی، تراکم پوشش گیاهی، بارش، تراکم شبکه زهکشی، فاصله از آبراهه)، وزن هر کدام از معیارها و زیر معیارها با استفاده از مقایسات زوجی و نظرات کارشناسان، از روش تحلیل سلسله مراتبی- فازی محاسبه گردید. سپس با استفاده از عملگر گامای فازی، پتانسیل سیل‌خیزی حوزه آبریز، پهنه بندی و در نهایت حوزه آبریز بر اساس ریسک سیل‌خیزی در پنج کلاس طبقه بندی گردید. نتایج حاصل از پهنه بندی ریسک سیل‌خیزی نشان داد که کلاس های یک، دو و سه، بیشتر در نواحی کوهستانی واقع هستند و حدود 22 درصد (km2 203) از منطقه را شامل می‌شوند. بنابراین می توان نتیجه گرفت که، حدود 22 درصد از محدودة حوزه آبریز مورد مطالعه را پهنه های سیل خیز خطرپذیر زیاد تا خیلی زیاد در بر گرفته است و به دلیل اینکه بیشترین نقش را در تولید رواناب دارند، عملیات های آبخیزداری در این مناطق در اولویت هستند. کلاس‌های چهار و پنج به نسبت کلاس‌های یک، دو و سه، پتانسیل سیل‌خیزی کمتری دارند و بیشتر در دامنه‌ها و دشت ها قرارگرفته‌اند و حدود 78 درصد از منطقه (km2 706) را پوشش می‌دهند.

چکیده انگلیسی:

The aim of this research is flooded hazard potential zonation of Baghan watershed using geographic information system (GIS) and Fuzzy analytic hierarchy process method (FAHP). After identifying effective factors in flood hazard (slope, digital elevation model, permeability, lithology, infiltration, land use, vegetation cover density, precipitation, network drainage density, distance from the stream), criteria and subcriteria weight were calculated using pairwise comparisons and experts' comments as well as FAHP. Watershed flood hazard potential was zoned and finally, the watershed was categorized into five classes based on flood hazard risk using a fuzzy gamma operator. The results of flood hazard risk zonation indicate that classes 1, 2 and 3 are generally located in mountainous areas and include about 22% (203 km2) of the region and so it can be concluded that, the 22% part of runoff yield, watershed management projects in this region are in priority. Classes 4 and 5 have less flood hazard potential in comparison to class 1, 2 and 3 and are located in slopes and taluses in mountainous areas and cover about 78% (706 km2) of the region.